Οι πρώτες γυναίκες ψηφοφόροι έπρεπε να έχουν συμπληρώσει τα 30 τους χρόνια. Η πρώτη γυναίκα βουλευτής και τα φεμινιστικά έντυπα τη δεκαετίας του ’30

Από την προσωπική ιστοσελίδα του δημοσιογράφου – συγγραφέα Χρίστου Ζαφείρη thessmemory.gr

Στις δημοτικές εκλογές, στις 14 Δεκεμβρίου του 1930, όταν εκλέχτηκε δήμαρχος Θεσσαλονίκης ο Χαρίσιος Βαμβακάς και στην κυβέρνηση ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες.

Δικαίωμα ψήφου είχαν οι εγγράμματες και όσες είχαν το θάρρος να δηλώσουν ότι συμπλήρωσαν …τα 30. Ήταν αποτέλεσμα του φεμινιστικού κινήματος της εποχής που είχε πρωταγωνίστριες και στη Θεσσαλονίκη.

Την επομένη των εκλογών οι τοπικές εφημερίδες έγραψαν για τις 240 γυναίκες της Θεσσαλονίκης που άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα: «Πρώτη εψήφισεν η λογία κυρία Μερόπη Βασιλικού, κατόπιν αι κυρίαι Α. Μεταλλινού και Ασμήνη. Αι ψηφοφόροι κυρίαι εξέφρασαν προς τους δημοσιογράφους την συγκίνησίν των δια την μεταβολήν, η οποία επήλθεν εις την ζωήν των. Η κ. Βασιλικού  είπεν ότι αν και φανατική αντιβενιζελική, αισθάνεται εαυτήν υπερήφανον διότι εψήφισεν και συγχαίρει την κυβέρνησιν διότι ανεγνώρισεν εις τας γυναίκας το δικαίωμα της ψήφου».

Η κυρία Βασιλικού, που ήταν η πρώτη των πρώτων ψηφοφόρων γυναικών, δεν είναι άλλη από την πρωτοπόρα σε φεμινιστικές διεκδικήσεις Μερόπη Τσιώμου (1897-1979), σύζυγο του δημοσιογράφου και πολιτικού Βασίλη Βασιλικού. Η Τσιώμου είναι μια ανεξάρτητη και μαχητική γυναίκα της εποχής, αν και η ίδια δηλώνει ότι είναι συντηρητικών αρχών.

Το βιογραφικό της είναι εντυπωσιακό: τέλειωσε το ανώτατο παρθεναγωγείο και την ανώτατη γερμανική σχολή, ενώ έκανε δημοσιογραφικές αποστολές στο Βελιγράδι, τη Βιέννη, το Βερολίνο, την Άγκυρα, την Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Υόρκη, όπου συναντήθηκε με σημαντικές προσωπικότητες, «αξιωθείσα δε ως μέλος της Παγκοσμίου Γυναικείας Οργανώσεως υπέρ της ειρήνης να παρακαθήση εις γεύματα δοθέντα παρά του Κεμάλ Ατατούρκ και να συνδιαλεχθή μετ’ αυτού».

Αργότερα, ήταν υποψήφια δημοτική σύμβουλος και υποψήφια βουλευτίνα στις επαναληπτικές εκλογές του 1953, στις οποίες κατέβηκε ανεξάρτητη, παρά το γεγονός ότι ο άνδρας της ήταν κυβερνητικός βουλευτής (του «Ελληνικού Συναγερμού», του πανίσχυρου Αλ. Παπάγου) και αντιπρόεδρος της βουλής! Εκείνη τη χρονιά οι γυναίκες της Θεσσαλονίκης, στην αναπληρωματική ψηφοφορία για την εκλογή ενός βουλευτή, είχαν ακόμη μια πρωτιά: εκλέχτηκε η πρώτη Ελληνίδα που κάθισε στα έδρανα της βουλής, η Ελένη Σκούρα.

Η «Εφημερίς των Γυναικών»

Η Μερόπη Τσιώμου-Βασιλικού έμεινε στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος της πόλης για την έκδοση δύο εντύπων που προέβαλαν ιδιαίτερα τα γυναικεία ζητήματα: Το «Ημερολόγιον Θεσσαλονίκης» και η «Εφημερίς των Γυναικών». Το πρώτο, που ήταν ετήσιο, κυκλοφόρησε σε δύο περιόδους (1919-1921 και 1926-1932) και είχε πρωτότυπες συνεργασίες  εκλεκτών ονομάτων του καιρού της, όπως των Κ. Καβάφη, Κ. Παλαμά, Γ. Βαφόπουλου, Γ. Μόδη, Γ. Θέμελη, Ν. Καστρινού, Γ. Σωτηριάδη, Γ. Δέλιου, Β. Μεσολογγίτη, Γ.Ν. Χατζιδάκι, Τ. Άγρα και πολλών γυναικών. Το Ημερολόγιο έγινε βήμα για όσες λόγιες ήθελαν να εκφράσουν τις απόψεις τους για τα γυναικεία ζητήματα. Βέβαια, η γενική στάση του περιοδικού ήταν υπέρ της σταδιακής εξέλιξης του γυναικείου κινήματος και απέκλειε τους νεωτερισμούς.

Τον Νοέμβριο του 1929 η Τσιώμου-Βασιλικού εκδίδει ένα ακόμη έντυπο με τίτλο «Εφημερίς των Γυναικών» και υπότιτλο «εβδομαδιαίο όργανον συντηρητικών αρχών», που γίνεται αργότερα «όργανον γυναικείων συμφερόντων». Αναφερόμενη στους σκοπούς της εφημερίδας η «Εφημερίς» σημείωνε, μεταξύ άλλων, σε λόγια γλώσσα:

«Δια του οργάνου τούτου όπερ σκοπόν έχει την υπεράσπισιν των γυναικείων παραπόνων και κακώς κειμένων θα διατυπούται πάσα τυχόν παρανομία φροντίζον δια την προστασίαν της, την πρόοδον, την μόρφωσίν της και ρυθμίζον εκάστοτε τας δικαίας απόψεις της συμφώνως των δικαιωμάτων της εντός βεβαίως του κύκλου της εργασίας της είτε εν τη οικογενεία και τη κοινωνία». Και κατέληγε: «Ζητούμεν τον πραγματικόν εξανθρωπισμόν της σημερινής γυναίκας. Ζητούμεν δικαιοσύνην με ίσα δικαιώματα διαμαρτυρίας…».

Η «Εφημερίς», που εκδόθηκε ουσιαστικά για να αντιμετωπίσει δημοσιογραφικά τη «Φεμινιστική  Ένωση Μακεδονίας Θράκης», δεν είχε την αναμενόμενη απήχηση κι ύστερα από μερικά φύλλα έκλεισε. Ο διάλογος όμως συνεχίστηκε με διαλέξεις και δημοσιεύματα στον καθημερινό τύπο της πόλης.

“H Φεμινιστική”, το αντίπαλον δέος

Δημοσιογραφικό όργανο της «Φεμινιστικής Ένωσης Μακεδονίας Θράκης» ήταν η δεκαπενθήμερη επιθεώρηση «Φεμινιστική» που κυκλοφόρησε τον Γενάρη του 1930. Πρωτεργάτριες της έκδοσης ήταν η Ελπίδα και η Τασία Αντωνιάδου, βασικά στελέχη της ΦΕΜΘ που είχε ιδρυθεί πριν δύο χρόνια και οργάνωνε τακτικές διαλέξεις με επιτυχία. Η επιθεώρηση προπαγάνδιζε με ειδικά άρθρα τη γυναικεία χειραφέτηση που πρόβαλε η Ένωση, η οποία ήταν παρακλάδι του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα των Γυναικών της Αθήνας.

Τα άρθρα της «Φεμινιστικής», που χαρακτηρίζεται ως «σοσιαλιστική και επιστημονική επιθεώρηση», είναι γραμμένα στη δημοτική, αποσκοπούν στη διεκδίκηση πολιτικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες και έχουν στόχο το συντηρητισμό του κύκλου της «Εφημερίδας των Γυναικών».

Έγραφε στο πρώτο φύλλο: «Η αντίδραση ενάντια στη γυναικεία χειραφέτηση, εκπροσωπούμενη στην πόλη μας από δύο αρτηριοσκληρωτικές κυρίες (σ.σ. τη Μερόπη Βασιλικού  και την αδελφή της Αγγελική Μεταλλινού), παρ’ όλες τις δοκιμασίες που υπέστη από την κοινό γνώμη, εξακολουθεί από καιρό εις καιρό να δίνει σημεία ζωής…». 

Εκτός από τα ειδικά θέματα, η «Φεμινιστική» παρουσίαζε και αρκετά δείγματα γυναικείας πεζογραφίας και ποίησης. Και αυτό το περιοδικό, που είχε ως κεντρικό στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων της γυναίκας ήταν βραχύβιο. Στις βιβλιοθήκες σώζονται μόνο πέντε τεύχη.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Το βιβλίο της φεμινίστριας που μπήκε στη μαύρη λίστα του Βατικανού. Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ, που έγραψε τη φράση: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι» …