Οι σκελετοί στις στοές του Λαυρίου και ο γερμανός αρχαιοκάπηλος Γκέρικε. Ο θησαυρός, οι πέντε συλλήψεις και η εξαφάνιση

Η μυστηριώδης εξαφάνιση του μεταλλωρύχου

Το μακάβριο εύρημα ίσως φωτίσει μία σκοτεινή υπόθεση αρχαιοκαπηλίας που έμενε στα αρχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για πάνω από 4 δεκαετίες. Τον Ιανουάριο του 1978 ο 44χρονος μεταλλωρύχος Ευάγγελος Βαμβούνης είχε χαθεί κάτω από περίεργες συνθήκες μέσα στο συγκεκριμένο ορυχείο και παρά τις εκτεταμένες έρευνες στις δαιδαλώδεις στοές δεν βρέθηκε ποτέ.

Η χήρα του εξαφανισθέντος μεταλλωρύχου Βαμβούνη καταγγέλει στον δημοιογράφο Β. Καββαθά την σπείρα του γερμανού αρχαιοκάπηλου. 1978

Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1978, ο 27χρονος μελισσοκόμος Κωνσταντίνος Π. κατηγορήθηκε για το φόνο του 40χρονου Βασίλη Ψαραδέλη.

Η δολοφονία συνδέθηκε με μια μεγάλη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το πτώμα είχε μεταφερθεί από τον κατηγορούμενο και “υψηλόβαθμο” στέλεχος της σπείρας Γκέρικε, στο Λαύριο όπου ρίχτηκε σε πηγάδι μεγάλου βάθους.

Οι φερόμενοι ως δράστες που είχαν συλληφθεί και ανακρίθηκαν τότε, είχαν υποδείξει ορισμένα φρέατια, όπου έγιναν έρευνες. Τότε όμως δεν είχε ψαχτεί το «Λούτσα 1» που θεωρήθηκε ένα από τα δυσκολότερα και τα πιο βαθιά φρεάτια της περιοχής.

Ο αγνοούμενος Ψαραδέλης  δεν βρέθηκε ποτέ και δεν απαντήθηκαν πολλά ερωτήματα.

Από τις έρευνες της εποχής μέσα στη στοά για τον μεταλλωρύχο που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς

 Στέφαν Γκέρικε. Ο “πρύτανης” της αρχαιοκαπηλίας

Οι αστυνομικοί φτάνοντας στον πυρήνα της σπείρας , ήρθαν αντιμέτωποι με ένα γνώριμο πρόσωπο: τον Στέφαν Γκέρικε. Ο γερμανός αρχαιολόγος είχε χαρακτηριστεί ως “πρύτανης” της αρχαιοκαπηλίας.

Ήταν διδάκτορας αρχαιολογίας και γνώριζε άριστα την ελληνική γλώσσα. Στην Ελλάδα ήρθε, όχι ως αρχαιολόγος, αλλά ως αρχαιοκάπηλος. Η άριστη γνώση της αρχαιολογίας και η μελέτη του ελληνικού χώρου του έδιναν συνεχώς προβάδισμα στις έρευνες για αρχαιολογικούς θησαυρούς. Είχε αδυναμία στα χρυσά κοσμήματα, νομίσματα, ειδώλια, αγγεία και προτομές.

Προτιμούσε αντικείμενα μικρού όγκου για να μπορεί να τα εξαφανίζει. Ως επικεφαλής διεθνούς σπείρας διέρρηξε και έκλεψε την δεκαετία του 60 δεκάδες μοναστήρια, εκκλησίες και μουσεία της χώρας αρπάζοντας αρχαιολογικούς θησαυρούς, τεράστιας ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας.

Συνελήφθη πέντε φορές, απέδρασε και είναι άγνωστο πότε (και αν) έφυγε από τη ζωή

Ο Στέφαν Γκέρικε ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 30 ετών. Θεωρήθηκε ο μεγαλύτερος αρχαιοκάπηλος που έδρασε στη χώρα μας.

Πρώτη σύλληψη

Εκτιμάται ότι η δράση του στη χώρα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Επειδή ο Γκέρικε προωθούσε αμέσως το «εμπόρευμά» του σε συλλέκτες του εξωτερικού είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός και η αξία των αρχαιοτήτων που έκλεψε κατά το πρώτο διάστημα.

Οι αρχές οδηγήθηκαν στα ίχνη του για πρώτη φορά το Νοέμβριο του 1963, ενώ ο Γερμανός ήταν έτοιμος να απογειωθεί από την Ελλάδα με ιδιωτικό αεροσκάφος φορτωμένο με αρχαία κοσμήματα μεγάλης αξίας. Κατηγορήθηκε για λαθραία εξαγωγή αρχαιοτήτων, αλλά κατάφερε να πείσει το δικαστήριο ότι τα κοσμήματα ήταν απομιμήσεις.

Έτσι αφέθηκε ελεύθερος και συνέχισε την αρχαιοκαπηλική του δράση σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, φροντίζοντας να αλλάζει συχνά ταυτότητα, εμφάνιση και συνεργάτες.

Επί 30 χρόνια μπαινο-βγαινε στις ελληνικές φυλακές. Τελευταία φορά που ακούστηκε κάτι γι’ αυτόν ήταν το 1994

Οι συλλήψεις, η απόδραση και η αποφυλάκιση λόγω καλής διαγωγής

Τον Ιούνιο του 1968 συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη, με πλήθος αρχαιοτήτων παραδόθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ο 37χρονος Γκέρικε προσπάθησε και πάλι να πείσει τους δικαστές ότι τα αντικείμενα ήταν κίβδηλα. Τελικά καταδικάστηκε σε 12μηνη φυλάκιση.

Τέσσερις μήνες μετά κι ενώ βρισκόταν στις φυλακές Θεσσαλονίκης, ο εισαγγελέας ζήτησε να μεταφερθεί στην Αθήνα. Κατά τη μεταφορά του, κάτω από πολύ περίεργες συνθήκες, απέδρασε. Η μυθιστοριματική ζώή του συνεχίστηκε και λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 1969 συνελήφθη πάλι.  Καταδικάστηκε σε 7,5 χρόνια κάθειρξη και οδηγήθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας.

Εξέτισε μικρό μέρος της ποινής του και αποφυλακίστηκε λόγω καλής διαγωγής με τον όρο της απαγόρευσης εισόδου στην Ελλάδα

Όπως εύκολα θα μπορούσε κανείς να προβλέψει επέστρεψε στην Ελλάδα,  χρησιμοποιώντας πλαστές ταυτότητες. Έγινε άσος στις μεταμφιέσεις και άλλαζε συνεχώς περούκες, μουστάκια και γένια. Απέφευγε τις παρέες και δεν είχε καμία εξωστρέφεια. Οι άνθρωποι του υποκόσμου, έγιναν οι μοναδικοί συνομιλητές του.

Τα Μετέωρα και η Αμφίπολη στο στόχαστρο

Τη δεκαετία του ’70  έγινε πιο “επιθετικός”. Δεν περιοριζόταν σε αρχαία αγαλματίδια και κοσμήματα. Στο στόχαστρο της νέας σπείρας που «διοικούσε» ήταν βυζαντινές εικόνες αμύθητης αξίας, και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Ο Γερμανός κακοποιός είχε «δεξί του χέρι», έναν 37χρονο Έλληνα εργολάβο από την Αθήνα. Το καλοκαίρι του 1979 άρπαξαν το τέμπλο της Αγίας Τριάδας Μετεώρων, τεμαχίζοντάς το σε 30 κομμάτια, και το πούλησαν στο εξωτερικό.

Ο τεμαχισμός ήταν η κύρια μεθοδολογία για τα περισσότερα αντικείμενα της λείας του

Λίγους μήνες αργότερα συνελήφθη και πάλι. Αυτή τη φορά μετά από το έγκλημα των δύο συνεργών του στο Λαύριο. Όπως αποκαλύφθηκε στην ανάκριση σκότωσαν και πέταξαν σε ένα πηγάδι βάθους 163 μέτρων στα μεταλλεία Λαυρίου τον τρίτο της σπείρας για να του πάρουν το μερίδιο.

Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και συνολικά συνελήφθησαν 32 άτομα, ως μέλη της ευρύτερης σπείρας. Όλοι τους κατηγορήθηκαν ότι προμήθευαν με αρχαία τον Γκέρικε.

Ο Γερμανός αρχαιοκάπηλος, όχι μόνο δεν παραδέχτηκε τίποτα, αλλά υποστήριξε ότι όσα αρχαία βρέθηκαν στην κατοχή του, ήταν δώρα φίλων αρχαιολόγων. Για κάποια από αυτά παραδέχτηκε ότι τα μάζεψε, ενώ έκανε τουρισμό σε κάστρα της ελληνικής επαρχίας.

Η αστυνομική έρευνα έφερε στο φως μεγάλη λαθρανασκαφή στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης Σερρών και μάλιστα με δυναμίτη!  Τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν βρέθηκαν ποτέ γιατί ήδη είχαν μεταφερθεί στο εξωτερικό προς πώληση

Το καταπληκτικό με την ατιμωρησία του Γερμανού αρχαιοκάπηλου είναι ότι και πάλι αποφυλακίστηκε! Αυτή την φορά λόγω παρέλευσης του 18μηνου χωρίς δίκη. Όταν τελικά έγινε η δίκη μετά από πέντε χρόνια αυτός ήταν εξαφανισμένος.

Ο Γκέρικε έμενε δίπλα στο Εθνικό Αρχαιολογικο Μουσείο της Αθήνας. Το μοιραίο λάθος όμως δεν ήταν αυτό.

Το μοιραίο λάθος

Ανήμερα της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, 17 Νοεμβρίου του 1990, έκανε το μοιραίο  λάθος πιστεύοντας ότι θα περάσει απαρατήρητος από την αστυνομία που είχε στραμμένη την προσοχή της στην πορεία και τα τυχόν επεισόδια στο κέντρο. Όμως φαίνεται ότι τον είχαν καρφώσει.

Είχε το θράσος να φορτώσει όλη την λεία του μέσα σε ένα τροχόσπιτο με γερμανικές πινακίδες και να περάσει μέσα από το αστυνομοκρατούμενο κέντρο της Αθήνας.  Οι αστυνομικοί δεν πίστευαν στα μάτια τους όταν τον συνέλαβαν και είδαν τι μετέφερε.

Το εξωφρενικό ήταν ότι ο Γκέρικε διέμενε σε ένα διαμέρισμα στην οδό Δεληγιάννη 26 στα Εξάρχεια, δίπλα ακριβώς από το Αρχαιολογικό Μουσείο

Ο Γκέριγκε (πρώτος από δεξιά) πoζάρει μπροστά από την αρχαιολογική λεία, παρουσία της ηγεσίας της ΕΛΑΣ. Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Η τελευταία απόδραση

Ο Γερμανός αρχαιοκάπηλος επί τριάντα χρόνια μπαινόβγαινε στις ελληνικές φυλακές. Ο 60χρονος πλέον Στέφαν Γκέρικε βρέθηκε έγκλειστος στις φυλακές Αλικαρνασσού στην Κρήτη. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε κάθειρξη 15 ετών και 9 μηνών.

Στις 18 Οκτωβρίου του 1994, κατάφερε να εισαχθεί επειγόντως στο νοσοκομείο. Κατά τη διάρκεια της  νοσηλείας του, βρήκε ευκαιρία να το σκάσει. Το ανθρωποκυνηγητό που ακολούθησε απέβη άκαρπο.

Ο «μεγαλύτερος αρχαιοκάπηλος που έδρασε ποτέ στη χώρα» εξαφανίστηκε  χωρίς κανείς να μπορεί να πει επίσημα πότε (και αν) έχει φύγει από τη ζωή.

Οι στοές και τα μυστικά τους

Τα αρχαία μεταλλεία του Λαυρίου παρέμειναν σε αδράνεια μέχρι το 19ο αιώνα. Επαναλειτούργησαν το 1873 από τον Ιταλό επιχειρηματία Σερπιέρι και την “Ελληνική Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρίου” που έφτασε να απασχολεί μέχρι και 1.200 μεταλλωρύχους. Το 1989 τα μεταλλεία Λαυρίου έκλεισαν οριστικά.

Η μακάβρια ανακάλυψη έγινε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Lavrion Metals Database Project» με ακρωνύμιο «LaMDa Project» που ξεκίνησε στις 4 Μαρτίου 2024 και έχει σκοπό να εξερευνήσει και να καταγράψει όλα τα φρέατα και τα μεταλλεία την ευρύτερη περιοχή της Λαυρεωτικής.

“Τα φρέατα και οι στοές κρατούν τα μυστικά τους και χρειάζεται καλή προετοιμασία, εμπειρία, γνώση και σωστός εξοπλισμός από τα μέλη των ομάδων που επιχειρούν” είπε χαρακτηριστικά ο  διδάκτωρ γεωλογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας με ειδίκευση τα αρχαία μεταλλεία Μάρκος Βαξεβανόπουλος.

Η ανακάλυψη του ανθρώπινου σκελετού κρύβει μια τραγωδία και αποδεικνύει ότι οι δαιδαλώδεις στοές υπήρξαν τόπος ύποπτων δραστηριοτήτων, μυστηριωδών εξαφανίσεων και θανάτων.

Διαβάστε επίσης:

Αυτοψία στις υπόγειες στοές του Λαυρίου που σχηματίζουν επικίνδυνο λαβύρινθο. Βίντεο από τη γαλαρία όπου οι αρχαίοι έβγαλαν μολύβι και ασήμι για τον Παρθενώνα, τον ναό του Ποσειδώνα και την Αγία Σοφία (βίντεο)

Ένα εντυπωσιακό αλατωρυχείο με αγάλματα, ξωκκλήσια, 2.040 αίθουσες και στοές σε μήκος 300 χιλιομέτρων. Απέφερε κέρδη όσα και ένα χρυσορυχείο 

Η απίστευτη υπόθεση αρχαιοκαπηλίας αξίας 3 εκατ. ευρώ, που αποκαλύφθηκε μέσα στο κάστρο των ιπποτών στη Ρόδο. Η καθοριστική συμβολή του ερευνητή Γ. Τσούκαλη