Οι διάσημοι πέτρινοι αμπελώνες της Δαλματίας που έγιναν με τα χέρια. Πως ξεβράχωσαν μια ολόκληρη περιοχή για λίγο χώμα

Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τοπία καλυμμένα με αμπελώνες  στην Αδριατική είναι  το πλέγμα που σχηματίζεται από ξερολιθιές, που περικλείουν τα αμπέλια της ποικιλίας Mπάμπικ κοντά στην πόλη Πρίμοτσεν.

Η εικόνα έχει κάνει τον γύρο του πλανήτη και αντανακλά την προσπάθεια πολλών γενεών για την παραγωγή  κρασιού, σε αυτό το μέρος της Κροατίας.

Οι αμπελώνες του Πρίμοτσεν προσαρμόστηκαν στο βραχώδες έδαφος και απέδωσαν καρπούς. Τα χωράφια αποτελούνται από 56 συμμετρικές παρτίδες, χωρισμένες με ξερολιθιές, οι οποίες στη συνέχεια χωρίζονται σε ακόμη μικρότερα τετράγωνα («κασέτες»). Τα αμπέλια καλλιεργούνται σε κοκκινόχωμα. Η καλλιέργεια κρασιού εκεί, χρονολογείται από την αρχαιότητα.

Η τοποθεσία Bucovec Veliki όπου βρίσκονται οι αμπελώνες, απέχει 3 χιλιόμετρα από το Πρίμοτσεν. Οι αμπελώνες εκτείνονται σε επιφάνεια 184.000 τετραγωνικών μέτρων και χωρίζεται σε 56  οικόπεδα.

Το μεγαλύτερο από αυτά έχει μέγεθος 2 x 6 μέτρα και  όλα χωρίζονται με ξερολιθιές. Τα αμπέλια φυτεύτηκαν σε κοκκινόχωμα και οι χαμηλοί σωροί ξερολιθιάς κρατούν το χώμα ενωμένο γύρω τους.

Οι σειρές από αυτά τα μικρά τμήματα εδάφους που ανεβαίνουν κατακόρυφα από την ακτή της θάλασσας, έχουν την τοπική ονομασία “τιράδες” και είναι τοποθετημένες σε ευθεία γραμμή.

Οι τιράδες συνθέτουν ένα ορθογώνιο δίκτυο παρτίδων που προσαρμόζονται διαδοχικά στην παράκτια γραμμή της τοποθεσίας. Η πρόσβαση γίνεται από μικρά χωμάτινα μονοπάτια.

Το ξεβράχωμα έγινε με τα χέρια

Είναι εντυπωσιακό πως το αρχικά βραχώδες και άγονο έδαφος μετατράπηκε μέσω της τεράστιας ανθρώπινης προσπάθειας σε γεωργική γη.

Η εκκαθάριση από τις πέτρες έγινε με τον παραδοσιακό τρόπο, χειροκίνητα,  χωρίς τη χρήση μηχανών. Τα μικροσκοπικά χωράφια παρέμειναν αναλλοίωτα μέσα στο χρόνο και η καλλιέργεια του εδάφους  δεν έχει αλλάξει από την αρχαιότητα.

Η αμπελοκαλλιέργεια στο Πρίμοτσεν χρονολογείται από πολύ παλιά. Από τους Ιλλυριούς τον 8ο αιώνα π.Χ., μέσω των Ελλήνων και των Ρωμαίων που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και τη μεγάλη μετακίνηση των λαών που προέκυψε.

Πολυάριθμες επιτύμβιες στήλες με σκαλιστά μοτίβα από σταφύλια κρασιού, αμφορείς και πατητήρια μαρτυρούν την ύπαρξη των αμπελώνων της εποχής εκείνης.

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης μετακίνησης των λαών τον 7ο αιώνα, οι Κροάτες εγκαταστάθηκαν οριστικά στην περιοχή και άρχισαν να ανανεώνουν τους αμπελώνες, έτσι ώστε η αμπελοκαλλιέργεια να γίνει μια από τις κύριες οικονομικές δραστηριότητες.

Η πρώτη αναφορά της αμπέλου χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και σχετίζεται με ένα αρχαιολογικό εύρημα ενός θραύσματος πέτρας που απεικονίζει μια συμπλεγμένη κορδέλα και οινοποιήσιμα σταφύλια. Τα πρώτα γραπτά στοιχεία συνδέονται με την επισκοπή του Σίμπενικ το 1298.

Εκείνη την εποχή το δημοτικό συμβούλιο έδωσε στην Εκκλησία έναν αριθμό αμπελώνων. Από τότε οι καλλιέργειες πέρασαν καλές και κακές στιγμές και αποτέλεσαν αντικείμενο διαβουλεύσεων μεταξύ τοπικών αρχών, εκκλησίας, ευγενών και δουλοπάροικων.

Εικάζεται ότι κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, η περιοχή καλλιεργήθηκε εντατικά.

Το μοίρασμα του χώρου

Το 1947 παραχωρήθηκε δημοτική γη στην περιοχή Μπούκοβετς, στους κατοίκους του Πρίμοτσεν. Ολόκληρος ο χώρος  μετρήθηκε γεωδαιτικά και αποδόθηκε καλλιεργήσιμη γη βάση σχεδίου. Κάθε δικαιούχος μπορούσε να πάρει ένα στρέμμα βραχώδους γης.

Το καθάρισμα, η αποκατάσταση του εδάφους και η φύτευση οινοποιήσιμων σταφυλιών διήρκεσε περίπου δέκα χρόνια. Υπήρχαν οικογένειες που φύτεψα  στην περιοχή χιλιάδες αμπέλια του κροατικού είδους Babić που παράγει κρασιά καλύτερης ποιότητας.

Οι αμπελώνες του Πρίμοτσεν αντιπροσωπεύουν μια παραδοσιακή μορφή καλλιέργειας ενός συγκεκριμένου είδους μεσογειακού εδάφους, που χαρακτηρίζεται από μια πυκνή συγκέντρωση πετρωμάτων. Δηλαδή, φυσικό πετρώδες υλικό που έχει εισχωρήσει στο έδαφος και πρέπει να εξαχθεί με το χέρι και με μεγάλη ανθρώπινη προσπάθεια για την απόκτηση μικρής ποσότητας εδάφους  για καλλιέργεια.

Η μέθοδος καλλιέργειας

Αυτή η μέθοδος καλλιέργειας εδάφους είναι  χαρακτηριστική για ολόκληρη την περιοχή της Δαλματίας.  Κατά τον καθαρισμό του εδάφους, οι βράχοι που ήταν βαθιά φυτεμένοι στο έδαφος εξάγονταν χειροκίνητα με τη βοήθεια ελαφρών εργαλείων (κυλίσματα, μοχλούς κ.λπ.). Αυτά τα βράχια χρησιμοποιήθηκαν ως όρια για τα χωράφια, που έχουν κυρίως ορθογώνιο σχήμα.

Δύο στοιχεία είναι τα στοιχεία που ξεχωρίζουν τους αμπελώνες στο Πρίμοτσεν:  η μοναδική μέθοδος παραδοσιακού κατακερματισμού των καθαρισμένων επιφανειών και η εξαιρετική φυσική αξία του τοπίου που προκύπτει από αυτή τη μέθοδο.

Μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO

Το Μπούκοβετς αποτελεί μνημείο για τους άνδρες και τις γυναίκες της Δαλματίας.  Η προσπάθεια που έγινε για να «κλέψουν» αυτά τα κομμάτια χώματος από το βράχο είναι εκπληκτική.

Είναι τόσο εντυπωσιακό, που η έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη έχει τη γιγάντια φωτογραφία αυτού του αμπελώνα στον τοίχο του. Η τοποθεσία μπήκε ακόμη και στον προσωρινό κατάλογο της UNESCO με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς.

 Πηγή αρχικής φωτογραφίας: George Stamkos / facebook