Πώς οι δημοτικιστές έβγαλαν μόνοι τους τον όρο «μαλλιαροί» και ο Λαδάς που κούρευε ο ίδιος τους μακρυμάλληδες

του ιστορικού και συνεργάτη μας, Κωνσταντίνου Λαγού

Για πολλές δεκαετίες στη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι οπαδοί της καθαρεύουσας αποκαλούσαν τους αντιπάλους τους, δημοτικιστές, «μαλλιαρούς» και τη δημοτική γλώσσα, «μαλλιαρή» 

Ήταν άκρως υποτιμητικές εκφράσεις που όμως δεν υπήρξαν δικές τους επινοήσεις αλλά των δημοτικιστών!

Το αστείο του Κονδυλάκη

Αυτό ξεκίνησε από ένα αστείο του Ιωάννη Κονδυλάκη, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της δημοτικής.

Μία μέρα του 1898 ο Κονδυλάκης βρισκόταν στα γραφεία του περιοδικού «Τέχνη», έντυπο που υποστήριζε το κίνημα. Έτυχε να δει από το μπαλκόνι να περνούν από κάτω δύο αδέλφια ποιητές, που συνεργάζονταν με το περιοδικό.

Αυτοί ήταν γνωστοί για τα μακριά μαλλιά τους, οπότε ο Κονδυλάκης είπε στους συντελεστές του περιοδικού και σε άλλους παρευρισκόμενους

«Να η μαλλιαρή φιλολογία», δείχνοντας τους δύο ποιητές στο δρόμο. Το πείραγμα προκάλεσε ένα αυθόρμητο γέλιο με αποτέλεσμα όσοι το άκουσαν να το υιοθετήσουν και να το χρησιμοποιούν ως αστείο για τους φίλους τους δημοτικιστές, άσχετα αν είχαν μακριά μαλλιά ή όχι.

Διαβάστε ακόμα: Το νομοσχέδιο που καθιέρωνε τη δημοτική ως επίσημη γλώσσα ήταν γραμμένο στην καθαρεύουσα. Ο πολιτικός που μίλησε για το θάνατο της «πρωτότοκης καθαρεύουσας»

Καθώς το περιοδικό συνεργαζόταν με τους μεγαλύτερους δημοτικιστές της εποχής και αυτοί γρήγορα υιοθέτησαν το «μαλλιαρή» και «μαλλιαροί».

Η “μαλλιαρή” δημοτική

Όπως ήταν φυσικό, οι οπαδοί της καθαρεύουσας σύντομα πληροφορήθηκαν τα παρατσούκλια που υιοθέτησαν οι αντίπαλοί τους. Όπως γίνεται σήμερα με οπαδούς ποδοσφαιρικών ομάδων, τα χρησιμοποιούσαν και εκείνοι, αλλά ως υποτιμητικούς όρους για τους αντιπάλους.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν τόσο συχνή η χρήση των όρων αυτών στα έντυπα που υπερασπίζονταν την καθαρεύουσα ώστε συχνά τα κείμενα αυτά δεν αναφέρουν πουθενά τη λέξη «δημοτική», αλλά αποκλειστικά «μαλλιαρή»!

Έτσι υπήρξε γενική εντύπωση ότι ο όρος είχε επινοηθεί εξ’ αρχής από τους οπαδούς της καθεστηκυίας τάξης.

Το αποτέλεσμα ήταν οι δημοτικιστές να πάψουν να χρησιμοποιούν μεταξύ τους τους όρους «μαλλιαρός» και «μαλλιαρή» ως αστείο. Με το πέρασμα του χρόνου οι εκφράσεις αποδίδονταν σε οτιδήποτε νεωτερικό πήγαινε κόντρα στο κατεστημένο. Μάλιστα χρησιμοποιούνταν συχνά και στην πολιτική ως χαρακτηρισμοί εναντίον αριστερών και αναρχικών.

Τη δεκαετία του 1960, όταν η μόδα της νεολαίας ήταν τα αγόρια να έχουν μακριά μαλλιά, η έκφραση «μαλλιαρός» απέκτησε νέα δυναμική.

Έτσι το 1967 ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε η Χούντα να κυνηγά τους “μαλλιάδες”.

Αγόρια με μακριά μαλλιά συλλαμβάνονταν και κουρεύονταν με τη ψιλή στα αστυνομικά τμήματα. Στον τομέα αυτό διέπρεψε ένας από τους πρωταγωνιστές του Απριλιανού πραξικοπήματος, ο διαβόητος συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς. Συνήθιζε να στήνει μπλόκα στην περιοχή της Πλάκας, να συλλαμβάνει όσους είχαν πλούσια χαίτη και τους κούρευε ο ίδιος!

Για το λόγο αυτό ήταν γνωστός ως «Ψαλιδοχέρης», πολύ πριν γυριστεί η ταινία με τον Τζόνι Ντέπ!

Για τους συνταγματάρχες, τα μακριά μαλλιά δεν ήταν μόνο στοιχείο «αναρχισμού» αλλά και «αντεθνικόν», αφού οι «μαλλιάδες» «απεργάζονταν την ηθική βλάβην του έθνους». Αυτή τη φορά ο νονός του όρου δεν ήταν κάποιος προοδευτικός λογοτέχνης, αλλά ο Στυλιανός Παττακός! Εννοείται ότι αντιθέτως τα κορίτσια έπρεπε να έχουν μακριά μαλλιά, όπως άρμοζε στα κορίτσια με ηθική και αρχές!

Αρχική φωτογραφία: Σκίτσο που απεικονίζει τον Σπήλιο και τον Κώστα Πασαγιάννη, τα δύο αδέλφια που λέγεται ότι ενέμπνευσαν στον Κονδυλάκη τον όρο «μαλλιαρή φιλολογία». Πηγή: Γητεύτρια

Αντλήθηκαν πληροφορίες: 

• Για τον Κονδυλάκη ως «νουνό» της έκφρασης «μαλλιαρή», βλ. Γιολάντα Τσορώνη-Γεωργιάδη, Γιατί το λέμε έτσι…., εκδόσεις Ωρίων, Αθήνα, 2007, σελ. 248-249

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η κατάργηση του πολυτονικού συστήματος. Η μάχη του Μητσοτάκη στη Βουλή για να μην περάσει η κατάργηση της δασείας και της περισπωμένης χωρίς σωστή ενημέρωση