Οι λήσταρχοι που αποκεφάλιζαν τους συντρόφους τους για να πάρουν αμνηστία. Πως το διάταγμα της δικτατορίας Πάγκαλου οδήγησε στην αλληλοεξόντωση των κακοποιών

Τη δεκαετία του 1920, το πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα βρισκόταν στο απόγειό του. Οι λήσταρχοι που ζούσαν μακρυά από τις πόλεις, έστηναν ενέδρες στους δρόμους, έκαναν απαγωγές για να λάβουν λύτρα και αμφισβητούσαν την εξουσία του οργανωμένου κράτους.

Όλες οι κυβερνητικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση του φαινομένου έπεφταν στο κενό. Επικηρύξεις, μεγάλες αμοιβές και ενίσχυση της χωροφυλακής ήταν μέτρα που είχαν καταφέρει να ανακουφίσουν μόνο προσωρινά μερικές περιοχές από τη δράση των ληστών. Μάλιστα είχαν κινητοποιηθεί ακόμα και  ένοπλες ομάδες “κυνηγών κεφαλών” που είχαν λάβει άδεια να εξοντώσουν τους λήσταρχους και τους άνδρες τους, έναντι μεγάλης αμοιβής.

Το 1925 έγινε η δικτατορία του Πάγκαλου. Αμέσως, έβγαλε ένα ασυνήθιστο διάταγμα σε μια προσπάθεια να εξοντώσει τους ληστές. Σύμφωνα με αυτό, όποιος καταζητούμενος έφερνε στις αρχές το κεφάλι ενός άλλου ληστή, θα εξασφάλιζε αμνηστία. Στόχος ήταν τα μέλη των συμμοριών να αρχίσουν να αλληλοσκοτώνονται και σταδιακά να διασκορπιστεί η έριδα ανάμεσα στους πρώην συντρόφους. Αν η χωροφυλακή και η αστυνομία δεν μπορούσε να αναμετρηθεί με τους ληστές, η μόνη λύση ήταν οι ίδιοι να εξοντωθούν μεταξύ τους.

Μέχρι τότε, δεν ήταν συνηθισμένο να δίνεται χάρη σε κακοποιούς. Το διάταγμα Πάγκαλου της 14ης Νοεμβρίου 1925 άλλαζε τα δεδομένα και παραμέριζε την ισχύουσα νομοθεσία που δεν προέβλεπε τέτοιες πρακτικές.

Οι Λήσταρχοι Ρετζαίοι, οι αποκαλούμενοι «βασιλείς της Ηπείρου», ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν το διάταγμα του Πάγκαλου. Το αρχικό τους σχέδιο ήταν να κυνηγήσουν ληστές και να εξοντώσουν τις αντίπαλες συμμορίες.

Ωστόσο, ένα κοντινό τους άτομο, που την εποχή εκείνη ήταν γνωστός οικονομικός παράγοντας στα Γιάννενα και άνθρωπος που κινούσε τα νήματα στην τοπική κοινωνία, τους συμβούλεψε να μην μπουν σε τέτοιους «μπελάδες». Θα ήταν ευκολότερο να σκοτώσουν μέλη της δικής τους συμμορίας και να μην μπουν σε κίνδυνο αναζητώντας άλλους. Έτσι κι έγινε.

Ο Γιάννης και ο Θύμιος Ρέτζος, δίχως δεύτερη σκέψη, αποφάσισαν να πάρουν τα κεφάλια των συντρόφων τους, Σταύρου Σιντόρη και Κοντογιώργη, προκειμένου να κερδίσουν την πολυπόθητη αμνηστία. Μάλιστα πέτυχαν να κάνουν συμφωνία και μετά την αμνήστευση να διοριστούν στην χωροφυλακή!

Για ένα μικρό χρονικό διάστημα και ενώ είχαν ελευθερία κινήσεων, μεταμορφώθηκαν σε ευυπόληπτους πολίτες των Ιωαννίνων και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς. Όπως φάνηκε, όμως, η παραβατική συμπεριφορά ήταν ισχυρότερη από την συμβατική ζωή με τα κουστούμια. Μόλις ένα χρόνο μετά, το 1926, σχεδίασαν το μεγάλο κόλπο. Την θρυλική «ληστεία της Πέτρας» κατά της χρηματαποστολής της Εθνικής Τράπεζας. Το “χτύπημα” αυτό ήταν μια γελοιοποίηση του διατάγματος Πάγκαλου και οι Ρετζαίοι επικηρύχθηκαν πάλι.

Ο ληστής που ποζάρει με ένα κεφάλι

Στη χαρακτηριστική φωτογραφία -ντοκουμέντο της εποχής, ο ληστής που απεικονίζεται να ποζάρει πλάι στο κομμένο κεφάλι, ονομάζεται Κωτσαδάμ. Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του. Καταγόταν από τον ορεινό Ελικώνα της Βοιωτίας και έδρασε στην ευρύτερη περιοχή ως λήσταρχος από το 1925 και μετά.

Ακολουθώντας το παράδειγμα των Ρετζαίων, για κάποια περίοδο υπήρξε και ο ίδιος κυνηγός επικηρυγμένων ληστών. Το σκληρό στιγμιότυπο χρονολογείται την περίοδο εκείνη. Ο Κωτσαδάμ φαίνεται να ποζάρει περήφανος με το τουφέκι του δίπλα στο κεφάλι του πρώην συντρόφου που κατάφερε να εξοντώσει. Φημολογείται ότι ο αποκεφαλισμένος είναι ο συντοπίτης του, ληστής «Καραλής».

Η αρχική φωτογραφία προέρχεται από το εξώφυλλο του βιβλίου του Βασίλη Τζανακάρη “Τα παλληκάρια τα καλά σύντροφοι τα σκοτώνουν”, εκδόσεις Καστανιώτη.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι λήσταρχοι Κουμπαίοι, που εκτελέστηκαν με παρέμβαση του Βενιζέλου. Είχαν απαγάγει βουλευτές για λύτρα. Φωτογραφίες από την εκτέλεσή τους δημοσιεύθηκαν προς παραδειγματισμό! (φωτό)