“Οι μαρμάρινοι ζητιάνοι”, που ήταν σε κάθε γωνιά. Οι κερματοδέκτες της αλληλεγγύης, με κίνητρο την πίστη και την αγάπη

Γράφει ο συνεργάτης μας Στέφανος Μίλεσης

Κάποτε βρίσκονταν παντού. Όπου υπήρχε τακτικά μεγάλη συγκέντρωση πλήθους, εκεί διακριτικά κάπου στην άκρη, έστεκε βουβός και αμίλητος ένας μαρμάρινος στρατιώτης της εκκλησίας, ένας μαρμάρινος προσκυνητής, που οι μαρμαροτεχνίτες, στη δική τους γλώσσα αποκαλούσαν “μαρμάρινο ζητιάνο”.

Αποβάθρες σιδηροδρομικών σταθμών, στάσεις λεωφορείων αλλά κυρίως έξω από τους ναούς ήταν τα σημεία που τους συναντούσε ο κόσμος.  Η αποστολή τους ήταν διπλή όπως άλλωστε δύο ήταν και τα κύρια χαρακτηριστικά τους.

Η θρησκευτική εγρήγορση και η συγκέντρωση χρημάτων για τις ανάγκες της ενορίας στην οποία ανήκαν.

Για αυτόν τον σκοπό το μάρμαρο με το οποίο είχαν κατασκευαστεί έφερε στο μπροστινό μέρος την εικόνα του Αγίου που μνημόνευαν, ενώ συνήθως κάτω από την απεικόνισή του, υπήρχε μια σχισμή για τη συγκέντρωση δωρεών που θα κάλυπταν τις ανάγκες της ενορίας.

Το όνομα του δωρητή που χρηματοδότησε την κατασκευή ήταν χαραγμένο στο πίσω μέρος. Πόσα χρήματα συγκεντρώθηκαν από ανώνυμες δωρεές; πόσοι βοηθήθηκαν; Κανείς δεν γνωρίζει και κανείς δεν νοιάζεται. Οι άνθρωποι είχαν πίστη ότι πήγαιναν σε καλό σκοπό. Τα κινητρά τους ήταν αγνά και δεν ζητούσαν το λόγο ούτε περίμεναν ευχαριστώ. Η ευχαρίστηση ήταν η προσφορά.

Όπου συγκεντρωνόταν ο κόσμος

Ο κόσμος ανταποκρινόταν ρίχνοντας κέρματα, αυτά που συνήθως περίσσευαν στη χούφτα του.

Οι μαρμάρινοι προσκυνητές ήταν πραγματικά έργα τέχνης, φιλοτεχνημένα από διάσημους μάστορες του είδους. Πολλά από τα μαρμάρινα κομψοτεχνήματα, γεννήθηκαν στα Μαρμαρογλυφεία της Τήνου από τα χέρια σπουδαίων δημιουργών ή μαθητών τους. Σήμερα τα περισσότερα προσκυνητάρια βρίσκονται κατεστραμμένα και απαξιωμένα, παρατημένα στις άκρες των δρόμων, με τα σκουπίδια να τα υπερκαλύπτουν.

Οι μαρμάρινοι ζητιάνοι και τα προσκυνητάρια

Με τον όρο “Μαρμάρινοι ζητιάνοι” εννοούνται φυσικά μόνο τα προσκυνητάρια που είχαν ερανική αποστολή, δηλαδή τη συγκέντρωση χρημάτων.

Δεν πρέπει να τα συγχέουμε με τα παρόδια εικονοστάσια που είναι αφιερωμένα σε απώλειες ανθρώπων εξαιτίας τροχαίων δυστυχημάτων.

Στην Τήνο στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας,  διασώζεται το προσκυνητάρι που ήταν κάποτε τοποθετημένο μπροστά από την είσοδο του παλαιού ναού της Αγίας Τριάδας Πειραιώς. Γράφει στο μαρμάρινο σώμα του “ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΥΠΕΡ ΑΝΑΓΕΙΡΟΜΕΝΟΥ ΝΕΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. ΔΑΠΑΝΗ ΑΔΕΛΦΩΝ Γ. ΖΕΡΒΟΥ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1930”. Εκεί οι πειραιώτες προσέφεραν χρήματα για να γίνει ένας λαμπρός ναός της Αγίας Τριάδας. 14 χρόνια μετά η παλιά εκκλησία βομβαρδίστηκε από τους συμμάχους.

Ένας άλλος “προσκυνητής” φιλοτεχνημένος το 1929 βρίσκεται μπροστά από την εκκλησία της Ευαγγελίστριας. Το 1929  οι εφημερίδες κατέγραψαν στην πρώτη τους σελίδα θαύμα που συνέβη εντός του ναού.

Ένας ακόμα στην αρχή της λεωφόρου Χατζηκυριάκου που στην πίσω του πλευρά αναγράφει  “ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ/ΔΩΡΗΤΗΣ/ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ Β. ΠΑΤΣΟΥΡΑΚΟΣ,ΙΑΤΡΟΣ, 1921”. Μπροστά ό,τι και να γράφει το κρύβει ο σκουπιδοτενεκές!

Σε όλη την αττική οι “μαρμάρινοι προσκυνητές”, είναι χιλιάδες. Συμβολίζουν την αλληλεγγύη των ανθρώπων, που εμπιστεύονταν τις ενορίες και από τα λίγα χρήματα που είχαν, προσέφεραν τον οβολό τους, για φιλανθρωπίες. Οι μαρμάρινοι κερματοδέκτες, που έβαζες χρήματα και εισέπραττες μόνο, την προσωπική ικανοποίηση ότι έκανες το καθήκον του. Είναι σήμα κατατεθέν μιας άλλης νοοτροπίας και εποχής. Ξεχασμένοι πια και παρατημένοι στη μοίρα τους. Οι δήμοι αδιάφοροι, ούτε τους συντηρούν, ούτε τους αποσύρουν εκεί που τους αρμόζει: Σε μουσεία, που διαφυλάττουν τη μνήμη και διηγούνται την ιστορία των προγόνων μας. Αν και κάποιοι ίσως προλάβατε κι οι ίδιοι να ρίξετε μερικά νομίσματα αλληλεγγύης. Χρήματα που προσφέρονταν με αγάπη, από άγνωστους αποστολείς σε άγνωστους παραλήπτες. Δεν ήταν υπέροχο;