Οι  φωτογράφοι του ελληνοιταλικού πολέμου που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή και απαθανάτισαν τον αγώνα των στρατιωτών στο μέτωπο

Φωτογράφοι, φωτορεπόρτερ και κινηματογραφιστές, βρέθηκαν με την κήρυξη του πολέμου στην πρώτη γραμμή, για να  απαθανατίσουν τον ελληνοιταλικό πόλεμο.

Εκτός όμως από τον εξοπλισμό τους, είχαν πάντα μαζί τους και έναν λογοκριτή.

Το καθεστώς Μεταξά δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να τραβηχτούν και να δημοσιευτούν φωτογραφίες με νεκρούς Έλληνες ή εικόνες με τραυματίες, που θα έριχναν το ηθικό του στρατού και όσων έμειναν στα μετόπισθεν.

Οι φωτορεπόρτερ

Ο ελληνικός Τύπος κινητοποιήθηκε άμεσα με την έναρξη του πολέμου.

Σχεδόν όλες οι εφημερίδες της εποχής, έστειλαν δημοσιογράφους αρχικά στα Ιωάννινα για να καλύψουν τον έπος του ’40. Μαζί τους ταξίδεψαν και όσοι φωτογράφοι και φωτορεπόρτερ, κατάφεραν να πάρουν τη σχετική άδεια.

Η Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού επιστράτευσε επαγγελματίες φωτογράφους και κινηματογραφιστές, τους οποίους απέστειλε άμεσα σε μάχιμες μονάδες.

Πολλοί όμως ταξίδεψαν εθελοντικά, εξασφαλίζοντας ειδική άδεια, ως απεσταλμένοι φωτογραφικών πρακτορείων.

«Στημένες» οι περισσότερες φωτογραφίες από το μέτωπο

«Το καθεστώς λογοκρισίας υπήρχε και για τους φωτογράφους του μετώπου, τους οποίους κανονικά συνόδευε ένας αξιωματικός», λέει στη Μηχανή του Χρόνου, ο ιστορικός φωτογραφίας Άλκης Ξανθάκης.

Υπήρχαν περιπτώσεις όπου οι φωτογράφοι συνοδεύονταν από χαμηλόβαθμους αξιωματικούς, οι οποίοι συχνά υποδείκνυαν στο φωτορεπόρτερ τι επιτρεπόταν να φωτογραφηθεί και τι όχι.

Οι φωτορεπόρτερ ωστόσο, απαθανάτισαν τραγικές στιγμές του πολέμου αλλά   δημοσιεύτηκαν μόνο αυτές που έδειχναν τους στρατιώτες σε στιγμές χαράς, νίκης, προσπάθειας και αποφασιστικότητας.

«Οι φωτογραφίες από το μέτωπο δε δείχνουν ποτέ νεκρούς στρατιώτες ή αξιωματικούς. Έχουμε πολλές φωτογραφίες τραυματιών, έχουμε πολλές φωτογραφίες από πρόχειρους αυτοσχέδιους ομαδικούς τάφους, αλλά δεν έχουμε φωτογραφία που να δείχνει νεκρό Έλληνα» τονίζει ο κ. Ξανθάκης.

Λάζαρος Ακκερμανίδης. Ο φωτογράφος που «ξέχασαν» στο μέτωπο

Την δική του ιστορία έγραψε στο αλβανικό μέτωπο, ο φωτογράφος Λάζαρος Ακκερμανίδης. Ο  Πόντιος που είχε εκδιωχθεί από τη Σοβιετική Ένωση λίγα χρόνια πριν από τον πόλεμο, απαθανάτισε σημαντικές στιγμές του έπους.

Όπως αναφέρει ο Άλκης Ξανθάκης στο βιβλίο του «Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839 – 1970», τράβηξε περίπου 2.000 φωτογραφίες, εκ των οποίων όμως οι περισσότερες ήταν στημένες. Ο Ακκερμανίδης επικεντρώθηκε στο Έλληνα φαντάρο και απαθανάτισε στιγμές από την  καθημερινή του ζωή. Μέσω των εικόνων του προσπάθησε να δείξει το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου.

Το μεγαλύτερο μέρος από τις φωτογραφίες που έβγαλε ο Ακκερμανίδης από το αλβανικό μέτωπο, τις έστειλε στην εφημερίδα Νίκη.

Ο Ακκερμανίδης ήταν ίσως ο μοναδικός φωτογράφος, που παρέμεινε στην πρώτη γραμμή καθ’ όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. «Μάλλον τον ξέχασαν» λέει χαριτολογώντας ο Άλκης Ξανθάκης. Πέρασε το βαρύ χειμώνα του 40 – 41 μαζί με τους στρατιώτες που έλαβαν μέρος στην ελληνική αντεπίθεση, με μοναδικό «όπλο» του τη φωτογραφική μηχανή Roleflex που είχε πάντα μαζί του.

Μετά την είσοδο των Γερμανών και την υποχώρηση του ελληνικού στρατού, ο Ακκερμανίδης προσπάθησε να επιβιώσει στα δύσκολα χρόνια της κατοχής.

Δύο χρόνια μετά από την απελευθέρωση και ενώ ο εμφύλιος ήταν σε εξέλιξη, ο Ακκερμανίδης ταξίδεψε με το πλοίο Χειμάρρα από τη Θεσσαλονίκη προς τον Πειραιά.

Το πλοίο όμως ενώ έπλεε στον Νότιο Ευβοϊκό ναυάγησε, οδηγώντας στον υγρό τάφο τουλάχιστον 383 ψυχές. Ανάμεσά τους και ο Λάζαρος Ακκερμανίδης.

Μέχρι το 1992 οι φωτογραφίες του από τον ελληνοιταλικό πόλεμο θεωρούνταν χαμένες. Μετά από επίμονη προσπάθεια, ο Άλκης Ξανθάκης κατάφερε να τις εντοπίσει και να τις δημοσιοποιήσει.

Όσοι έμειναν στα μετόπισθεν

Για πολιτικούς λόγους, υπήρχαν φωτογράφοι που δεν τους δόθηκε άδεια να μεταβούν στο μέτωπο. Έτσι, απαθανάτισαν τη ζωή στα μετόπισθεν.

Ένας από αυτούς ήταν ο Σπύρος Μελτετζής, που επισκεπτόταν τα νοσοκομεία και τραβούσε φωτογραφίες τραυματιών. Το ίδιο έκανε και η Βούλα Παπαϊωάννου, στην οποία επίσης  αρνήθηκαν να δώσουν άδεια, με τη δικαιολογία ότι «μια μικροκαμωμένη γυναίκα δεν μπορεί να πάει στον πόλεμο».

Η Παπαϊωάννου φωτογράφιζε καθημερινά εικόνες αποχαιρετισμού, προσελεύσεις σε στρατολογικά κέντρα, μέτρα προφύλαξης και προστασίας άμαχου πληθυσμού και ακολουθούσε το προσωπικό του Ερυθρού Σταυρού για να δείξει τον αγώνα των νοσοκόμων και τους τραυματίες πολέμου.

Η ανεπίσημη πρέσβειρα της Ελλάδας στην Αμερική

Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη, η Ελληνίδα φωτογράφος που έμεινε γνωστή με το ψευδώνυμο Νέλλυ, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βρισκόταν με τον σύζυγό της στις ΗΠΑ.

Η γυναίκα που λίγα χρόνια πριν, είχε προκαλέσει  σάλο με τις γυμνές φωτογραφίσεις στην Ακρόπολη, κατάφερε να αλλάξει την γνώμη που είχαν  οι Αμερικάνοι για τους Έλληνες.

Προσπάθησε με κάθε τρόπο να δείξει τον αγώνα των Ελλήνων κατά των Ιταλών.

Διοχέτευε συνεχώς στον αμερικανικό Τύπο συνεχώς φωτογραφίες από την Ελλάδα και έκανε πολλές μικρές εκστρατείες ενημέρωσης. Όταν οι νίκες του ελληνικού στρατού έγιναν παγκοσμίως γνωστές και θεωρήθηκαν ως οι πρώτες εναντίον του Άξονα, το περιοδικό «Life» αποφάσισε να αφιερώσει το πρωτοσέλιδό του στον Έλληνα στρατιώτη.

Έτσι, στις 16 Δεκεμβρίου 1940, η φωτογραφία με τον Έλληνα τσολιά σαλπιγκτή στο εξώφυλλο του περιοδικού  ήταν και το μοναδικό εξώφυλλο που έγινε ποτέ από Έλληνα φωτογράφο.

Με τη συνολική της δράση τα χρόνια του πολέμου, η Νέλλυ προσπάθησε να συμπαρασταθεί ενεργά στη μαχόμενη Ελλάδα, ευαισθητοποιώντας το μεγάλη μερίδα του ανυποψίαστου κόσμου στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.

Για αυτό τον λόγο, ένας δημοσιογράφος την αποκάλεσε «ανεπίσημη πρέσβειρα της Ελλάδας στην Αμερική».

Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο του Άλκη Ξ. Ξανθάκη, “Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, 1839-1970”,εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:Ο πολεμικός ζωγράφος που έβαλε «χοντρό βύσμα» για να πάει στον πόλεμο του ’40. Ο 64χρονος Γιώργος Προκοπίου απαθανάτισε τους ηρωισμούς των Ελλήνων και πέθανε στο Αλβανικό Μέτωπο…