Οι επιδημίες στην Ελλάδα του 20ου Αιώνα. Πως αντιμετωπίστηκε η χολέρα, η ελονοσία και η ισπανική γρίπη. Οι ασθένειες των χαρακωμάτων και η οργάνωση της Δημόσιας Υγείας. Νέα εκπομπή

Τις μολυσματικές ασθένειες που προκάλεσαν Επιδημίες στην Ελλάδα τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα 31 Μαΐου στο COSMOTE HISTORY HD.

Η εκπομπή προβάλλεται σε επανάληψη την Κυριακή 6 Ιουνίου στις 5 το απόγευμα.

Η «Μηχανή του Χρόνου» παρουσιάζει την φονική επιδημία χολέρας σε Πειραιά και Αθήνα το 1854, όταν τα αγγλογαλλικά στρατεύματα απέκλεισαν το λιμάνι κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου.

Ιστορικοί αναλύουν πώς οι Γάλλοι στρατιώτες μετέφεραν την ασθένεια από το μέτωπο του πολέμου και οι επιτελείς τους απέκρυψαν τα κρούσματα. Σταδιακά η χολέρα εξαπλώθηκε στον κατεχόμενο Πειραιά και καταγράφηκαν οι πρώτοι νεκροί ανάμεσα στον πληθυσμό.

Η εκπομπή καταγράφει τα υγειονομικά μέτρα της εποχής και τις τρομακτικές καταστάσεις που έζησαν οι κάτοικοι στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τη θανατηφόρα ασθένεια. Το λιμάνι ερημώθηκε, αλλά οι Πειραιώτες δεν ήταν ευπρόσδεκτοι σε άλλες περιοχές.

Η εκπομπή παρουσιάζει πως η θανατηφόρος νόσος εξαπλώθηκε στην Αθήνα, πιθανώς από έναν έμπορο που έσπασε την καραντίνα για να μεταφέρει φανέλες, έπειτα από εντολή των Αγγλογάλλων. Υπολογίζεται ότι από τη χολέρα πέθανε το 30% του πληθυσμού της Αθήνας.

Η «Μηχανή του Χρόνου»  ταξιδεύει ακόμα στη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20^ου αιώνα, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Ο συνωστισμός και οι άθλιες συνθήκες υγιεινής στο μέτωπο και τα στρατόπεδα ήταν οι καλύτεροι παράγοντες για την εμφάνιση επιδημικών ασθενειών. Το 1913 η Ελληνική κυβέρνηση κατάφερνε να περιορίσει τα κρούσματα χολέρας με μαζικούς εμβολιασμούς σε στρατιώτες και πολίτες.

Ιστορικοί περιγράφουν την κατάσταση στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1915, όταν χιλιάδες στρατιώτες της Αντάντ αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της πόλης. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπίσουν ήταν η ελονοσία, που αποτελούσε ενδημικό φαινόμενο και η μάστιγα του πληθυσμού.

Οι χωματόδρομοι, τα στάσιμα νερά και τα έλη ήταν εστίες μολύνσεως που προσέλκυαν σμήνη κουνουπιών, τα οποία με τη σειρά τους τσιμπούσαν τους ανθρώπους.

Το 1915, η Στρατιά της Ανατολής στη Θεσσαλονίκη ανέδειξε ως μείζον υγειονομικό πρόβλημα την ελονοσία. Ιστορικοί μιλούν στον Χρίστο Βασιλόπουλο και αποκαλύπτουν ότι τουλάχιστον το 40% των στρατευμάτων στο Μακεδονικό Μέτωπο νόσησε από ελονοσία, με αποτέλεσμα οι νεκροί του μετώπου να είναι λιγότεροι από αυτούς που πέθαναν από παθολογικά αίτια.

Η εκπομπή εστιάζει στα εκτεταμένα υγειονομικά μέτρα που έλαβε το ιατρικό προσωπικό της Αντάντ με αποξηράνσεις ελών και χορήγηση κινίνης στους πολίτες – το μόνο αποτελεσματικό φάρμακα κατά της ελονοσίας εκείνη την εποχή.

Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι δημιούργησαν υγειονομικές εγκαταστάσεις στην περιοχή Καραμπουρνάκι της Καλαμαριάς, φέρνοντας στην Ελλάδα πρωτοποριακό και απαραίτητο ιατρικό εξοπλισμό, που στη συνέχεια αξιοποίησε και το ελληνικό κράτος.

Η έρευνα της εκπομπής φωτίζει τις τραγικές συνέπειες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που γέννησε και τη μεγαλύτερη πανδημία του 20ού αιώνα. Την Ισπανική Γρίπη.

Η επιδημία ξεκίνησε από ένα στρατόπεδο στο Κάνσας της Αμερικής και οι συνεχείς μετακινήσεις των αμερικανικών στρατευμάτων την μετέφεραν στην Ευρώπη.

Η μεγάλη διαφορά της ισπανικής γρίπης σε σχέση με τον κοινό ιό της γρίπης είναι ότι «χτύπησε» και νέους ανθρώπους, κυρίως τους φαντάρους που πέθαναν μαζικά.

Γιατροί και ερευνητές περιγράφουν τα μέτρα που έλαβε η Ελληνική Κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της ισπανικής γρίπης στην Ελλάδα. Οι αρχές πρότειναν την αποφυγή συνωστισμού και έκλεισαν καφενεία, σχολεία, θέατρα και κινηματογράφοι.

Η εκπομπή αποκαλύπτει τα γιατροσόφια της εποχής και τις επικίνδυνες «συνταγές» που περιλάμβαναν ακόμη και υδράργυρο. Οι επιτήδειοι εκμεταλλεύτηκαν την αγωνία των πολιτών και κυκλοφόρησαν ακατάλληλα σκευάσματα για την αντιμετώπιση της επιδημίας.

Αν και η ισπανική γρίπη δεν επηρέασε την Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό, τα θύματα της παγκοσμίως θεωρείται ότι ξεπέρασαν τα 50 εκατομμύρια. Η πανδημία της γρίπης του 1918 ανέδειξε και την αξία ενός οργανωμένου συστήματος δημόσιας υγείας στον δυτικό κόσμο που μόλις είχε βγει από τον Μεγάλο Πόλεμο και επούλωνε τις πληγές του.

Στην εκπομπή μιλούν:

Βλάσης Βλασίδης – Αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας,  Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Γρηγόρης Μπρέντας – Πρόεδρος Κέντρου Ιστορίας Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης

Παρασκευάς Σαββαΐδης – Καθηγητής Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, ΑΠΘ

Ιωάννης Καλλιαρέκος – Ιστορικός

Ευγενία Μπουρνόβα – Ιστορικός, ΕΚΠΑ

Δρ. Μαρία Κεκροπούλου – Ιστορικος, Ιόνιο Πανεπιστήμιο

Στέφανος Μίλεσης – Πρόεδρος Φιλολογικής Στέγης Πειραιά

Ιωάννης Παπαδόπουλος – Ομότιμος καθηγητής Ιατρικής, ΕΚΠΑ

Γεώργιος Ανδρούτσος – Ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ

Μαριάννα Καραμάνου – καθηγήτρια ιστορίας και ηθικής της ιατρικής, ΕΚΠΑ

Ντόρα Βακιρτζή – Πρόεδρος Ινστιτούτου Κοινωνικής Δυναμικής

Σίσσυ Κολυβά – Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ

Αλκιβιάδης Βατόπουλος – καθηγητής μικροβιολογίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Θανάσης Μπαρλαγιάννης – Επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της επιστήμης, ΕΚΠΑ

Φωτεινή Στυλιανοπούλου – Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ

Σπύρος Μιχαλέας – Επιστημονικός Συνεργάτης στο εργαστήριο Ιστορίας και Ηθικής της ιατρικής, ΕΚΠΑ

Η εκπομπή προβάλλεται κάθε Δευτέρα στις 21.00 και σε επανάληψη κάθε Κυριακή στις 17.00, στο COSMOTE HISTORY HD. Όλα τα επεισόδια της σειράς είναι διαθέσιμα on demand στην υπηρεσία COSMOTE TV PLUS.