Οι γυναίκες του παζλ. Πως ένωσαν 600 εκατ. χαρτάκια από κομματιασμένα έγγραφα και αποκάλυψαν την δράση της Στάζι

Χιλιάδες Γερμανοί που διώχθηκαν επί ανατολικογερμανικού καθεστώτος και έπεσαν θύματα των περιβόητης Στάζι κατάφεραν να βρουν δικαίωση χάρη στο έργο 1.800 γυναικών. Πρόκειται για τις “γυναίκες του παζλ”.

Από την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έως και την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας της Ανατολικής Γερμανίας, γνωστότερο ως Στάζι, συνέλεγε ακατάπαυστα πληροφορίες για τους πολίτες της.

Μέχρι το 1989, η υπηρεσία κατασκοπείας είχε “φακελωμένους” περισσότερους από 6 εκατομμύρια ανθρώπους. Το κατασκοπικό υλικό δεν περιοριζόταν σε έγγραφα. Υπήρχαν φωτογραφίες, βίντεο και ηχογραφήσεις.

Οι μόνιμοι υπάλληλοι της Στάζι ξεπερνούσαν τις 91 χιλιάδες, ενώ υπήρχαν ακόμη 189 χιλιάδες ανεπίσημοι συνεργάτες. Παρακολουθούσαν τα σπίτια, διάβαζαν την ιδιωτική αλληλογραφία και ακολουθούσαν στενά όποιον υποπτεύονταν. Σε περίπτωση ισχυρών ενδείξεων, γίνονταν συλλήψεις, ανακρίσεις, ακόμα και βασανιστήρια.

Οι “γυναίκες του παζλ”

Όταν το 1989 ξεκίνησαν οι πολιτικές εξελίξεις που θα οδηγούσαν στην πτώση του τείχους του Βερολίνου και την ένωση της Γερμανίας, οι υψηλά ιστάμενοι έδωσαν εντολή να καταστραφούν όλα τα αρχεία της Στάζι. Εκατομμύρια έγγραφα πέρασαν από μεγάλους καταστροφείς χαρτιών και μέσα σε δευτερόλεπτα έγιναν κομμάτια.

Μέχρι οι δυνάμεις της Δυτικής Γερμανίας να φτάσουν στα κεντρικά και να παρεμποδίσουν την περαιτέρω καταστροφή, ελάχιστα είχαν γλιτώσει.

Φρόντισαν παρόλα αυτά να συγκεντρώσουν όλα τα κομμάτια. Υπολογίζεται ότι τα κατεστραμμένα έγγραφα ξεπερνούσαν σε μήκος τα 111 χιλιάδες μέτρα, ενώ τα κομματάκια ήταν πάνω από 600 εκατομμύρια.

Το 1991 η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να βάλει μπρος μία πρωτοπόρα και εξαιρετικά φιλόδοξη επιχείρηση. Προσέλαβε 1.800 γυναίκες και τους ανέθεσε να ενώσουν τις μικρές λωρίδες χαρτιού από τα κομματιασμένα έγγραφα. Το προσωνύμιο “οι γυναίκες του παζλ” που τους δόθηκε δεν είναι τυχαίο. Στην ουσία, καλούνταν να λύσουν ένα τεράστιο και εξαιρετικά περίπλοκο πραγματικό παζλ 600 εκατομμυρίων κομματιών.

Από το 2007, σημαντικός αρωγός στο έργο τους είναι και ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή. Το ePuzzler είναι σχεδιασμένο να αναλύει οπτικά τα σκαναρισμένα κομμάτια χαρτιού που του “φορτώνουν” και να εντοπίζει ποια ταιριάζουν μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό, η διαδικασία της ένωσης αυτοματοποιείται.

Δικαίωση

Μέσα σε μία εικοσαετία, οι “γυναίκες του παζλ” κατάφεραν να ανακτήσουν 1,5 εκατομμύρια σελίδες από τα κατεστραμμένα έγγραφα της Στάζι. Η δουλειά τους έχει ρίξει φως σε πολλές σκοτεινές μέχρι πρότινος πτυχές του καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας. Θύματα βασανισμού έμαθαν ποιοι ήταν οι καταδότες τους. Συνεργάτες του καθεστώτος έχουν έρθει αντιμέτωποι με τις συνέπειες των πράξεών τους. Και το κυριότερο, χιλιάδες Γερμανοί βρήκαν τα αποδεικτικά στοιχεία που χρειάζονταν για να αιτηθούν αποζημιώσεις για όσα υπέστησαν.

Υπάρχουν βέβαια και ορισμένοι που προτιμούν να μη γνωρίζουν. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο ομοσπονδιακός επίτροπος-υπεύθυνος για τα αρχεία της Στάζι, Ρόναλντ Γιαν, “πολλοί άνθρωποι φοβούνταν, ιδιαίτερα την πρώτη περίοδο. Φοβούνταν ότι θα ανακάλυπταν πως προδόθηκαν από φίλους ή συγγενείς”.

Εκτός του ρόλου του ως συντονιστή της προσπάθειας ένωσης των κομματιών του “παζλ”, ο Γιαν ήταν πρώτος άνθρωπος που μπόρεσε να ανακτήσει και να διαβάσει τον φάκελό του στην Στάζι.

Ο “φάκελος” ήταν στην πραγματικότητα ένα τεράστιο αρχείο αποτελούμενο από 30 κούτες. Το εσωτερικό τους περιείχε ντοκουμέντα από όλες τις πτυχές της ζωής του. Από αυτολεξεί απομαγνητοφωνήσεις των τηλεφωνικών του συνομιλιών, μέχρι και φωτογραφίες της 8χρονης κόρης του να πηγαίνει στο σχολείο.

Ακόμα και τώρα αναρρωτιέμαι τι ήθελαν. Ήθελαν να την απαγάγουν;

Ο Γιαν ανακάλυψε ακόμα ότι έστελναν απειλητικά γράμματα σε φίλους και συγγενείς του. Σε μερικούς έγραφαν ότι ο Γιαν τους είχε προδώσει.

Το πιο σοκαριστικό για τον ίδιο ήταν η αποκάλυψη των καταδοτών του. Ο μεσήλικας πλέον άντρας συνειδητοποίησε ότι ήταν άτομα που θεωρούσε φίλους του.

αρχική φωτογραφία: pixabay

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η διάλυση της Ανατολικής Γερμανίας σε απευθείας σύνδεση. Η νύχτα που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Πώς η γραφειοκρατία και η βιασύνη του Γ. Γραμματέα κατέβασαν τον κόσμο στο δρόμο