Οι εφιαλτικές φυλακές της Ακροναυπλίας. Εκεί φυλακίστηκαν λιποτάκτες, Τούρκοι αιχμάλωτοι και οι πρώτοι κομμουνιστές

Στην ιστορική φωτογραφία καρτ ποστάλ του 1904 εικονίζονται οι εφιαλτικές φυλακές της Ακροναυπλίας που σήμερα έχουν έχουν γκρεμιστεί.

Το 1822 εδώ ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος σχεδόν δέκα χρόνια μετά βρέθηκε στο κάστρο του Παλαμηδίου φυλακισμένος!

Από το 1884, στεγάστηκαν οι στρατιωτικές φυλακές και επί Μεταξά στα κελιά της Ακροναυπλίας βρέθηκαν οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος. Κυρίως κομμουνιστές. Αυτό συνεχίστηκε και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής. Σήμερα, τη θέση του επιβλητικού κάστρου κατέλαβε μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα.

Η Ακροναυπλία

Η Ακροναυπλία χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια. Η αρχαιότερη ακρόπολη της πόλης κατοικήθηκε και διέθετε τρία επίπεδα με ένα κάστρο το καθένα. Το πρώτο κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ ενώ τα άλλα δύο οικοδομήθηκαν την περίοδο της Ενετοκρατίας.

Οι Ενετοί μάλιστα είχαν προβεί σε οχύρωση της ακρόπολης, σύμφωνα με το νέο οχυρωματικό καθεστώς, που είχε επιβάλει η ανακάλυψη της πυρίτιδας και η παράλληλη χρήση των πυροβόλων όπλων.

Το 1502, οι Ενετοί κατασκεύασαν τον βορειοανατολικό πύργο, αντικρυστά στο Παλαμήδι καθώς και τον αυτοτελή προμαχώνα στη δυτική πλευρά, στον οποίο τοποθέτησαν πέντε μεγάλα ισομεγέθη πυροβόλα. Έτσι, η τοποθεσία απέκτησε την ονομασία “πέντε αδέρφια”.

Το 1540, το Ναύπλιο καταλήφθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο την οχύρωση της Ακροναυπλίας με μεγαλύτερα κανόνια ονομάζοντάς την Ιτς-Καλέ, δηλαδή εσωτερικό κάστρο.

Ωστόσο, τη μεγαλύτερη ενίσχυση την πραγματοποίησαν το 1715 με την εκ νέου κατάληψη του κάστρου, όταν και πρόσθεσαν 400 κανόνια. Μέχρι και την παραμονή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι Τούρκοι συνέχιζαν τις επισκευές.

Διαβάστε ακόμα: Στάικος Σταϊκόπουλος. Ο ήρωας πορθητής του Παλαμηδιού κατέληξε επαίτης στην ελεύθερη Ελλάδα. Η κατάθλιψη, η φυλάκιση και το τραγικό τέλος

Την ασέληνη νύχτα της 29ης Νοεμβρίου του 1822, ο αγωνιστής Στάικος Σταϊκόπουλος και οι άνδρες του κατέλαβαν το Παλαμήδι. Με τα πολυβόλα που βρίσκονταν εκεί άρχισαν να κανονιοβολούν την Ακροναυπλία. Μόλις τέσσερες μέρες αργότερα, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Παρέδωσαν το κάστρο της ακρόπολης στον αρχιστράτηγο, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ο οποίος ύψωσε την σημαία της ελευθερίας και τοποθέτησε πρώτο φρούραρχο του κάστρου, τον Σπετσιώτη, Αναστάσιο Κουτρουμπή.

Ο Κολοκοτρώνης βρέθηκε ξανά στο ίδιο σημείο, περίπου δέκα χρόνια μετά, τον Σεπτέμβριο του 1833. Αυτή τη φορά ως φυλακισμένος, αφού κατηγορήθηκε για οργάνωση συνωμοσίας κατά του Βασιλιά Όθωνα.

Οι στρατιωτικές φυλακές

Ως κυβερνήτης της Ελλάδας, ο Καποδίστριας ανοικοδόμησε τα ερείπια του κάστρου και έχτισε εντός της Ακροναυπλίας μια εκκλησία και ένα στρατιωτικό νοσοκομείο. Επί Όθωνα, ο βαυαρικός στρατός συνέχισε τα έργα στα οχυρώματα φτιάχνοντας στρατιωτικές αποθήκες και τελειοποίησε τις εγκαταστάσεις του στρατιωτικού νοσοκομείου.

Όταν τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α’, κτίστηκαν στρατώνες πεζικού και μεγάλες υπόγειες δεξαμενές συλλογής ομβρίων υδάτων.

Στις 21 Νοεμβρίου 1884, κατασκευάστηκαν οι Στρατιωτικές Φυλακές της Ακροναυπλίας, στο στρατώνα του Καποδίστρια. Άλλωστε, η Στρατιωτική Δικαιοσύνη ήταν ένας θεσμός που οι Έλληνες γνώριζαν ήδη από την εποχή του πρώτου κυβερνήτη, όταν είχε συγκροτηθεί και το Διαρκές Στρατοδικείο Ναυπλίου.

Στις φυλακές της Ακροναυπλίας μεταφέρθηκαν οι κρατούμενοι του Ναυπλίου και στέλνονταν όσοι είχαν καταδικαστεί σε ποινές μεγαλύτερες των 3 μηνών. Η φυλακή έχει δύο ορόφους, με δύο θαλάμους και ατομικά κρεβάτια. Σε κάθε κρεβάτι υπήρχαν καρτέλες, όπου αναγράφονταν το όνομα, η ποινή, το αδίκημα και το στρατιωτικό σώμα στο οποίο ανήκε ο κρατούμενος. Η θανατική ποινή για τους στρατιωτικούς εκτελούταν με τουφεκισμό ενώ των ποινικών με γκιλοτίνα.

Μέχρι και το 1913, στα κελιά της Ακροναυπλίας βρέθηκαν εκατοντάδες στρατιωτικοί, λιποτάκτες από τον πόλεμο του 1897, Τούρκοι αιχμάλωτοι καθώς και οι στασιαστές του κινήματος του Ναυτικού, που έγινε τον Οκτώβριο του 1909, μετά το κίνημα στο Γουδί.

Επί βασιλείας Κωνσταντίνου του Α’ και Αλεξάνδρου του Α’ (1913-1920), οι στρατιωτικές φυλακές της Ακροναυπλίας άρχισαν σταδιακά να προσαρμόζονται στα δεδομένα των νεότερων σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Οι κατάδικοι άρχισαν να απασχολούνται με επαγγελματικές δραστηριότητες, όπως η ξυλουργική και η υποδηματοποιία.

Οι πρώτοι πολιτικοί κρατούμενοι

Aν και η μετατροπή των φυλακών σε στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων και κομμουνιστών ξεκίνησε επίσημα το 1937 από τη δικτατορία του Μεταξά, πηγές αναφέρουν ότι ήδη από το 1922 ξεκίνησαν να στέλνονται στην Ακροναυπλία στελέχη του ΚΚΕ.

Συγκεκριμένα, το 1922, εγκλείστηκαν στις φυλακές οι πρώτοι στρατιωτικοί, οι οποίοι ήταν ενταγμένοι στο ΚΚΕ. Κατά την παραμονή τους στην Ακροναυπλία, οι στρατιωτικοί κρατούμενοι μετέφεραν νερό από την πόλη του Ναυπλίου με ντενεκέδες, για τη δεξαμενή της φυλακής και ασχολούνταν με το σπάσιμο χαλικιού. Όσοι διάβαζαν “Ριζοσπάστη” συλλαμβάνονταν και τιμωρούνταν ενώ ανάμεσα στις αγγαρείες ήταν και ο καθαρισμός των πέντε δεξαμενών της πόλης.

Σύμφωνα με μαρτυρία, που δημοσιεύτηκε στον “Ριζοσπάστη” και υπογραφόταν από τον “Κόκκινο Φαντάρο”, οι συνθήκες στις φυλακές ήταν άθλιες. Το φαγητό δεν τρωγόταν, οι αγγαρείες καθημερινότητα ενώ το ημερομίσθιο του φυλακισμένου ανερχόταν στις 8 δραχμές και η καταβολή του αργούσε αδικαιολόγητα πολύ. Αρκετοί κρατούμενοι προχώρησαν σε απεργία πείνας, ανά διαστήματα, χωρίς ωστόσο να πετύχουν τη βελτίωση των συνθηκών.

Στρατόπεδο Κράτησης Κομμουνιστών

Την άνοιξη του 1937, την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, οι στρατιωτικές φυλακές της Ακροναυπλίας μετονομάστηκαν σε “Στρατόπεδο Κράτησης Κομμουνιστών” και στέλνονταν οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος. Στην “Ακρό”, όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν οι κρατούμενοι, φυλακίστηκαν εκατοντάδες κομμουνιστές, αντιφασίστες και δημοκρατικοί πολίτες. Τον Απρίλιο του 1941 όταν το μεταξικό καθεστώς παρέδωσε τους κρατούμενους στους Γερμανούς, κρατούνταν περίπου 600 άτομα. Ανάμεσά τους τα ηγετικά στελέχη και βουλευτές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.

Τη νύχτα της 30ης Αυγούστου του 1937, πραγματοποιήθηκε οργανωμένη ένοπλη δολοφονική επίθεση από τη μεταξική φρουρά της Ακροναυπλίας με επικεφαλής τον ανθυπασπιστή Μπουγά. Απόσπασμα χωροφυλάκων όρμησε με πολυβόλα από το προαύλιο των φυλακών στους θαλάμους των κρατουμένων, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο δάσκαλος, Παύλος Σταυρίδης.

Οι δραματικές συνθήκες κράτησης των κρατουμένων συνεχίστηκαν και την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Πολλοί πέθαναν από την πείνα ενώ αρκετοί αναγκάστηκαν να μεταφερθούν σε άλλα στρατόπεδα.

Τα Χριστούγεννα του 1963, οι φυλακές άρχισαν να αδειάζουν, μέχρι το οριστικό κλείσιμό τους, τον Φεβρουάριο του 1966.

Tα χρόνια 1970-71 ξεκίνησε η κατεδάφιση των φυλακών, προκειμένου να κατασκευαστεί μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα. Καταστράφηκε σημαντικό τμήμα των τειχών και των κτισμάτων του κάστρου ενώ κατεδαφίστηκε και το στρατιωτικό

Αντλήθηκαν πληροφορίες από: Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Γεντί Κουλέ. Διάσημες αποδράσεις από το κάτεργο της Θεσσαλονίκης. Ο λήσταρχος Τζατζάς «πέταξε» με ομπρέλα και ο Νίκος Ζαχαριάδης «χάθηκε» στο επισκεπτήριο