Οι πειρατές της Γραμβούσας ήταν επαναστάτες Έλληνες. Πώς κατάφεραν να κυριαρχήσουν στη Μεσόγειο. Ο κώδικας ηθικής τους

Το 1669, οι Βενετοί παρέδωσαν στους Οθωμανούς την Κρήτη. Μετά από δύο αιώνες οι κρητικοί επαναστάτες κατέλαβαν τη νησίδα της Γραμβούσας και το κάστρο της. Εκεί έστησαν το αρχηγείο τους.

Σταδιακά, στο ξερονήσι έφτασαν και άλλοι επαναστάτες, από την υπόλοιπη Κρήτη, τα απέναντι παράλια της Πελοποννήσου και το Ναύπλιο. Στην πλειοψηφία τους, ήταν Κρητικοί που είχαν διωχθεί από τους Οθωμανούς.

Μέσα στο κάστρο της Γραμβούσας, που έχτισαν τον 16ο αιώνα οι Βενετοί, αναπτύχθηκε οικισμός, ο οποίος επεκτάθηκε και εκτός φρουρίου.

«Κατασκεύασαν πετρόκτιστα σπίτια, διάφορες παράγκες και ξύλινες κατασκευές, έφτιαξαν μύλους και μεγάλες αποθήκες νερού. Στη συνέχεια, με την αθρόα προσέλευση κατατρεγμένων ανθρώπων που έψαχναν ένα ελεύθερο κομμάτι γης για τις οικογένειες τους, ο οικισμός εξαπλώθηκε και δημιουργήθηκαν δύο μεγάλες πολιτείες.

Μια μέσα και μια έξω από το κάστρο, σε ένα πλάτωμα που υπήρχε χαμηλά στη θάλασσα», ανέφερε στη Μηχανή του Χρόνου ο ερευνητής ναυτικής ιστορίας και μικροναυπηγός Ευάγγελος Γρυπιώτης.

Αποτέλεσμα της μεγάλης προσέλευσης ανθρώπων, ήταν να συγκεντρωθεί πολύς πληθυσμός και να υπάρξει πρόβλημα διαβίωσης.

«Η Γραμβούσα δεν ήταν ένας τόπος που μπορούσαν να οργώσουν, να καλλιεργήσουν, να κάνουν δραστηριότητες είτε κτηνοτροφικές είτε γεωργικές. Είχαν ανάγκη να έχουν πάντα προμήθειες από κάποιον εξωτερικό παράγοντα. Χρειάζονταν πλοία για να τους μεταφέρουν τροφή», επισημαίνει ο Ευάγγελος Γρυπιώτης.

Η επαφή των Γραμβουσιανών με τους πειρατές

Οι πειρατές του Αιγαίου ήξεραν ότι αν πάνε στη Γραμβούσα, όπου οι κάτοικοι ήταν σε άθλια κατάσταση, θα έβρισκαν σίγουρα άτομα για το πλήρωμά τους.

Αρχικά, τους προσέγγισε σε ένας Ψαριανός πειρατής, ο οποίος προσπάθησε να πείσει τους κατοίκους του άνω οικισμού να τον ακολουθήσουν. Όμως, η επιτροπή που επόπτευε το νησί δεν το δέχτηκε.

Ο Ψαριανός, μετά από ένα διάστημα επιδρομών, επέστρεψε στη Γραμβούσα και αυτή τη φορά, επισκέφτηκε τον κάτω οικισμό.

«Άρχισε να επιδεικνύει τα πλούτη και τα λάφυρα που είχε αποκομίσει από την πειρατική δράση του. Αυτό προκάλεσε το ενδιαφέρον των Γραμβουσιανών, οι οποίοι το είδαν ως ένα τρόπο που μπορούσαν είτε να πλουτίσουν είτε να εξασφαλίσουν χρήματα για τις οικογένειες τους», λέει ο κ. Γρυπιώτης.

«Έχουμε ανθρώπους που είναι επαναστάτες, τους καταδιώκουν από παντού, δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν και τίποτα να χάσουν. Αλλά πάνω από όλα ήταν Έλληνες που αγωνίζονταν για την πατρίδα. Πολλοί από αυτούς που ανέβηκαν στα πλοία το έβλεπαν ως μορφή αγώνα.

Ανεβαίνοντας σε ένα πλοίο μπορούσαν να πολεμήσουν τον κάθε λογής δυνάστη, τα καταστρώματα των πλοίων τους ήσαν για αυτούς ένα κομμάτι ελεύθερης πατρίδας και η απέραντη θάλασσα πεδίο δόξας και αγώνων», πρόσθεσε.

Γραμβουσιανοί πειρατές ή αγωνιστές;

Οι Έλληνες πειρατές δρούσαν για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους και να πολεμήσουν τον εχθρό. Δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που χρηματοδοτούσαν με τα λάφυρα τον επαναστατικό αγώνα.

«Στην ουσία δεν ήταν πειρατές. Ήταν άνθρωποι που αγωνίζονταν και για τη λευτεριά και πάνω από όλα αγωνίζονταν ενάντια σε κάθε λογής δυνάστη»

Οι Γραμβουσιανοί έκαναν επιδρομές κυρίως σε πλοία Οθωμανών και Βέρβερων, αλλά δεν δίσταζαν να χτυπήσουν και Ευρωπαϊκά πλοία, όταν αυτά μετέφεραν προμήθειες και εφόδια για λογαριασμό των Οθωμανών και των συμμάχων τους. Ποτέ δεν στράφηκαν εναντίον Ελλήνων, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις.

Έπαιρναν χρυσάφι, κοσμήματα, πολύτιμους λίθους και «ευγενή» προϊόντα, όπως κανέλα και διάφορα μπαχαρικά, μεταξωτά υφάσματα και κάθε είδους εμπορεύματα που εύρισκαν στα αμπάρια των πλοίων που κούρσευαν.

«Ήταν τέτοιος ο πλούτος από τα λάφυρα, που μπορούσες να περιδιαβαίνεις στα στενά της Γραμβούσας και να βλέπεις σωρούς από πεταμένα υφάσματα μεταξωτά, δαντελλένια γάντια από το Παρίσι, το Λονδίνο ή την Βιέννη, πανάκριβα ρούχα και αξεσουάρ που για αυτούς δεν είχαν καμία αξία ώστε να τα διαθέσουν σε κάποιες αγορές», ανέφερε ο κύριος Γρυπιώτης.

Τα λάφυρα ήταν τόσο πολλά που ότι δε γυάλιζε το πετούσαν

Έτσι, ο μικρός οικισμός της Γραμβούσας απέκτησε μεγάλο πλούτο. Ανέπτυξε μεγάλο στόλο, ο οποίος αριθμούσε σε 60-80 μεσαίου και μικρού εκτοπίσματος πλοία και έγιναν ο φόβος και ο τρόμος των θαλασσών

Οι πειρατές έκαναν μεγάλα ταξίδια, φτάνοντας μέχρι τη Μάλτα και τις ακτές της Βόρειας Αφρικής.

«Ό,τι πανί έβρισκαν στην πλώρη τους το λήστευαν ή το κούρσευαν. Δεν μπορούσε να ταξιδέψει κανείς από την κεντρική στην ανατολική Μεσόγειο ή να περάσει από τα στενά μεταξύ Κρήτης και Πελοποννήσου, για να πάει στο Αιγαίο Πέλαγος και τη Μαύρη Θάλασσα χωρίς να συναντήσει ένα πειρατικό πλοίο», ανέφερε στη ΜτΧ ο κύριος Γρυπιώτης.

Αποτέλεσμα ήταν οι Μεγάλες Δυνάμεις να κινητοποιηθούν εναντίον τους.

Οι πειρατές της Γραμβούσας λειτουργούσαν σε συντροφίες. Τα πλοία δεν είχαν μόνο 1-2 ιδιοκτήτες. Όλο το πλήρωμα είχε μέρισμα στο πλοίο. «Άλλος ήταν μαραγκός, άλλος ήταν σιδεράς, άλλος ήταν ιστιοράφτης και άλλος σχοινοποιός. Δηλαδή ο καθένας προσέφερε ότι υπηρεσία μπορούσε και έπαιρνε το μερίδιο που του αναλογούσε», είπε ο κύριος Γρυπιώτης.

Ο ηθικός κώδικας των πειρατών της Γραμβούσας

«Αυτοί οι άνθρωποι ποτέ δεν ξεκινούσαν ένα ταξίδι με σκοπό να σκοτώσουν για το κέρδος. Ποτέ δεν έπιασαν αιχμάλωτους να τους πουλήσουν ως σκλάβους στα σκλαβοπάζαρα. Όταν έπιαναν οθωμανικό πλοίο, του αφαιρούσαν όλα τα εμπορεύματα και τα κανόνια και ουδέποτε σκότωναν άσκοπα», εξηγεί ο κ. Γρυπιώτης.

Οι Γραμβουσιανοί πειρατές τους αλυσόδεναν μέχρι να αποχωρήσουν από το πλοίο. Πάντα τους άφηναν νερό και τρόφιμα για να μην λιμοκτονήσουν.

Τα πλοία

Τα μεγαλύτερα και τα καλύτερα εξοπλισμένα πλοία των Γραμβουσιανών ήταν τα μπρίκια ή πάρωνες, όπως τα ονόμαζαν οι Έλληνες. Ήταν ιστιοφόρα δικάταρτα, όχι κωπήλατα, τα οποία ήταν πολύ ευέλικτα.

Με αυτά μπορούσαν να ξεφύγουν εύκολα από ένα εχθρικό πλοίο ακόμα και τα ισχυρά πολεμικά των Άγγλων και των Αυστριακών που πολλές φορές τους καταδίωκαν.

Τα Μπρίκια τα προτιμούσαν λόγω των δυνατοτήτων τους, όχι μόνο οι Έλληνες κουρσάροι, αλλά και οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Βέρβεροι και οι Οθωμανοί κουρσάροι ή πειρατές, κανένα όμως από αυτά δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τις μοναδικές δυνατότητες του ελληνικού Πάρωνα.

Οι ελληνικοί πάρωνες ήταν ιδιαίτερα σκαριά και είχαν γίνει περιζήτητα σε όλο τον κόσμο.

« Η γάστρα τους ήταν φαρδύτερη και βαθύτερη από τα συνηθισμένα σκαριά, ώστε να μπορούν να μεταφέρουν εμπορεύματα, προμήθειες, λεία αλλά και οπλισμό. Είχαν λεπτότερη και βαθύτερη καρίνα που τους έδινε μεγάλη ταχύτητα. Είχαν δύο κατάρτια (μονοφυής ιστούς) που δεν αποτελούνταν από 2 ή 3 κομμάτια ξύλου, (στύλο και επιστήλια) όπως τα Ευρωπαϊκά.

Ούτε το θωράκιο ή κόφα που πρόσθετε βάρος στα κατάρτια. Είχαν δύο πανύψηλους, μονοκόμματους ιστούς επάνω στους οποίους μπορούσαν να προσθέσουν πέντε σταυρώσεις (πανιά) γεγονός που τους έδινε την δυνατότητα σε ένα δικάταρτο πλοίο να έχουν την ιστιοφορία ενός τρικάταρτου πλοίου κάτι που τα καθιστούσε τρομερά γρήγορα και ευέλικτα», περιγράφει ο ερευνητής ναυτικής ιστορίας Ευ. Γρυπιώτης στη ΜτΧ.

Οι πειρατές της Γραμβούσας διέθεταν εκτός από τους Πάρωνες και τα Μπρίκα Σκούνες, Γολέτες, Μπινκατίνια  Γολετόπροικα και πολλά καϊκια. Ήταν πλοία μικρότερα από τα μπρίκια με σύνθετη μικτή ιστιοφορία. Επιπλέον, είχαν και κωπήλατες Γαλιότες .

Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα κατάφερε η δράση τους να μείνει στην ιστορία. Η Γραμβούσα έφθασε στο απόγειο της ευημερίας της τον Σεπτέμβριο τού 1827, καθώς διέθετε 8 καλά οπλισμένα μπρίκια, 49 σκούνες ή γολέτες και πολλά άλλα μικρότερα σκαριά.

Πηγή αρχικής εικόνας: Στέλιος Αποστολάκης

Διαβάστε επίσης:

Πού βρίσκεται η Παναγία η Κλέφτισσα, όπου προσεύχονταν οι Έλληνες πειρατές της Μεσογείου. Λεηλάτησαν αναρίθμητα πλοία, αλλά είχαν άδοξο τέλος. Δείτε από ψηλά το νησί (βίντεο drone)

Γραμβούσα δεν έχει μόνο η Κρήτη. Το άγνωστο νησί της Αμοργού με τις παρθένες παραλίες, όπου έζησαν ερημίτες κτηνοτρόφοι. Τι απέγιναν

Φραγκοκάστελο. Στην κατοχή, Γερμανοί πυροβολούσαν τις σκιές! Το παράξενο φαινόμενο με τους θρυλικούς Δροσουλίτες που βγήκαν να πολεμήσουν. Η εξήγηση