Οι δύο Ιταλοί αναρχικοί που καταδικάστηκαν σε θάνατο στις ΗΠΑ για δύο φόνους, χωρίς επαρκή στοιχεία. Τα τελευταία λόγια και η μετά θάνατον δικαίωση που έγινε ταινία

Στις 23 Αυγούστου 1927 οι Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι, ιταλοί αναρχικοί και μετανάστες στις ΗΠΑ, εκτελέστηκαν στη Μασαχουσέτη με την κατηγορία της ληστείας μετά φόνου. Η δίκη τους προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και έβγαλε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους σε όλο τον κόσμο.

Οι δύο ιταλοί μετανάστευσαν στις ΗΠΑ το 1907 και γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια διαδήλωσης το 1917. Δηλωμένοι αναρχικοί, είχαν συμμετάσχει σε πολλές ενέργειες ως μέλη του αναρχικού κινήματος, με αποκορύφωμα τη βομβιστική επίθεση στο σπίτι του Υπουργού Δικαιοσύνης Μίτσελ Πάλμερ, στις 2 Ιουνίου 1919.

Η σύλληψη και οι δίκες

Στις 5 Μαΐου οι Σάκο και Βαντσέτι συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν ότι ένα μήνα νωρίτερα είχαν δολοφονήσει στη Μασαχουσέτη τον ταμία ενός εργοστασίου υποδηματοποιίας και τον σωματοφύλακά του, με σκοπό να του κλέψουν τα χρήματα της μισθοδοσίας. Κατά τη σύλληψή τους, βρέθηκαν πάνω τους φυλλάδια του αναρχικού κινήματος και δύο πιστόλια. Στην απολογία τους οι δύο φίλοι αρνήθηκαν κατηγορηματικά ότι συμμετείχαν στη ληστεία.

Στη δίκη τους, η οποία έγινε τον Ιούνιο του 1920, οι ένορκοι τους κήρυξαν ένοχους για το αδίκημα της ένοπλης ληστείας και καταδικάστηκαν σε 15 χρόνια κάθειρξη. Έναν χρόνο αργότερα οδηγήθηκαν εκ νέου στο δικαστήριο, αυτή τη φορά με την κατηγορία της δολοφονίας των δύο υπαλλήλων και τους επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου.

Το κύμα συμπαράστασης και η νέα τροπή στην υπόθεση

Αμέσως μετά την καταδίκη τους σε θάνατο, ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ και σε άλλες χώρες. Κύριο σύνθημα των εξεγερμένων ήταν ότι οι Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι καταδικάστηκαν, όχι για τα αδικήματα της ληστείας και του φόνου, αλλά για τις ριζοσπαστικές τους ιδέες. Πολλοί ζήτησαν την επανάληψη της δίκης λόγω μη επαρκών στοιχείων, ωστόσο δεν βρήκαν καμία ανταπόκριση από τις αρχές.

Τέσσερα χρόνια μετά την καταδίκη των δύο φίλων, μία απρόσμενη εξέλιξη έδωσε νέα τροπή στην υπόθεση. Στις 28 Νοεμβρίου 1925 ο κατηγορούμενος για φόνο Σελεστίνο Μεντέιρος, ομολόγησε ότι συμμετείχε στη ληστεία για την οποία είχαν κατηγορηθεί οι δύο ιταλοί αναρχικοί, με τη συμμορία του Τζο Μορέλι. Το Ανώτατο Πολιτειακό Δικαστήριο της Μασαχουσέτης αρνήθηκε να διατάξει την επανάληψη της δίκης των Σάκο και Βαντσέτι, λόγω «θεσμικών κωλυμάτων». Οι κατηγορίες για κακοδικία κατά του δικαστή Γουέμπστερ Θάγερ, γνωστού για τα αντικομμουνιστικά του αισθήματα, ανάγκασαν τον κυβερνήτη της Μασαχουσέτης Άλβαν Φούλερ να διορίσει μία τριμελή επιτροπή για την επανεξέταση της υπόθεσης.

Η εκ νέου εξέταση της υπόθεσης δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, ενώ ο κυβερνήτης Φούλερ, δύο χρόνια μετά, αρνήθηκε να ασκήσει το δικαίωμά του για απονομή χάριτος στους δύο μελλοθάνατους, ευθυγραμμιζόμενος πλήρως με τη γραμμή της τριμελούς επιτροπής ότι οι δύο νέοι έτυχαν μιας δίκαιης δίκης.

Τα λόγια του Βαντσέτι προς τον δικαστή λίγο πριν από την ηλεκτρική καρέκλα

Στις 3 Αυγούστου 1927 οι δύο Ιταλοί οδηγήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα, επιμένοντας έως και την τελευταία στιγμή για την αθωότητά τους. Λίγο πριν την εκτέλεση, ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι απευθυνόμενος προς τον δικαστή Θάγερ, είπε τα εξής: «Δεν θα ευχόμουν ούτε σ’ ένα σκυλί ή σ’ ένα ερπετό, στο πιο ευτελές ή δύστυχο πλάσμα της Γης ― δεν θα ευχόμουν σε κανένα απ’ αυτά όσα έχω υποστεί για πράγματα για τα οποία δεν είμαι ένοχος. Αλλά η πεποίθησή μου είναι ότι τα έχω υποστεί για πράγματα για τα οποία είμαι ένοχος. Τα υφίσταμαι γιατί είμαι ριζοσπάστης, και πράγματι είμαι ριζοσπάστης· τα έχω υποστεί γιατί ήμουν Ιταλός, και πράγματι είμαι Ιταλός»

Η μετά θάνατον αποκατάσταση 

Η υπόθεση απασχόλησε για δεκαετίες σε νομικό και σε πολιτικό επίπεδο. Το 1959 το νομοθετικό σώμα της Μασαχουσέτης απέρριψε την πρόταση του βουλευτή Αλεξάντερ Σέλα για αναδρομική απονομή χάριτος στους δύο εκτελεσθέντες. Τελικά, τον Αύγουστο του 1977 ο δημοκρατικός κυβερνήτης της Μασαχουσέτης Μάικ Δουκάκης, εξέδωσε διακήρυξη μετά από πρόταση της νομικής υπηρεσίας, με την οποία αποκατέστησε μετά θάνατον τους Σάκο και Βαντσέτι.

Η ιστορία των δύο Ιταλών ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες. Ανάμεσα σε αυτούς και τον ιταλό σκηνοθέτη Τζουλιάνο Μοντάλντο, ο οποίος το 1971 γύρισε την ταινία «Σάκο και Βαντσέτι» με την υπέροχη μουσική του Έννιο Μορικόνε και την ερμηνεία της Τζοάν Μπαέζ στο γνωστό “Here’s to you Nicola and Bart”.

Πηγή αρχικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο 14χρονος Τζορτζ Στίνι εκτελέστηκε στην ηλεκτρική καρέκλα για τον φόνο δύο κοριτσιών, αλλά το δικαστήριο τον αθώωσε μετά από 70 χρόνια! Η μάσκα ταίριαζε σε ενήλικες κι έπεσε την ώρα της εκτέλεσης