Οι ληστές που πίστεψαν ότι θα γίνονταν αόρατοι από τις κάμερες των τραπεζών με χυμό λεμονιού! Ενέπνευσαν μία ριζοσπαστική θεωρία

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το 1995, μέσα σε μία ημέρα δύο Αμερικανοί λήστεψαν δύο τράπεζες στο Πίτσμπεργκ των ΗΠΑ. Απείλησαν τους ταμίες με όπλα αλλά είχαν ακάλυπτα τα πρόσωπά τους. Σε αυτά είχαν βάλει χυμό λεμονιού, πιστεύοντας ότι θα τους έκανε αόρατους στις κάμερες ασφαλείας!

Οι δύο τους συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση. Οι ληστείες έδωσαν το έναυσμα για να γίνει η μελέτη των κοινωνικών ψυχολόγων Ντάνινγκ και Κρούγκερ (Dunning-Kruger) για το φαινόμενο ανθρώπινης συμπεριφοράς όπου κάποιος πιστεύει ακράδαντα ότι διαπρέπει σε ένα τομέα ενώ στην πραγματικότητα είναι άσχετος.

Ληστές για κλάματα

Στις 6 Ιανουαρίου 1995, ο Μακάρθουρ Ουίλερ και ο Κλίφτον Ερλ Τζόνσον λήστεψαν δύο τράπεζες στην περιοχή του Πίτσμπεργκ με την απειλή όπλου. Συνολικά αφαίρεσαν και από τις δύο τράπεζες 5.200 δολάρια, με σημερινή αξία περίπου 10.500 δολάρια.

Κανένας από τους δύο ληστές δεν φορούσε μάσκα ούτε προσπάθησε με άλλον τρόπο να καλύψει τα χαρακτηριστικά του

Καθώς οι δύο τράπεζες είχαν κάμερες ασφαλείας, η τοπική αστυνομία δεν δυσκολεύτηκε να τους ανακαλύψει και να τους συλλάβει. Πρώτος συνελήφθη ο Τζόνσον και αργότερα ο Ουίλερ.

Χυμός λεμονιού; Τα κάνει αόρατα…

Όταν στην ανάκρισή τους οι αστυνομικοί τους έδειξαν φωτογραφίες από τις κάμερες των τραπεζών που είχαν ληστέψει, και όπου φαίνονταν ευκρινώς τα χαρακτηριστικά τους, οι δύο ληστές εξεπλάγησαν. Ήταν σίγουροι ότι τα πρόσωπά τους θα ήταν αόρατα στις κάμερες.

Τότε αποκάλυψαν στους αστυνομικούς το «τρομερό» τους μυστικό: πριν από τις ληστείες είχαν καλύψει τα πρόσωπά τους με χυμό λεμονιού. Αυτός ήταν ο λόγος που πίστευαν ότι ήταν αόρατοι στις κάμερες! Δηλαδή ότι το υγρό αυτό θα λειτουργούσε πάνω τους όπως το αόρατο μελάνι σε χαρτί που είναι ο χυμός λεμονιού.

Το “πείραμα”

Τη “φαεινή  ιδέα” είχε πρώτος ο Τζόνσον. Αυτός την είπε στον Ουίλερ, ο οποίος αρχικά ήταν δύσπιστος. Τότε προσπάθησε να δοκιμάσει τη μέθοδο καλύπτοντας το πρόσωπό του με χυμό λεμονιού και τραβώντας μια σέλφι φωτογραφία με μια κάμερα Πόλαροϊντ.

Όταν την εμφάνισε είδε ότι πράγματι έλειπε απ’ αυτή το πρόσωπό του! Έτσι θεώρησε ότι η μέθοδος του χυμού του λεμονιού ήταν αποτελεσματική. Οι ντετέκτιβς πίστευαν ότι η απουσία του προσώπου του στη φωτογραφία προκλήθηκε είτε από ελαττωματικό φιλμ, είτε γιατί ο Ουίλερ έστρεψε ακούσια την κάμερα μακριά από το πρόσωπό του όταν πάτησε το κουμπί της μηχανής.

Όπως διαπιστώθηκε, ο Ουίλερ όταν έκανε το «πείραμά του» δεν βρισκόταν υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ. Πράγματι, πίστεψε ότι είχε αποδείξει την ιδέα του Τζόνσον πως ο χυμός λεμονιού θα τον έκανε αόρατο από τις κάμερες!

Οι δύο ληστές καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση.

Η έρευνα του καθηγητή

Ο Ντέιβιντ Ντάνινγκ, καθηγητής κοινωνικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ όταν έμαθε την ιστορία των ληστών με το χυμό λεμονιού στα πρόσωπά τους θεώρησε ότι είχε επιστημονικό ενδιαφέρον για τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Δεν τον ενδιέφερε τόσο ο Τζόνσον που είχε την ιδέα του χυμού λεμονιού, αλλά ο Ουίλερ, οποίος υποτίθεται ότι την εξέτασε και θεώρησε ότι είχε αποδείξει ότι πράγματι έκανε τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου αόρατο από τις κάμερες.

Ο Ντάνινγκ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «αν ο Ουίλερ ήταν πολύ ηλίθιος για να είναι ληστής τράπεζας, ίσως ήταν επίσης πολύ ηλίθιος για να ξέρει ότι ήταν πολύ ηλίθιος για να είναι ληστής τράπεζας – δηλαδή, η ηλιθιότητά του τον προστάτευε από την επίγνωση ότι ήταν ηλίθιος».

Το συμπέρασμα για τον Ουίλερ οδήγησε τον καθηγητή Ντάνινγκ να μελετήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά μ’ ένα τρόπο που θεωρήθηκε πρωτοποριακός. Σε συνεργασία με τον μεταπτυχιακό φοιτητή του Τζάστιν Κρούγκερ, ο Ντάνινγκ οργάνωσε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για να προσδιορίσει εάν η αντιληπτή ικανότητα κάποιου θα μπορούσε να μετρηθεί σε σχέση με την πραγματική του ικανότητα.

Φαινόμενο “Ντάνινγκ-Κρούγκερ”

Το 1999 οι δύο επιστήμονες δημοσίευσαν τα αποτελέσματα της ριζοσπαστικής  έρευνάς τους στην οποία διαπίστωσαν ότι:

«όταν οι άνθρωποι είναι ανίκανοι στις στρατηγικές που υιοθετούν για να έχουν επιτυχία και ικανοποίηση, υφίστανται ένα διπλό χτύπημα: Όχι μόνο καταλήγουν σε λανθασμένα συμπεράσματα και κάνουν ατυχείς επιλογές, αλλά η ανικανότητά τους τους στερεί τη δυνατότητα να την αντιληφθούν Αντίθετα, όπως ο κύριος Γουίλερ, έχουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι τα καταφέρνουν μια χαρά».

Αυτή η ενδιαφέρουσα διαπίστωση για την ανθρώπινη συμπεριφορά έγινε γνωστή ως φαινόμενο «Ντάνινγκ-Κρούγκερ» (Dunning–Kruger).

Το φαινόμενο αυτό απαντάται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά είναι πολύ συνηθισμένο σε αυτούς που ασχολούνται την πολιτική και την οικονομία.

Σύμφωνα με τον Ντάνινγκ, προκειμένου να αποφεύγουμε τις επιπτώσεις του φαινομένου που φέρει το όνομά του θα πρέπει να ανανεώνουμε  τις γνώσεις στο αντικείμενο εργασίας μας, και να κάνουμε συχνά την αυτοκριτική μας.

Όμως ακόμη πιο σημαντικό είναι να επικοινωνούμε με τους συνεργάτες μας και έτσι να μαθαίνουμε γρήγορα τυχόν λάθη στη δουλειά μας και όχι να βαυκαλιζόμαστε ότι όλα πάνε μία χαρά.