Οι επαναστάτες της Κούλουρης. Τα μαρτύρια των Αθηναίων και η εκτέλεση του οσιομάρτυρα Μιχαήλ

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Το 1770 δόθηκε στους Έλληνες η εντύπωση πως η Μεγάλη Ρωσία θα βοηθούσε να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Τότε εμφανίστηκε στην Αττική ο αρματολός Μητρομάρας. Στερεοελλαδίτης στην καταγωγή είχε γυναίκα από το Μενίδι. Είχε δράσει στην Κορινθία κατά του Κιαμήλ Μπέη. Ως προς την εμφάνιση ήταν ψηλός, επιβλητικός γιγαντόκορμος με προσεγμένη εμφάνιση.

Η ελευθερία θα έρθει από την Κούλουρη

Έφερε στο στήθος του τον δικέφαλο αετό καθώς και μια ασημένια πλάκα με τον Άη Γιώργη. Ήταν ξακουστός χειριστής πάλας καθώς και για τη σκοπευτική του δεινότητα. Στρατολόγησε νεαρούς Αθηναίους που είχαν την ίδια πίστη -πως οι Ρώσοι θα τους βοηθούσαν- και κίνησε για την Κούλουρη (Σαλαμίνα). Την κατέλαβε στήνοντας μια ρωσική σημαία. Η ενέργειά του προκάλεσε ενθουσιασμό και ξεσήκωσε κι άλλους Αθηναίους που αναζητούσαν τρόπο να περάσουν στη Σαλαμίνα και να ενταχθούν στην δύναμή του. Από την Σαλαμίνα οι εξεγερμένοι του Μητρομάρα έκαναν επιθέσεις στους Οθωμανούς της Αττικής και των Μεγάρων πιστεύοντας ότι ήταν αρκετές για να τους φέρουν την ελευθερία.

Η διαίρεση του κόσμου

Οι πρόκριτοι όμως της Αθήνας αλλά και της Σαλαμίνας είχαν ισχυρή την πεποίθηση, πως ενέργειες όπως του Μητρομάρα, μόνο συμφορές μπορούσαν να προκαλέσουν. Σταδιακά ο κόσμος χωρίστηκε στους επαναστατημένους και στους πιο συντηρητικούς που πίστευαν πως ο καιρός δεν ήταν κατάλληλος για εξεγέρσεις. Οι ενάντιοι στον ξεσηκωμό κατηγορούσαν εκείνους που εξεγείρονταν ως ληστές και κακοποιούς.

Ένας λόγιος της εποχής, ο Μπενιζέλος, έγραψε σχετικά για τον Μητρομάρα «Περί τας αρχάς του έτους 1771 δια την κακήν τύχην της Αθήνας, ήλθεν ο Μητρομάρας με σημαία Μοσχόβικην και εκυρίευσε το νησί, δηλαδή την Κούλουρη κοινώς. Συνέδραμον από τα πέριξ χωρία της Αθήνας και από άλλα μέρη κλέπται και κακοποιοί άνθρωποι, επήγαν και ουκ ολίγοι Αθηναίοι, και εντός ολίγου η Σαλαμίς έγεινε λησταρχείον υπό κάτω εις το όνομα της Μοσχοβίας».

Οι οπαδοί του Μητρομάρα γνωστοί ως «Λεμπέσηδες»

Πολλοί Αθηναίοι βλέποντας ότι το μέλλον της εξέγερσης ήταν δυσοίωνο, εγκατέλειψαν την Αθήνα και τράβηξαν στην Κούλουρη που θεώρησαν περισσότερο ασφαλής. Οι Οθωμανοί που στο μεταξύ έμαθαν για τον Μητρομάρα και όσους τον ακολουθούσαν, τους έδωσαν τον γενικό τίτλο «Λεμπέσηδες» για να τους ξεχωρίζουν, που στα Αλβανικά σημαίνει αποστάτες/αντάρτες.

Μια μέρα οι εξεγερμένοι του Μητρομάρα στήνοντας καρτέρι κοντά στην Αθήνα, συνέλαβαν τον Οθωμανό εισπράκτορα που έφερνε στον Βοεβόδα της πόλης, τους φόρους που είχε εισπράξει. Τότε οι Οθωμανοί φρένιασαν. Βγήκαν στους δρόμους και απειλούσαν όποιο χριστιανό έβλεπαν μπροστά τους. Ο Μουφτής προσπάθησε να κατευνάσει τα πάθη μιλώντας στον βοεβόδα της Αθήνας Χουσεΐν Αγά Μποσταντζή ώστε να παρέμβει. Ο Βοεβόδας τον καθησύχασε λέγοντάς του πως ήταν υπεύθυνος για τους ραγιάδες της Αθήνας που είχαν μείνει πιστοί στον Σουλτάνο και όχι για τους Λεμπέσηδες της Κούλουρης. Με αυτό εννοούσε ότι δεν θα ξεσπούσε πάνω στους κατοίκους της Αθήνας που είχαν παραμείνει μακριά από εξεγέρσεις.

Η επιστροφή των φόρων

Στο μεταξύ οι πρόκριτοι έστειλαν ανθρώπους στον Μητρομάρα να τον πείσουν να επιστρέψει το ποσό των φόρων. Ο Μητρομάρας μπροστά στις παρακλήσεις των απεσταλμένων, λυπήθηκε και επέστρεψε το ποσό. Όμως διαρκής φόβος ταλαιπωρούσε τους Αθηναίους όσο στη Σαλαμίνα υπήρχε ο Μητρομάρας.

Η άφιξη του Μεχμέτ Πασά

Τον Μάιο του 1771 φτάνει στην Αθήνα με επίσημο σουλτανικό διορισμό ο Μεχμέτ Πασάς φέρνοντας μαζί του και 400 άνδρες. Νέοι φόβοι για τους Αθηναίους. Ο Μεχμέτ με πρόφαση πως οι πρόκριτοι συνεργάζονταν με τον εξεγερμένο Μητρομάρα και τους Λεμπέσηδες, τους οδηγούσε στα μπουντρούμια. Εκεί τους κρατούσε φυλακισμένους μέχρι να του καταβάλουν το ποσό που απαιτούσε. Τους βασάνιζε για να τους πάρει χρήματα.

Ο νεομάρτυρας Άγιος Μιχαήλ Μπακνανάς

Ανάμεσα σε αυτούς που μαρτύρησαν βρέθηκε και ο Μιχαήλ Μπακνανάς. Επρόκειτο για έναν φτωχό νέο, αφιερωμένο στον Θεό που συχνά κήρυττε δημόσια. Για να ζήσει πωλούσε είδη κηπουρικής που ο ίδιος παρήγαγε. Ο άπληστος και φιλοχρήματος Μεχμέτ αφού τον συνέλαβε ζήτησε και από αυτόν λύτρα για να τον ελευθερώσει. Όμως ο Μπακνανάς ήταν φτωχός, συνεπώς άχρηστος στον Μεχμέτ. Κατά την διάρκεια της κράτησής του έγινε απόπειρα εξισλαμισμού του. Ο Μπακνανάς έμεινε ακλόνητος στο χριστιανισμό για αυτό και σήμερα θεωρείται Άγιος, Νεομάρτυρας της πίστης.

Οδηγήθηκε για εκτέλεση στους στύλους Ολυμπίου Διός. Ο Μπακνανάς ζητούσε από τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί να τον συγχωρέσει. Ο Δήμιος έριξε τον Μπακνανά στα γόνατα για να τον αποκεφαλίσει.  Τον χτύπησε με την ανάποδη του σπαθιού για να τον υποβάλλει στο τρομερό σοκ της εικονικής εκτέλεσης. Τότε ο Μπακνανάς του είπε: «χτύπα δυνατά για να ανέβω στον δόξα του Θεού!».

Ένας Έλληνας θέλοντας να δηλώσει τη θλίψη του χάραξε το συμβάν και τη χρονολογία σε μια κολώνα του Θησείου. Ήταν η 9^η Ιουλίου 1771.

Ο σφαγέας Τζατάλ Αγάς

Η Υψηλή Πύλη πληροφορούμενη την ύπαρξη εξεγερμένων υπό τον Μητρομάρα απέστειλε τον αιμοβόρο Τζατάλ Αγά με 500 άνδρες να πνίξει την Αθήνα στο αίμα. Ο Βοεβόδας της πόλης όμως που θησαύριζε από την είσπραξη φόρων σκέφτηκε πως ο Τζατάλ Αγά θα λεηλατούσε και θα έκαιγε την πόλη, συνεπώς θα έχανε πολλά. Προσπάθησε να πείσει στον Σουλτάνο να εκδώσει δεύτερη διαταγή ανάκλησης του σφαγέα. Ο απεσταλμένος του Σουλτάνου πρόλαβε τον Τζατάλ Αγά στο Μενίδι και του επέδωσε την διαταγή. Με λύπη ο Τζατάλ Αγάς ακύρωσε την επιχείρησή του αλλά για να μην επιστρέψει με χέρια αδειανά όμως μπήκε στην Αθήνα και με τη βία απέσπασε από τους Αθηναίους 50 χιλιάδες γρόσια. Στην παραλία του Φαλήρου βρήκε τυχαία έναν ψαρά με τον γιό του και τους σκότωσε με την πρόφαση πως τροφοδοτούσαν τον Μητρομάρα στη Σαλαμίνα.

Τα τσιγκέλια της τιμωρίας

Στις 15 Μαρτίου του 1772 ήρθε νέος βοεβόδας στην Αθήνα ο Χατζή Χαλήλ Αγάς ένα πραγματικό τέρας θηριωδίας και φιλαργυρίας. Τοποθέτησε γυρτά τσιγκέλια (άγκιστρα) μπηγμένα σε τοίχο. Ανέβαζε τους κρατουμένους στην κορυφή του τοίχου και από εκεί τους έσπρωχναν να καρφωθούν πάνω στα τσιγκέλια. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για το γνωστό οθωμανικό μαρτύριο των αγκίστρων. Σε αυτό κρεμούσαν τους καταδίκους σε τσιγκέλια χωρίς να πειράξουν ζωτικά όργανα ώστε να παραμείνουν ζωντανοί και να βασανίζονται επί τριημέρου. Γενικά επί ημερών του η Αθήνα έζησε τις χειρότερες ημέρες τυραννίας. Παντού κυριαρχούσε το αίμα. Το έτος εκείνο καταστράφηκε το αρματολίκι του Μητρομάρα. Οι Οθωμανοί που του επιτέθηκαν ήταν τριπλάσιοι των Ελλήνων.

Από το Αγκίστρι στα αγκίστρια…

Ο Μητρομάρας πολέμησε γενναία και έπεσε με το γιαταγάνι στο χέρι. Κάποιοι άνδρες του κατέφυγαν με τις οικογένειές τους στο νησάκι Αγκίστρι. Η μοίρα τους ήταν να πεθάνουν με τσιγκέλια όπως η ονομασία του νησιού που είχαν καταφύγει. Ο Χαλήλ τους πέρασε στα τσιγκέλια της Αθήνας για παραδειγματική τιμωρία. Όσες γυναίκες βρήκε τις πώλησε στα χαρέμια. Αυτό ήταν το τέλος του επαναστάτη Μητρομάρα που εξεγέρθηκε στηριζόμενος στη βοήθεια των Ρώσων, που δεν ήρθε ποτέ. Η εξέγερση του Μητρομάρα ήταν μια από τις εκατοντάδες εξεγέρσεις των Ελλήνων που είχαν προηγηθεί της μεγάλης επανάστασης.

(Πηγή πρώτης φωτογραφίας ανάρτησης: Πηγή: eksiseyler)

Πηγή άρθρου: Περιοδικό “Μπουκέτο”, Ο Μητρομάρας, τεύχος 31 Μαΐου 1928, τόμος 5, αριθ. 217.