Οι γυναίκες που εξευτέλιζαν τους Βρετανούς για να τους αναγκάσουν να πολεμήσουν στον Α΄ παγκόσμιο. Τα λευκά φτερά

Όταν κηρύχθηκε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μόνο η Βρετανία δεν είχε υποχρεωτική στράτευση. Έτσι οι δυνάμεις της απαρτίζονταν από επαγγελματίες και εθελοντές στρατιώτες. Στους τελευταίους συγκαταλέγονταν και εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες από τις χώρες της βρετανικής Κοινοπολιτείας και τις αποικίες.

Για την προσέλκυση εθελοντών, εκτός από την προπαγάνδα, μεγάλο ρόλο έπαιξε το «Τάγμα των Λευκών Φτερών». Αυτό αποτελούταν από νεαρές γυναίκες που είχαν βρει ένα αποτελεσματικό τρόπο να πείθουν τους άνδρες να καταταγούν, αφού πρώτα τους εξευτέλιζαν.

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Προσπάθειες προσέλκυσης εθελοντών στον πόλεμο

Αντίθετα με τις περισσότερες χώρες που ενεπλάκησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Μεγάλη Βρετανία δεν είχε υποχρεωτική στράτευση για τους άνδρες της. Μόνο το 1916 και μετά από την απώλεια μεγάλου αριθμού ανδρών, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επιβάλλει το μέτρο για την πλειοψηφία των Βρετανών, μεταξύ 18 και 40 ετών.

Στη συνέχεια, το ανώτατο ηλικιακό όριο για την υποχρεωτική στράτευση ανέβηκε στα 50 έτη.

Τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου που η στράτευση βασιζόταν στον εθελοντισμό, οι βρετανικές αρχές χρησιμοποιούσαν διάφορες μεθόδους για να προσελκύσουν τους άνδρες. Αυτές ήταν κυρίως η προπαγάνδα (τύπος, αφίσες, προκηρύξεις), ομιλίες δασκάλων στα σχολεία και κηρύγματα ιερέων στους ναούς.

Όλοι περνούσαν το μήνυμα ότι ο «πόλεμος ήταν δίκαιος», καθώς οι Γερμανοί -που τους αποκαλούσαν «Ούνους»- ήταν «βάρβαροι που ήθελαν να αφανίσουν τους ευρωπαϊκούς λαούς». Έτσι, αποστολή κάθε Βρετανού ήταν να «σώσει τον δυτικό πολιτισμό και τη βρετανική αυτοκρατορία».

«Το Τάγμα των Λευκών Φτερών»

Εκτός από την οργανωμένη προσπάθεια των κρατικών φορέων, υπήρξε και ένα κίνημα που ξεκίνησε με ιδιωτική πρωτοβουλία με στόχο την προσέλκυση εθελοντών στο στρατό. Οι μελετητές πιστεύουν ότι αυτό το κίνημα ήταν που οδήγησε τους περισσότερους νεαρούς Βρετανούς στα χαρακώματα και το θάνατο.

Είχε το τίτλο «Τάγμα των Λευκών Φτερών» και ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1914, μόλις η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στον πόλεμο.

Τα μέλη του ήταν αποκλειστικά αποφασισμένες νεαρές γυναίκες, που είχαν στρατευθεί στην ιδέα του πολέμου και αδίστακτα χλεύαζαν όποιον δεν φορούσε στολή.

Πολλές απ’ αυτές ανήκαν πριν από το 1914 στο κίνημα των σουφραζέτων. Είχαν διακριθεί για τη δυναμικότητά τους στον αγώνα για τη γυναικεία ψήφο.

Η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανέστειλε όλες τις δράσεις τους σε αυτό τον τομέα. Πολλές διοχέτευσαν την ενέργειά τους, στο να πείσουν του άνδρες να καταταγούν.

Ο τρόπος δράσης των γυναικών με τα λευκά φτερά

Οι γυναίκες κυκλοφορούσαν στις πόλεις. Αν έβλεπαν κάποιον άνδρα που φορούσε πολιτικά ρούχα, τον έβριζαν και τον κορόιδευαν.

Στη συνέχεια του έβαζαν λευκά φτερά μέσα στα ρούχα του.

Στη Μεγάλη Βρετανία το λευκό φτερό συμβόλιζε τη δειλία. Η πεποίθηση αυτή έχει τις ρίζες της στις κοκορομαχίες.

Όσοι κόκορες είχαν λευκό φτερό στην ουρά, θεωρείτο κακός πολεμιστής στις κοκορομαχίες. Πολλές φορές οι γυναίκες όταν έδιναν λευκά φτερά στους άνδρες κακάριζαν και τους αποκαλούσαν «κοτούλες».

Αυτό γινόταν σε δημόσιο χώρο και μπροστά σε πολύ κόσμο. Έτσι η ντροπή ήταν μεγαλύτερη.

Αποτελεσματική τακτική

Η ντροπή των περισσότερων ανδρών που λάμβαναν τα λευκά φτερά, ήταν τόσο μεγάλη που την κουβαλούσαν μαζί τους μέχρι και τα βαθιά γεράματα.

Μία Αγγλίδα χρόνια αργότερα σημείωσε την αντίδραση του πατέρα της, ο οποίος μια μέρα έλαβε ένα λευκό φτερό:

«Εκείνο το βράδυ γύρισε στο σπίτι και έκλαιγε συνέχεια. Ο πατέρας μου δεν ήταν δειλός, αλλά δίσταζε να αφήσει την οικογένειά του, για να πάει στον πόλεμο.

Ήταν 34 χρονών, και η μητέρα μου, που είχε δύο μικρά παιδιά, ήταν σοβαρά άρρωστη. Λίγο μετά αυτό το συμβάν, ο πατέρας μου κατατάχθηκε στο στρατό».

Το κίνημα των «λευκών φτερών» είχε τέτοια επιτυχία που γρήγορα η Βρετανία άρχισε να αντιμετωπίζει ανεπάντεχα προβλήματα. Πολλοί άνδρες που εργάζονταν στη χώρα, σε κρίσιμους τομείς για την πολεμική προσπάθεια -εργοστάσια, ορυχεία, δημόσιες υπηρεσίες- πιέζονταν ψυχολογικά να παραιτηθούν από τις θέσεις για να καταταγούν ως απλοί στρατιώτες και να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή.

Η κυβέρνηση προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα δίνοντας σε όλους αυτούς ειδικές κονκάρδες που έγραφε ότι παρείχαν σημαντικές υπηρεσίες εργαζόμενοι στα μετόπισθεν. Έτσι θα απέφευγαν τη ντροπή του «λευκού φτερού».

Προβλήματα με τραυματίες και βετεράνους

Όμως, εκεί που δημιουργήθηκε τεράστιο πρόβλημα ήταν με τους τραυματίες που γυρνούσαν στη Βρετανία, ή ήταν αδειούχοι.

Στις εξόδους τους φορούσαν πολιτικά ρούχα. Έτσι οι γυναίκες με τα «λευκά φτερά» δεν μπορούσαν να τους ξεχωρίσουν από τους άνδρες που δεν ήθελαν να στρατευτούν.

Σύντομα η κυβέρνηση χορήγησε σε όλους τους τραυματίες ένα ασημένιο σήμα γνωστό ως “Αργυρό Πολεμικό Έμβλημα” (Silver War Badge) που υποτίθεται ότι ήταν μετάλλιο. Στην πραγματικότητα, έπρεπε να το φορούν συνέχεια στο πέτο. Το σήμα υποδήλωνε ότι είχαν τιμητικά απολυθεί από το στρατό εξαιτίας τραύματος ή ασθένειας.

Οι αδειούχοι από τα μέτωπα, όταν τους επιδίδονταν τα λευκά φτερά από τις νεαρές γυναίκες έδειχναν αδιαφορία. Ούτε έμπαιναν στον κόπο να τις εξηγήσουν ότι ήταν στρατιώτες που είχαν πάρει άδεια από την πρώτη γραμμή.

Υπήρξαν, ωστόσο, και περιπτώσεις που κάποιοι οξύθυμοι βετεράνοι έβρισαν ή και χτύπησαν τις γυναίκες που τους έδωσαν τα λευκά φτερά.

Απαξίωση και ειρωνική αντιμετώπιση

Αυτοί που διασκέδαζαν με τα λευκά φτερά ήταν οι λιγοστοί φιλειρηνιστές που ήταν εναντίον του πολέμου για ιδεολογικούς λόγους.

Τα μάζευαν και τα επιδείκνυαν μεταξύ τους. Είναι ενδιαφέρον ότι όταν το 1916 η Μεγάλη Βρετανία επέβαλε την υποχρεωτική στράτευση, όσοι ανήκαν σε αυτή την κατηγορία εξαιρέθηκαν.

Αν και το πρώτο διάστημα του πολέμου οι γυναίκες με τα λευκά φτερά είχαν την αποδοχή την βρετανικής κοινής γνώμης αυτή άλλαξε όσο ο πόλεμος συνεχιζόταν. Σε αυτό συνετέλεσαν οι εκατόμβες των νεκρών στα πεδία των μαχών και οι φριχτές συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι στρατιώτες στα χαρακώματα.

Οι αδειούχοι, οι τραυματίες και οι βετεράνοι τα περιέγραφαν όταν γύριζαν στην πατρίδα.

Επιπλέον, οι προσβολές των γυναικών, σε τραυματίες και βετεράνους, έκαναν αλγεινή εντύπωση.

Η υποχρεωτική στράτευση που επέβαλε η βρετανική κυβέρνηση το 1916 περιόρισε κατά πολύ το πεδίο δραστηριότητας των γυναικών του «Τάγματος του Λευκού Φτερού». Στο τέλος του πολέμου, το 1918, η οργάνωση είχε απαξιωθεί σε τέτοιο βαθμό, που πολλοί ισχυρίζονταν ειρωνικά, ότι είχε δημιουργηθεί προκειμένου «νεαρές γυναίκες να ξεφορτωθούν τους εραστές τους, στέλνοντάς τους στον πόλεμο για να σκοτωθούν»!