“Οι αρουραίοι του Τομπρούκ”. Πως ο απαξιωτικός χαρακτηρισμός για τους Βρετανούς μαχητές, που κρύβονταν σε λαγούμια, αποδείχτηκε καταστροφικός για τους Γερμανούς

του ιστορικού Κώστα Λαγού

Το 1941 για 241 ημέρες μεταξύ Απριλίου και Δεκεμβρίου, δυνάμεις του Άξονα υπό τον στρατηγό Ρόμελ πολιόρκησαν τον θύλακα των Συμμάχων στο Τομπρούκ της Λιβύης.

Μέσα στην αποκομμένη πόλη υπήρχαν περίπου 27.000 στρατιώτες, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, Βρετανοί, Ινδοί, Πολωνοί και Τσεχοσλοβάκοι. Μέχρι και το τέλος της πολιορκίας, οι δυνάμεις αυτές είχαν πάνω από 6.000 απώλειες, ποσοστό ιδιαίτερα μεγάλο για δυνάμεις των Συμμάχων στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι υπερασπιστές του Τομπρούκ για να προστατευθούν από τους συνεχείς βομβαρδισμούς των ιταλογερμανών κατά τη διάρκεια της ημέρας κρύβονταν σε λαγούμια που είχαν σκάψει στο υπέδαφος. Αυτό ενέπνευσε τον βρετανό ναζί, William Joyce (“Lord Haw Haw”), που μετέδιδε στο γερμανικό ραδιόφωνο εκπομπές ναζιστικής προπαγάνδας στα αγγλικά, να αναφέρει ότι οι Σύμμαχοι θα πιαστούν στο Τομπρούκ “σαν βρωμεροί αρουραίοι με κοφτερά δόντια”.

Το σχόλιο γύρισε μπούμερανγκ για τους Γερμανούς αφού οι πολιορκημένοι υιοθέτησαν ως τίτλο τιμής το “βρωμεροί αρουραίοι του Τομπρούκ”. Μάλιστα, απόκτησαν ως έμβλημά τους ένα μεγάλο αρουραίο της ερήμου.

Αμέσως μετά την πολιορκία ένας αυστραλός φαντάρος που ως πολίτης ήταν χρυσοχόος έφτιαξε ένα αναμνηστικό μετάλλιο που κόπηκε σε λίγα αντίτυπα. Φέρει ως τύπο ένα αρουραίο που κάθεται στα πίσω πόδια και τη λεζάντα RATS OF TOBRUK 1941 (ΑΡΟΥΡΑΙΟΙ ΤΟΥ ΤΟΜΠΡΟΥΚ 1941).

Το μέταλλό του είναι το αλουμίνιο ενός γερμανικού βομβαρδιστικού που οι πολιορκημένοι κατέρριψαν πάνω από το Τομπρούκ. Όμως, για τον αρουραίο ο δημιουργός του έβαλε μπρούντζο από τον κάλυκα ενός βλήματος αυστραλιανού αντιαεροπορικού πυροβόλου.

Με τον τρόπο αυτό ήθελε να δείξει ότι οι «Αρουραίοι του Τομπρούκ» ήταν σκληροί σαν τον μπρούντζο. Το μετάλλιο έχει λοιπόν δύο διαφορετικά χρώματα, λευκό στον περίγυρο και καφετί στο κέντρο. Στο Τομπρούκ το 1941 υπήρχαν και καμιά εικοσαριά Έλληνες που είχαν διαφύγει από την Ελλάδα που μόλις είχε κατακτηθεί από τους Γερμανούς.

Οι Βρετανοί δεν σκόπευαν να στείλουν στο Τομπρούκ έλληνες στρατιώτες και φαίνεται ότι οι συγκεκριμένοι -που έτυχε να μπουν όλοι μαζί στο ίδιο φορτηγό στο Κάϊρο- αντί να οδηγηθούν εκεί που βρισκόταν η ελληνική δύναμη Μέσης Ανατολής κατέληξαν κατά λάθος στο Τομπρούκ.

Ανάμεσά τους ήταν και ο τότε 17χρονος Ζάχος Χατζηφωτίου, ο οποίος κατέγραψε τις εμπειρίες του από την πολιορκία του Τομπρούκ -αλλά και γενικότερα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο- στο βιβλίο του, Στα Μονοπάτια του Πολέμου (εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 1998). Σήμερα είναι ένας από τους τελευταίους εν ζωή “Αρουραίους του Τομπρούκ”.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο βομβαρδισμός του Κάστρου της Νάξου από τους συμμάχους. Η πολιορκία των Ναζί και το αντάρτικο που είχε στρατηγείο σε ορεινό περιβόλι

Η θρυλική μάχη στο Ελ Αλαμέιν, όπου ο Μοντγκόμερι νίκησε τον Ρόμελ. Ο Τσώρτσιλ δήλωσε: «Πριν από το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε καμία νίκη, μετά το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε καμία ήττα»…