Οι Χαμαιλέοντες της Ελλάδας. Από που βγήκε το όνομά τους και πως αλλάζουν χρώματα για να κρυφτούν

Του ερευνητή και φωτογράφου της άγριας φύσης, Σπύρου Συμεωνίδη

Η οικογένεια των χαμαιλεόντων περιλαμβάνει 196 είδη, τα οποία εξαπλώνονται κυρίως στην Αφρική και στην Ασία. Στην Ελλάδα ζουν δύο είδη: ο Μεσογειακός (Chamaeleo chamaeleon) και ο Αφρικανικός (Chamaeleo africanus).  

Ο χαμαιλέοντας είναι η πιο ξεχωριστή ομάδα μέσα στις σαύρες, παρατηρείται σπάνια στη χώρα μας, προστατεύεται από διεθνείς νομοθεσίες και αδίκως πιστεύεται από ορισμένους ότι είναι επικίνδυνος, καθώς πρόκειται για άκακη μη δηλητηριώδης σαύρα.

Το όνομά του προκύπτει από τις ελληνικές λέξεις χαμαί και λέων και σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει «το λιοντάρι που έρπει».

Είναι το μοναδικό αποκλειστικά δενδρόβιο ερπετό στην Ευρώπη. Οι βιότοποι που προτιμά είναι περιοχές με πυκνή βλάστηση όπως μεσογειακή μακκία, θαμνώνες, ελαιώνες, αμπελώνες ή καλαμιώνες.

Κινείται αργά με χαρακτηριστική ρυθμική “μπρος-πίσω” κίνηση, καμουφλάζ που προσομοιάζει τα φύλλα των δέντρων στον άνεμο. Συλλαμβάνει αστραπιαία τη λεία του με την κολλώδη εκτατή του γλώσσα, ενώ τα μάτια του είναι διογκωμένα και κινούνται ανεξάρτητα, έχοντας τη δυνατότητα να κοιτούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις συγχρόνως.

Ωστόσο, το κύριο καμουφλάζ που διαθέτει και για το οποίο φημίζεται, είναι να προσαρμόζεται χρωματικά ανάλογα με το περιβάλλον ή τις διαθέσεις του. Η αλλαγή αυτή πραγματοποιείται με εξειδικευμένα κύτταρα της επιδερμίδας που περιέχουν ειδικές χρωστικές.

Έτσι για να αποφύγει τους εχθρούς του στις φυλλωσιές θα τον δούμε πράσινο, στο έδαφος καφετί, ενώ όταν ο αρσενικός χαμαιλέων επιδιώκει να προσελκύσει ερωτικά το θηλυκό θα τον δούμε με πιο έντονα παραστατικά χρώματα. Η ιδιότητά του αυτή ήτανε γνωστή από την αρχαία κιόλας Ελλάδα, καθώς ο Πλούταρχος παρομοίασε τον Αλκιβιάδη ως χαμαιλέοντα, λόγω της προσαρμοστικότητάς του στις δύσκολες στιγμές.

Πρόκειται για ημερόβιο ζώο. Νωρίς το πρωί λιάζεται στα ψηλότερα κλαδιά των δέντρων ή θάμνων ενώ αργότερα τον βρίσκουμε στα χαμηλότερα κλαριά. Τρέφεται κυρίως με έντομα, αλλά μπορεί να τραφεί σπάνια και με μικρές σαύρες ή νεοσσούς.

Διαβάστε ακόμα: «Κροκοδειλάκι» από την Ικαρία ταξίδεψε ως λαθρεπιβάτης μέσα σε παπούτσι μέχρι την Αθήνα. Διαβάστε γιατί μπροστά του ο κροκόδειλος του Νείλου έρχεται δεύτερος

Το σώμα του είναι πλευρικά πιεσμένο και το κεφάλι του έχει σχήμα πυραμίδας και μοιάζει με περικεφαλαία. Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Η ουρά τους είναι λεπτή και έχει την ικανότητα να τυλίγεται γύρω από τα κλαδιά βοηθώντας το ζώο να αναρριχάται, ενώ όταν είναι τυλιγμένη θυμίζει σχήμα ελατηρίου ή δρεπανιού, για αυτό ο χαμαιλέοντας έχει πάρει και το όνομα Δρεπανούρα.

Τα δύο είδη χαμαιλέοντα της Ελλάδας δε βρίσκονται σε συμπατρία, ενώ η γενική μορφολογία του σώματός τους είναι παρόμοια με αμυδρές μόνο διαφορές. Ο Μεσογειακός χαμαιλέων συναντάται μόνο στο νησί της Σάμου, ενώ ο Αφρικανικός παρατηρείται μόνο στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο· όπου πιθανόν να εισάχθηκε από τον άνθρωπο κατά τους ιστορικούς χρόνους.

Ζευγαρώνουν από τα τέλη Ιουλίου έως τα μέσα του Σεπτεμβρίου. Κάθε θηλυκό γεννά 5-35 αυγά μία φορά κάθε χρόνο, τα οποία εναποθέτει σε τούνελ που σκάβει σε μαλακό χώμα ή άμμο. Η ένταση κατά την διάρκεια του ζευγαρώματος είναι μεγάλη, έτσι το 30-40% των θηλυκών μπορεί να αποβιώσει μετά από αυτήν. Συνήθως οι Χαμαιλέοντες δεν ξεπερνούν το 3ο έτος ζωής τους.

Με αυτά τα δεδομένα οι πληθυσμοί τους συχνά πλήττονται σημαντικά μετά από κλιματικές αλλαγές που μπορεί να επηρεάσουν το ποσοστό επιτυχημένης αναπαραγωγής. Σε συνδυασμό με την θνησιμότητα που προκαλείται από τους φυσικούς εχθρούς, τον άνθρωπο, τα αδέσποτα κατοικίδια ζώα (σκύλοι, γάτες), τους αυτοκινητόδρομους, τις πυρκαγιές, τις εκχερσώσεις χωρίς περιβαλλοντική μελέτη, τον ανεξέλεγκτο τουρισμό, την παράνομη συλλογή ατόμων από συλλέκτες, οι πληθυσμοί τους βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο.

Οι χαμαιλέοντες της Ελλάδας χρειάζονται βοήθεια. Οι κλιματικές αλλαγές και η καταστροφή των βιοτόπων τους· μπορεί να επηρεάσουν τον πληθυσμό τους δραματικά στα επόμενα χρόνια. Προς το παρόν, η προστασία του ερπετού στηρίζεται κυρίως στον εθελοντισμό και σε μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Αρχική φωτογραφία: YouTube

Όσοι αναγνώστες επιθυμούν να στέλνουν κείμενα μπορούν να μας τα στέλνουν στη διεύθυνση: [email protected] Εφόσον τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις, που έχουν να κάνουν με το ύφος της ιστοσελίδας, θα δημοσιεύονται. Πολύ μεγάλα κείμενα ενδεχομένως να μειώνονται. Η «ΜτΧ» δεν ευθύνεται για τυχόν ανακρίβειες στα κείμενα των αναγνωστών.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η τρομαγμένη μαρμότα που διακρίθηκε ανάμεσα σε 48.000 φωτογραφίες ζώων. Ποια ήταν η τραγική κατάληξη του μικρού ζώου