Οι αυτόματες καμπάνες που χτυπούν την προβλεπόμενη ώρα. Η ελληνική εφεύρεση που εφαρμόστηκε πρώτα στο Μοναστηράκι

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Η εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Φίλιππο Βλασσαρούς, βρίσκεται στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, έναντι της εισόδου της αρχαίας αγοράς.

Ο Άγιος Φίλιππος μετονομάστηκε σε «Άγιο Φίλιππο Βλασσαρούς» το 1912, όταν συγχωνεύτηκε με τον παρακείμενο ναό της Παναγίας Βλασσαρούς που κατεδαφίστηκε. Ο σημερινός ναός είναι ο τρίτος στη σειρά, με έτος οικοδόμησης το 1961.

Άγιος Φίλιππος και Γεράκι Σπάρτης

Στα κωδωνοστάσια της δεύτερης κατά σειρά εκκλησίας του Αγίου Φιλίππου, τοποθετήθηκε τον Ιανουάριο του 1937, πειραματικά μια ελληνική αυτοσχέδια εφεύρεση.

Επρόκειτο για συσκευή που έκανε τις καμπάνες του ναού να ηχούν σε προγραμματισμένη ώρα.

Μια όμοια συσκευή είχε προηγούμενα τοποθετηθεί σε εκκλησία στο χωριό Γεράκι της Σπάρτης. Έτσι κατά κάποιο τρόπο ο Άγιος Φίλιππος την εποχή εκείνη ταυτίστηκε λίγο με το σπαρτιάτικο χωριό.

Ο γραμματιζούμενος του χωριού

Ο νεαρός εφευρέτης της συσκευής αυτής ήταν μόλις 22 ετών με καταγωγή από το Γεράκι της Σπάρτης και ονομαζόταν Αθανάσιος Παπαγεωργίου.

Στο Γεράκι την δεκαετία του 1930 τα ρολόγια σπάνιζαν μεταξύ των χωρικών. Τα παιδιά αργούσαν να πάνε στο σχολείο και τα εμπορικά άνοιγαν κατά προσέγγιση.

Η έλλειψη ρολογιού στο Γεράκι έκανε τους κατοίκους κατά τα μέσα του 1936 να συγκεντρωθούν στην πλατεία για να δουν τι θα αποφασίσουν.

Ο περισσότερο σπουδαγμένος όλων ήταν ο Παπαγεωργίου, καίτοι ήταν απόφοιτος εξαταξίου γυμνασίου. Είχε επιπλέον υπηρετήσει και επί μια τριετία εθελοντής στην αεροπορία. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ήταν αρκετά για να τον καταστήσουν «γραμματιζούμενο» ανάμεσα στους κατοίκους.

Η απόφαση για αγορά δημόσιου ρολογιού

Σε εκείνη τη σύναξη των κατοίκων αποφάσισαν να αγοραστεί ένα ρολόι για το καμπαναριό της εκκλησίας. Όταν όμως έστειλαν τον Παπαγεωργίου να το αγοράσει εκείνος απογοητεύθηκε διότι ένα δημόσιο ρολόι κόστιζε 50 χιλιάδες δραχμές και η κοινότητα διέθετε μόνο 5 χιλιάδες!

Τότε ο Παπαγεωργίου πεισμάτωσε και αποφάσισε να κατασκευάσει ένα ρολόι μόνος του.

Οι συγχωριανοί του τον βοήθησαν με ό,τι ήταν δυνατόν. Ένας σιδηρουργός του κατασκεύασε τα μεταλλικά εξαρτήματα και ελατήρια, ενώ το λεωφορείο που εκτελούσε δρομολόγια με την Σπάρτη ανέλαβε να του κουβαλήσει ποσότητα λεπτού σύρματος.

Όταν πέρασε λίγο καιρός ο Παπαγεωργίου ανακοίνωσε ότι είχε κατασκευάσει το αυτοσχέδιο ρολόι του το οποίο μάλιστα μπορούσε να συνδεθεί με την καμπάνα της εκκλησίας και να παράγει ήχο κάθε ώρα που περνούσε.

Η διαφορά ήταν ότι δεν θα υπήρχε ρολόι τοποθετημένο σε εμφανές σημείο στο κωδωνοστάσιο.

Όμως ο μηχανισμός του ρολογιού θα υπήρχε και θα ηχούσε την καμπάνα της εκκλησίας την προβλεπόμενη ώρα. Οι κάτοικοι θα μπορούσαν ηχητικά να καταλάβουν.

Η μεγάλη στιγμή

Το επόμενο πρωινό όλο το χωριό συγκεντρώθηκε στην πλατεία όπου πραγματικά ο Παπαγεωργίου συνέδεσε τη συσκευή του με το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας.

Στις δέκα παρά πέντε λεπτά, ο Παπαγεωργίου είχε τελειώσει με την εγκατάσταση και είχε κατέβει από το κωδωνοστάσιο στην πλατεία. Μεσολάβησαν πέντε λεπτά απόλυτης σιγής και αγωνίας και τότε η καμπάνα της εκκλησίας άρχισε να κτυπά ανάμεσα σε ζητωκραυγές του κόσμου.

Ο Παπαγεωργίου ζήτησε και έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας.

Το κατόρθωμά του διαδόθηκε σε όλες τις εκκλησίες της Ελλάδας, που την εποχή εκείνη συνήθιζαν με τους ήχους των καμπανών τους να σημαίνουν την δημόσια ώρα.

Δεν ξέρουμε  κάτω από ποιες συνθήκες ζητήθηκε από τον Παπαγεωργίου να τοποθετήσει τη συσκευή του και σε εκκλησία της Αθήνας. Επρόκειτο για το κωδωνοστάσιο του Αγίου Φιλίππου στο Μοναστηράκι.

Στον Άγιο Φίλιππο Βλασσαρούς

Η συσκευή που τοποθέτησε ήταν ίδια με εκείνη του χωριού του στο Γεράκι Σπάρτης. Η διαφορά ενός ρολογιού που φαίνεται δημόσια με εκείνο του Παπαγεωργίου ήταν σε αξία μεγάλη. Διότι το ρολόι του Παπαγεωργίου κόστιζε περίπου 2.500 δραχμές, όταν τα δημόσια ρολόγια που φαίνονταν στα κωδωνοστάσια ξεπερνούσαν σε κόστος αγοράς τις 50 χιλιάδες.

Τόσο οι άνθρωποι στο Γεράκι όσο και της εκκλησίας του Αγίου Φίλιππου το μόνο που θα έπρεπε να κάνουν, είναι να κουρδίζουν τη συσκευή του Παπαγεωργίου κάθε 24 ώρες.

Ο Αθανάσιος Παπαγεωργίου όπως έγραψαν και οι εφημερίδες του 1937, ενσάρκωσε το ελληνικό δαιμόνιο που βρήκε τρόπο να προχωρήσει εκεί που τα χρήματα έλειπαν και το αδιέξοδο εμφανιζόταν πλέον ως μοναδικό και αναπόφευκτο γεγονός.

(Αρχική φωτογραφία: Γιάννης Βαρδαξόγλου από Ιερό Ναό Αγίου Φιλίππου Βλασσαρούς)