Οι γυναίκες της Βικτωριανής εποχής. Σοβαρές, υποταγμένες στον άνδρα, απαλλαγμένες από σεξουαλικά πάθη, δέχονταν την απιστία

το κείμενο έστειλε η αναγώστρια   Φ. Ντόντη,

φοιτήτρια Κοινωνικών Επιστημών

Η βικτωριανή εποχή στη βρετανική ιστορία είναι συνδεδεμένη με τη περίοδο βασιλείας της βασίλισσας Βικτώριας η οποία διήρκησε από τις 20 Ιουνίου 1837 έως το θάνατό της στις 22 Ιανουαρίου 1901. Με το άκουσμα της λέξης «βικτωριανή» ταυτιζόμαστε με έννοιες  όπως πουριτανισμός και συντηρητισμός οι οποίες περιγράφουν την κοινωνία που διαδέχεται η βασίλισσα Βικτώρια.

Η βασίλισσα Βικτώρια ήταν η πρώτη βρετανική μονάρχης που είδε το όνομά της να δίνεται στη χρονική περίοδο της βασιλείας της, σε μια εποχή καθαρά πατριαρχική και κοινωνικά δύσκολη για τις περισσότερες γυναίκες. Μέσα στο διάστημα της βικτωριανής εποχής παρατηρείται η έκρηξη της Βιομηχανικής επανάστασης και η επέκταση της Αυτοκρατορίας η οποία διπλασίασε το μέγεθός της με την προσάρτηση των Ινδιών, του Καναδά, της Αυστραλίας και εδάφη της Αφρικής και του Νότιου Ειρηνικού.

Η βικτωριανή ηθική ήταν ένα σύστημα αντιλήψεων και πεποιθήσεων που αφορούσε τους κανόνες ηθικής.

Οι βικτωριανοί διακρίνονταν από οπισθοδρομικότητα και επέβαλαν την σεμνοτυφία, την ηθική αυστηρότητα ,τον αυτοπεριορισμό και τη πεποίθηση ότι η ανερχόμενη  αστική τάξη κατέχει θέση ανωτερότητας και ηθική  υπεροχή έναντι της ευγενείας. Χρησιμοποιούσαν την αρετή για να αμφισβητήσουν τη θέση της παλαιάς αριστοκρατίας σε πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, είχαν ως σκοπό τη μετατροπή του προνομίου της τάξης τους σε ατομική αρετή, εντείνοντας με αυτό το τρόπο την κοινωνική κυριαρχία.  Όταν οι γιοι των ευγενών κυνηγούσαν και γευμάτιζαν, οι γιοι δικηγόρων εκπαιδεύονταν και δημιουργούσαν οικογένειες. Η βικτωριανή ηθική που εκδηλωνόταν στη σύγχρονη ανώτερη μεσαία τάξη  χαρακτηρίστηκε από πολλούς και ως υποκριτική ηθική, κριτική που ασκήθηκε για τους αστούς και για τις αντιφάσεις που παρατηρήθηκαν στις πτυχές της ζωής τους.

 Το γυναικείο φύλο στη βικτωριανή εποχή

Το γυναικείο και αντρικό φύλο ανήκαν σε ξεχωριστές σφαίρες (separate spheres) καθώς είχαν διαφορετικούς ρόλους και καθήκοντα και η καθημερινή επαφή τους περιορίζονταν στο πρωινό και βραδινό γεύμα. Οι άνδρες ήταν σωματικά δυνατοί και ανήκαν στη δημόσια σφαίρα, ενώ οι γυναίκες ήταν αδύναμες και ευαίσθητες. Ανήκαν στην ιδιωτική σφαίρα και είχαν ως σκοπό να διαχειρίζονται τα νοικοκυριά. Οι γυναίκες θεωρήθηκαν πιο θρησκευόμενες και ηθικά καλύτερες από τους άνδρες γιατί ήταν απαλλαγμένες από σεξουαλικά πάθη.

Μια γυναίκα σ΄ ένα βικτωριανό σπίτι έπρεπε να έχει ένα μετρημένο προφίλ, να είναι σοβαρή, ψυχρή, σεμνή, ντυμένη από τη κορυφή ως τα νύχια, υποταγμένη στον άνδρα της και υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών της. Ήταν αποκλεισμένες από κοινωνικές επαφές, έμεναν κλεισμένες στο σπίτι  και ασχολούταν κυρίως με τις οικιακές εργασίες. Μια δημιουργική διέξοδος τους ήταν η δημιουργία κεντημάτων, χειροτεχνιών και υποδημάτων με τη χρήση της ραπτομηχανής-εφεύρημα της βιομηχανικής επανάστασης. Εντούτοις, για τη βικτωριανή γυναίκα της μεσαίας τάξης, υπήρχε αρκετός ελεύθερος χρόνος για χόμπι και διασκέδαση.  Κατά το τέλος της βικτωριανής περιόδου οι γυναίκες συμμετείχαν σε πιο σύγχρονες ενασχολήσεις και σε αθλητικές δραστηριότητες. Σε γενικά πλαίσια οι γυναίκες επειδή δεν εργαζόταν  δεν είχαν κάποιο εισόδημα  και όπως ήταν επακόλουθο αποτελούσαν υποχείρια των συζύγων τους.

Ο σύζυγος ήταν υπαίτιος για τις πράξεις της συζύγου του και η γυναίκα ήταν υπό τη πλήρη επίβλεψή του. Στον αντίποδα, οι γυναίκες της εργατικής και μεσαίας τάξης τροφοδοτούμενες από οικονομική ανάγκη άρχισαν να βγαίνουν στην αγορά εργασίας. Η οικιακή εργασία, οι οικογενειακές επιχειρήσεις και τα εργοστάσια  βιομηχανίας ήταν ο κύριος εργοδότης των γυναικών χαμηλότερων στρωμάτων κατά την βικτωριανή εποχή. Ωστόσο, η γυναικεία εργασία δεν καταγράφηκε πάντοτε με ακρίβεια σε πηγές ιστορικών, λόγω του ότι μεγάλο μέρος της γυναικείας εργασίας είναι παράτυπη και δεν συμπεριλαμβανόταν στα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη μισθωτή εργασία σε επίσημα αρχεία. Οι μισθοί των γυναικών ήταν πενιχροί και δεν συμβάδιζαν με το φόρτο και τις ώρες εργασίας τους.

Διαβάστε ακόμα: Τα παιδιά-σκλάβοι που θεμελίωσαν τη βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξη της Αγγλίας. Δούλευαν 15 ώρες ημερησίως σε συνθήκες εξαθλίωσης. Η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση 

Αξίζει να σημειωθεί ότι ,δεν είχαν ούτε δικαιώματα ψήφου, ούτε πολιτικά δικαιώματα και στερούνταν τη δυνατότητα απόκτησης εκπαιδευτικών γνώσεων. Η αντίσταση στην εκπαίδευση κοριτσιών προήλθε πρωτίστως από τα ιατρικά επαγγέλματα. Υπήρχε η κυρίαρχη αντίληψη ότι οι φυσικές απαιτήσεις της έμμηνου ρύσεως και οι πνευματικές απαιτήσεις της μελέτης ήταν ασυμβίβαστες και ότι η εκπαίδευση των γυναικών θα οδηγούσε σε μητέρες αδύναμων παιδιών. Το πρότυπο της εποχής καθιστούσε τη γυναίκα αθώα, ανιδιοτελή, υπάκουη, σεξουαλικά ανενεργή και διακρίνονταν από κατεσταλμένες ερωτικές επιθυμίες. Οι συζητήσεις στις οποίες έπαιρνε μέρος δεν έπρεπε να έχουν σχέση με θέματα ταμπού για την εποχή εκείνη καθώς θα έβλαπτε την εικόνα της και το ποιόν του χαρακτήρα της.

Επίσης, οι άνδρες είχαν την δυνατότητα να συνευρίσκονται και με άλλες γυναίκες εκτός από το σύζυγό τους με αποτέλεσμα οι γυναίκες να δέχονται την απιστία. Το διαζύγιο θεωρείται κοινωνικό ταμπού την εποχή εκείνη.  Προς τα τέλη του 19^ου αιώνα αρκετές φεμινίστριες αγωνίστηκαν για την κατοχύρωση νόμων που να προσέδιδαν δικαιώματα και στις γυναίκες και η άνοδος των φεμινιστικών κινημάτων είχε μεγάλη απήχηση ,δεν κατάφερε όμως να αντισταθμίσει την ανισότητα των δύο φύλων.

Βικτωριανός ενδυματολογικός κώδικας

Στη βικτωριανή ηθική , δεν είχε σημασία η άνεση αλλά η κομψότητα και η σωστή εμφάνιση. Στη δεκαετία του 1840 και 1850 τα φορέματα των γυναικών χαρακτηρίζονταν από τα φουσκωτά μανίκια και τα απαλά χρώματα καθώς και από τα μισοφόρια, κορσέδες και τα εσωτερικά πουκάμισα. Ο κορσές εξιδανίκευε την εικόνα της γυναίκας επιδεικνύοντας τη λεπτή μέση της και έτσι αναβαθμίζονταν η κοινωνική της υπόσταση. Όμως, το σκληρό ύφασμα του κορσέ εμπόδιζε τη κυκλοφορία του αίματος και προκαλούσε προβλήματα υγείας όπως αναιμία, γενετικές ανωμαλίες και βλάβη στα εσωτερικά όργανα. Παράλληλα, οι γυναίκες στα μέσα της βικτωριανής εποχής προτιμούσαν να φορούν το κρινολίνο ,ογκώδες εσώρουχο που τοποθετείται κάτω από τη φούστα και τα φορέματα  μεταμορφώνοντας τη γυναικεία σιλουέτα. Κατασκευάζονταν από ελατήρια χάλυβα που τοποθετούνταν οριζόντια.

Οι κάθετες ταινίες κρατούσαν τις οριζόντιες σταθερές για να πέσει το ρούχο από πάνω. Στην αρχή το κρινολίνο το φορούσαν κυρίως οι γυναίκες της υψηλής τάξης αλλά έγινε ευρύτερα γνωστό για όλες τις γυναίκες όλων των κοινωνικών τάξεων. Το κρινολίνο χαρακτηρίστηκε όπως και ο κορσές ως όργανο βασανισμού και δέχτηκε αρνητική κριτική καθώς δυσκόλευε τις γυναίκες να πραγματοποιήσουν διάφορες καθημερινές συνήθειες όπως το κάθισμα, το περπάτημα ,το πέρασμα από πόρτες και ήταν αρκετά εύφλεκτο. Τη δεκαετία του 1860 οι φούστες έγιναν πιο ίσιες εμπρός και τόνιζαν το πίσω μέρος .Τα πρωινά φορέματα είχαν φαρδιά μανίκια σε στυλ παγόδας ,κλειστή λαιμόκοψη με βολάν στο γιακά και διακόσμηση από δαντέλα. Σε αντίθεση, τα βραδινά φορέματα είχαν βαθύ ντεκολτέ και κοντά μανίκια και τα συνδύαζαν με κοντά γάντια ,πλεκτά ή δαντελένια χωρίς δάχτυλα. Στη δεκαετία του 1970, οι γυναίκες ξεκίνησαν να φορούν φορέματα χωρίς κορσέ ,μες το σπίτι κυρίως και το κρινολίνο αντικαταστάθηκε από τα τουρνούρια που τόνιζαν το πίσω μέρος.

Στη δεκαετία του 1880,με την άνοδο της βιομηχανίας και την διάδοση του αυτοκινήτου ως μέσο μετακίνησης, οι γυναίκες ξεκίνησαν να φορούν σακάκι, ημίψηλα καπέλα με πέπλο, ενώ στο κυνήγι προτιμούσαν τις ντραπέ φούστες έως τον αστράγαλο σε συνδυασμό με μπότες ή περικνημίδες. Τα ενδύματα περιπάτου διακρίνονταν από   φούστα  με τουρνούρι και ένα μικρό καπέλο ή μπονέ. Τη τελευταία δεκαετία του 1890, η μόδα εστίαζε σε ψηλούς γιακάδες και μπούστο με εσωτερικές μπανέλες. Τα κρινολίνα και τα τουρνούρια δεν συγκαταλέγονται στις ενδυματολογικές τους προτιμήσεις.

Η ενδυματολογία στην βικτωριανή  εποχή ταυτίζονταν με τη βασίλισσα Βικτώρια και το πένθος για το σύζυγό της και πολλές πενθούσες γυναίκες ακολουθούσαν τα στιλιστικά βήματα της μετατρέποντας τη πένθιμη αμφίεση σε υψηλή ραπτική. Η βασίλισσα Βικτώρια θεωρούνταν πρότυπο της εποχής, καθώς κατά τη βασιλεία της η χώρα έφτασε στο απόγειο της ακμής της και ακόμη και σήμερα υπάρχουν κυρίες που ασπάζονται τα χνάρια της εκλεπτυσμένης εποχής.

Φ. Ντόντη, φοιτήτρια Κοινωνικών Επιστημών

αρχική εικόνα: pixabay

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

• Victorian Era-Wikipedia
• Victorian Fashion-1840 to1890s -Vintage Dancer
• Victorian era |History, Society, & Culture |Britannica
• History-Women’s Work-BBC
• Marsh, J.‘ ‘Gender Ideology & Separate Spheres in the 19^th century’’

Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Η ευθύνη για το περιεχόμενο ανήκει στους συγγραφείς των άρθρων.

Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected]

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οκτώ χιλιάδες γυναίκες πέθαιναν κάθε χρόνο στο βικτωριανό Λονδίνο, από σύφιλη. Οι εκδιδόμενες γυναίκες έφταναν τις ογδόντα χιλιάδες. Πώς αντιμετώπιζαν τους ομοφυλόφιλους