Οι περιπέτειες ενός τριήραρχου που πολέμησε στις πιο φονικές μάχες της Αθήνας και αντιπάθησε τους στρατηγoύς. Δείτε το κυρίαρχο πλοίο της αρχαιότητας να πλέει ξανά (βίντεο drone)

 Τα κείμενα με λόγους πολιτών που εκφωνήθηκαν σε δικαστήρια αποτελούν μερικές από τις καλύτερες πηγές πληροφοριών  για τις στρατιωτικές δραστηριότητες Αθηναίων πολιτών κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Μία από τις πιο λεπτομερείς περιγραφές προέρχεται από την απολογία ενός τριήραρχου που δικάστηκε το 403/402 π.Χ για κατάχρηση δημόσιου χρήματος.

Τριήραρχος γινόταν όποιος Αθηναίος πολίτης είχε την οικονομική επιφάνεια να συντηρεί την τριήρη και το πλήρωμά της. Δεν χρειαζόταν να είχε τεχνικές γνώσεις ναυσιπλοΐας, αλλά να διαθέτει χρήματα για αυτό το σκοπό. Σε αναγνώριση του προσφερόταν ο θρόνος στην πρύμνη του πλοίου. Όσοι εύποροι αρνούνταν να αναλάβουν αυτήν την υποχρέωση κινδύνευαν να φυλακιστούν. Η επιτυχής διεκπεραίωση μίας τριηραρχίας ήταν τιμή και λειτουργούσε ως προσωπική δικαίωση και απόδειξη οικονομικής δύναμης.

Το όνομα του συγκεκριμένου κατηγορούμενου τριήραρχου δεν αναφέρθηκε ποτέ, αλλά μέσα από τη συγκεκριμένη δίκη έγινε γνωστό ότι ο τριήραρχος ήταν και χορηγός δραματικών αγώνων. Επιπλέον, ο κατηγορούμενος ήταν πολύ νέος, καθώς πρόσφατα είχε ενηλικιωθεί  και είχε μόλις περάσει την επίσημη διαδικασία, στην οποία έπρεπε να υποβληθούν όλοι οι νέοι άνδρες για να ενταχθούν επίσημα στις τάξεις των Αθηναίων πολιτών.

Η αντιπάθεια του τριήραρχου προς τον στρατηγό Αλκιβιάδη

Ο νεαρός τριήραρχος ανέλαβε στρατιωτική υπηρεσία την εποχή που ξεκινούσε την πολιτική του καριέρα ο χαρισματικός Αθηναίος στρατηγός Αλκιβιάδης.

Εκλέχθηκε ένας από τους δέκα στρατηγούς το 411/410 π.Χ. και ανέλαβε τη συνδιοίκηση του στόλου που επιχειρούσε στο Αιγαίο.

Όταν εντάχθηκε στον κύριο αθηναϊκό στόλο,  ο Αλκιβιάδης αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το καλοσυντηρημένο σκάφος του νεαρού τριήραρχου, καθώς ήταν ταχύτερο και είχε καλύτερο πλήρωμα. Ο κατηγορούμενος  δήλωσε την αντιπάθεια του ως προς το Αλκιβιάδη, παρόλα αυτά δεν ήταν σε θέση να αποφύγει την επίταξη της τριήρους του.

Στις αρχές του 406 π.Χ., ο Αλκιβιάδης πήρε το πλοίο του τριήραρχου και έπλευσε να λάβει μέρος στην επίθεση που είχαν εξαπολύσει οι Αθηναίοι εναντίον της Φώκαιας.

Ο προσωπικός πηδαλιούχος του Αλκιβιάδη, ο Αντίοχος, τον οποίο είχε αφήσει επικεφαλής του κύριου στόλου, παραβλέποντας τις διαταγές του ναυμάχησε με το σπαρτιατικό στόλο με αρχηγό τον Λύσανδρο και ηττήθηκε χάνοντας 22 πλοία.  Αυτή η ήττα πρόσφερε την ευκαιρία στους αντίπαλους του Αλκιβιάδη να δώσουν τέλος στην κυριαρχία του. Εκλέχθηκε νέο δεκαμελές σώμα στρατηγών και ο Αλκιβιάδης δεν ήταν ανάμεσά τους. Αρκετοί πολίτες απείλησαν να τον μηνύσουν, κάτι που εύκολα μπορούσαν να κάνουν, αφού δεν ήταν πλέον στρατηγός.

Ο νεαρός τριήραρχος στη συνέχεια είχε έναν άλλο στρατηγό στην τριήρη του, τον Αρχέστρατο.

Το καλοκαίρι του 406 π.Χ. ο Αρχέστρατος διέταξε τον τριήραρχο να πλεύσει από τη Σάμο με το στόλο του Κόνωνα, το νέο διοικητή, για να προσπαθήσουν να εμποδίσουν το νέο Σπαρτιάτη διοικητή Καλλικρατίδα να καταλάβει την πόλη της Μήθυμνας στη Λέσβο. Κατά την επιχείρηση αυτή, ο Αρχέστρατος σκοτώθηκε κι έτσι ένας άλλος  Αθηναίος στρατηγός, ο Ερασινίδης πήρε υπό τις διαταγές του το πλοίο. Στη συνέχεια οι Αθηναίοι νίκησαν το  στόλο των Σπαρτιατών σε μια μεγάλη ναυμαχία στα ανοιχτά των Αργινουσών, αλλά ο Ερασινίδης και πέντε ακόμη στρατηγοί του δικάστηκαν και εκτελέστηκαν στην Αθήνα, επειδή δεν κατάφεραν να σώσουν τα πληρώματα των αθηναϊκών πλοίων που είχαν καταστραφεί.

Η ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς

Η επόμενη μεγάλη ναυμαχία στην οποία συμμετείχε ο νεαρός τριήραρχος ήταν αυτή στους Αιγός Ποταμούς στα Δαρδανέλια το καλοκαίρι του 405 π. Χ. . Η αναμέτρηση είχε καταστροφική κατάληξη για τους Αθηναίους. Σε αυτή την περίπτωση οι Σπαρτιάτες επιτέθηκαν στον αθηναϊκό στόλο, ενώ τα πληρώματα είχαν βγει στη στεριά αναζητώντας προμήθειες.

Στο πλοίο του νεαρού τριήραρχου δεν επέβαινε κάποιος στρατηγός και το διοικούσε ο ίδιος. Επίσης, το πλήρωμά του δεν πιάστηκε στον ύπνο, πιθανότατα επειδή είχε φροντίσει να υπάρχουν άφθονες προμήθειες σε αυτό και  δεν υπήρχε ανάγκη να αναζητήσουν. Φαίνεται ότι ο έμπειρος πηδαλιούχος του, ο Φαντίας, τον είχε συμβουλεύσει να βρίσκονται σε κατάσταση ετοιμότητας.

Έτσι, όταν επιτέθηκαν οι Σπαρτιάτες, κατάφερε να απομακρύνει την τριήρη του, αλλά και να σώσει την τριήρη. Οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν τα περισσότερα αθηναϊκά πλοία και εκτέλεσαν όσα μέλη των  πληρωμάτων ήταν Αθηναίοι πολίτες. Λίγο αργότερα οι Αθηναίοι, αποκλεισμένοι πλέον από ξηρά και θάλασσα, παραδόθηκαν στους Σπαρτιάτες.

Το δικαστήριο

Δεν έγινε ποτέ γνωστή η απόφαση του δικαστηρίου. Ο έμπειρος τριήραρχος είχε κατηγορηθεί για κατάχρηση, αλλά πιθανότατα να κρίθηκε αθώος.

Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, όπου η οικονομική κατάσταση της Αθήνας είχε επιδεινωθεί, ο τριήραρχος πλήρωσε σημαντικούς φόρους πολέμου και ήταν ένας από τους πολλούς εύπορους πολίτες που πίστευαν ότι είχαν αναγκαστικά επωμιστεί το κόστος της επιθετικής πολιτικής των λιγότερο εύπορων  πολιτών.

Αυτός ήταν κι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι τριήραρχοι στήριξαν την επανάσταση των ολιγαρχικών του 411 π.Χ. που υποσχέθηκαν να συνάψουν ειρήνη με τους Σπαρτιάτες.

Το κυρίαρχο πολεμικό πλοίο της αρχαιότητας

Παρά την συντριπτική ήττα των Αθηναίων κατά τον  Πελοποννησιακό Πόλεμο, η Δηλιακή Συμμαχία ανέδειξε ικανότατους στρατηγούς που χειρίστηκαν τα κορυφαία πολεμικά πλοία της εποχής, τις τριήρεις. Το κωπήλατο πλοίο πήρε το όνομά του από τις τρεις σειρές κουπιών, με έναν κωπηλάτη ανά κουπί.   Το έμβολο τους πλοίου στην ίσαλο γραμμή, ήταν το όπλο του και προεξείχε στην πλώρη.

Οι τριήρεις ήταν ευέλικτες και ταχύτατες, γεγονός που εδραίωσε τον συγκεκριμένο τύπο πλοίων ως κυρίαρχο τύπο πολεμικού πλοίου που κυριάρχησε στην Μεσόγειο Θάλασσα.

Τον Ιούλιο του 1987, έπειτα από δύο χρόνια επίμονων εργασιών κατασκευάστηκε η τριήρης “ΟΛΥΜΠΙΑΣ”, στα πλαίσια της πειραματικής αρχαιολογίας. Τα σχέδια κατασκευής της τριήρους παρασχέθηκαν από το «Trireme Trust» της Βρετανίας.

Το αντίγραφο του αρχαίου πολεμικού πλοίου δημιουργήθηκε με σκοπό να γίνουν «στην πράξη» κατανοητά τα χαρακτηριστικά της πλεύσης και αντοχής μιας τριήρους,  καθώς επίσης και οι συνθήκες διαβίωσης των κωπηλατών και ο όσο το δυνατόν ο πληρέστερος καθορισμός της τακτικής που ακολουθούσαν οι τριήραρχοι στις ναυμαχίες.

Η «ΟΛΥΜΠΙΑΣ» το 2004 συμμετείχε στη μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας και έπειτα παραδόθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό.

Από το 2005 η τριήρης βρίσκεται στο Φλοίσβο Παλαιού Φαλήρου, υπαγόμενη οργανικά στο Θωρηκτό Γ. Αβέρωφ, όπου και ελλιμενίζεται.

Παρακολουθείστε από ψηλά τον εντυπωσιακό πλου με την  επιβλητική τριήρη «ΟΛΥΜΠΙΑΣ»:

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:«Νυν υπέρ πάντων αγών». Η ναυμαχία της Σαλαμίνας και η διορατικότητα του Θεμιστοκλή που είπε στον Ευρυβιάδη την περίφημη φράση: «πάταξον μεν, άκουσον δε». Γιατί απείλησε τον Σπαρτιάτη ότι θα φύγει και θα ιδρύσει νέα πόλη στην Κάτω Ιταλία… 

Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο “Αθήνα εναντίον Σπάρτης”, του Philip de Souza, εκδόσεις “Osprey Publishing”