Οι Αλβανοί που πολέμησαν στο πλευρό των Ιταλών. Ποιοι παρέλασαν ως κατακτητές στο Σύνταγμα μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Η συμμετοχή της Αλβανίας στον πόλεμο κατά την Ελλάδας και αργότερα στην κατοχή της, αποτελεί ένα σημαντικό, αλλά λιγότερο γνωστό ιστορικό κεφάλαιο του ελληνο-ιταλικού πολέμου.

Η προσάρτηση της Αλβανίας από την Ιταλία του Μουσολίνι αποτέλεσε μια ιδιαίτερη περίπτωση. Διότι θεσμικά η Αλβανία δεν αντιμετωπίστηκε ως στρατιωτικά κατεχόμενο έδαφος εκ μέρους της Ιταλίας. Όπως για παράδειγμα συνέβη αργότερα με την περίπτωση της Ελλάδας.

Η Αλβανία καταλήφθηκε από τους Ιταλούς την περίοδο από 7 έως 12 Απριλίου 1939. Ο Αλβανός βασιλιάς Αχμέτ Ζώγου διέφυγε στην Ελλάδα και το στέμμα του δόθηκε στον Βασιλιά της Ιταλίας Βίκτωρ Εμμανουήλ.

Όμως πολύ καιρό πριν από την εδαφική κατάκτηση, είχε προηγηθεί η οικονομική προσάρτηση της Αλβανίας. Η Αλβανία είχε επιτρέψει στην Ιταλία την διαχείριση των ορυκτών της πόρων το 1925, ενώ είχε συνάψει μαζί της αμυντική συμμαχία το 1927.

Η εξάρτηση είχε φτάσει σε τέτοιο βαθμό ώστε ο αλβανικός στρατός έφτασε να έχει Ιταλούς αξιωματικούς. Η αποβίβαση ιταλικού στρατού στην Αλβανία ήταν ουσιαστικά μια συνέχεια των όσων είχαν προηγηθεί.

Η πολιτική προδοσία του αλβανικού λαού

Όταν ο αλβανικός λαός κατάλαβε τι είχε συμβεί κατέβηκε σε διαδηλώσεις νιώθοντας προδομένος.

Όμως όλο το κρατικό σύστημα εξουσίας είχε διαβρωθεί και αυτό συνετέλεσε στην επίτευξη της ιταλικής προσάρτησης. O τακτικός αλβανικός στρατός προσπάθησε να αντιδράσει, αλλά αριθμούσε μόλις 15.000 ανεπαρκώς εξοπλισμένους στρατιώτες, που ελέγχονταν εν μέρει  από Ιταλούς αξιωματικούς.

Αντίσταση πρόβαλε μόνο η αλβανική χωροφυλακή συνεπικουρούμενη από μικρές ομάδες πολιτών. Σε λίγες όμως ώρες τα πάντα είχαν τελειώσει. Στο εξής θα ίσχυε η απόφαση:

 «Το βασίλειο της Αλβανίας αναγνωρίζει ότι θα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με τα κράτη τα οποία είναι σε εμπόλεμη κατάσταση με το βασίλειο της Ιταλίας»

Η αλβανική κήρυξη πολέμου κατά της Ελλάδας

Στις 12 Απριλίου 1939, το αλβανικό κοινοβούλιο ψήφισε την Ένωση της Αλβανίας με την Ιταλία προσφέροντας το αλβανικό στέμμα στον Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ’.

Η ίδια Εθνοσυνέλευση δια νόμου, που ψηφίσθηκε ομόφωνα την 4^η Ιουλίου 1940, επικύρωσε την κατάσταση πολέμου μεταξύ Αλβανίας και όλων των κρατών που θα μάχονταν κατά της Ιταλίας.

Συνεπώς όταν τρεις μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1940, η Ελλάδα βρέθηκε σε εμπόλεμο κατάσταση με την Ιταλία, είχε απέναντί της και την Αλβανία, βάσει της απόφασης της Εθνοσυνέλευσης της 4^ης Ιουλίου.

Στις 16 Απριλίου 1939, οι αλβανικές ένοπλες δυνάμεις συγχωνεύτηκαν με τις ιταλικές

Δημιουργήθηκαν ένοπλα τμήματα με ποικίλες ονομασίες, που στήριξαν έμπρακτα την ιταλική προσάρτηση. Τέτοια ήταν οι «Κυνηγοί της Αλβανίας», Αλβανική Φασιστική Πολιτοφυλακή, Εθελοντική Πολιτοφυλακή Εθνικής Ασφαλείας, Βασιλική Αλβανική Φρουρά, Δασική Πολιτοφυλακή, Αλβανική Οδική Πολιτοφυλακή και άλλοι σχηματισμοί με κύρια τα Αλβανικά Τάγματα Εθελοντών.

Η αλβανική συμμετοχή στον πόλεμο

Η αναφορά της αλβανικής συμμετοχής έχει συστηματικά αγνοηθεί από την ιστορική καταγραφή, παρά του ότι λάμβανε ως αντάλλαγμα ελληνικά εδάφη.

Τα σχέδια της Ιταλίας για την προσάρτηση διαφόρων ελληνικών εδαφών στα Επτάνησα, τις Κυκλάδες και τις Σποράδες θα ακολουθούσαν τη μοίρα των Δεδεκανήσων. Η κατοχή ελληνικών περιοχών προέβλεπε και εδαφικά κέρδη για την Αλβανία που ήθελε την Ήπειρο.

Η προοπτική κατάκτησης ελληνικών εδαφών έκανε πολλούς Αλβανούς να στελεχώσουν ένοπλες αλβανικές ομάδες ή να επανδρώσουν ιταλικά στρατιωτικά τμήματα.

Το πρώτο εχθρικό τμήμα, το οποίο άνοιξε πυρ κατά των ελληνικών στρατευμάτων την αυγή της 28^ης Οκτωβρίου 1940 ήταν αλβανικό, όπως και το πρώτο τμήμα που διάβηκε την ελληνική μεθόριο και βρέθηκε να είναι εμπροσθοφυλακή των ιταλικών τμημάτων εισβολής.

Περισσότεροι των 3.500 Αλβανοί εθελοντές παρατάχθηκαν ως προστασία των πλευρών των επιτιθεμένων Ιταλών παρενοχλώντας ταυτόχρονα τον ελληνικό στρατό. Οι άνδρες αυτοί έφεραν ιταλικές στολές και είχαν οργανωθεί ενταγμένα στην 23η Μεραρχία Πεζικού «Φερράρα».

Επίσης άλλοι 2.000 Αλβανοί είχαν ενταχθεί στην 53η Μεραρχία Πεζικού «Αρέτσο», που όμως βρέθηκε να φυλάει τα σύνορα Αλβανίας με Γιουγκοσλαβία.

Ο αμερικανός καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χάρτφορντ, Μπομπ Φίσερ, αναφέρει ότι ο Μουσολίνι είχε δώσει διαταγές να υπάρχουν δύο αλβανικά τάγματα σε κάθε ιταλική μεραρχία, που χρησιμοποιήθηκαν για την εισβολή στην Ελλάδα. Επιπλέον είχαν σχηματιστεί τρία τάγματα αλβανών μελανοχιτώνων που είχαν το σύνθημα «πεθαίνουμε όλοι για τον Ντούτσε».

Ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος που αντιμετώπισε την κυρία ιταλική επίθεση στο Καλπάκι αναφέρει για την συμμετοχή αλβανών :

«Συμμετείχαν τρία τάγματα μελανοχιτώνων, δύο αλβανικά τάγματα πεζικού (Γκράμος & Ντρίνος), αλβανική ορειβατική πυροβολαρχία (Νταϊτι), τάγμα αλβανών εθελοντών και σώματα ατάκτων των Αλβανών».

Η παρέλαση αλβανικού τμήματος

Η Αλβανία επίσης έλαβε μέρος στην κατοχή της Ελλάδας. Η ελληνική επαρχία της Θεσπρωτίας τέθηκε υπό την διοίκηση Αλβανού ύπατου αρμοστού που διατηρήθηκε στη θέση του και μετά τη σύναψη ανακωχής από την Ιταλία. Ιταλοί αξιωματικοί ανέφεραν ότι Αλβανοί Τσάμηδες υποδέχονταν στα ελληνικά χωριά τους Ιταλούς ως ελευθερωτές με ζητωκραυγές και ενθουσιασμό.

Αλβανικό απόσπασμα έλαβε μέρος στην παρέλαση της νίκης, που πραγματοποίησαν οι Γερμανοί μετά την κατάληψη της Αθήνας. Το απόσπασμα αυτό παρέλασε μπροστά από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη φέροντας ιταλικές στολές, για αυτό και δεν έγινε αντιληπτό. Το επισήμανε όμως το καλοκαίρι του 1946 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Παναγής Τσαλδάρης στην διάσκεψη στο Παρίσι.

Η Αλβανία ακόμα κατά την διάρκεια της κατοχής, έθεσε τον εαυτό της με της νικήτριες δυνάμεις του Άξονα, αξιώνοντας υπό αυτή την ιδιότητα (νικηφόρου κράτους) από την Ελλάδα αποζημίωση, ύψους 218.300.000 δραχμές.

Οι ωμότητες κατά των αμάχων

Τα αλβανικά ένοπλα τμήματα λειτούργησαν ως στενοί συνεργάτες τόσο των Ιταλών όσο και εν συνεχεία των Γερμανών. Οι Αλβανοί εθελοντές επιπρόσθετα είχαν συγκροτήσει αστυνομικά σώματα «Μιλίτσια» που αναλάμβαναν κανονικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Στενή ήταν η συνεργασία των Τσάμηδων με την αιματοβαμμένη Μεραρχία Εντελβάις που ήλεγχε όλη την Ήπειρο.

Τα ένοπλα σώματα που πολέμησαν στο πλευρά των Ιταλών και συμμετείχαν στην κατοχή της Ελλάδας, είχαν τεθεί στις διαταγές του Αλβανοτσάμη Νουρί Ντίνο. Επρόκειτο για έναν ταγματάρχη του Αλβανικού στρατού και κτηνιάτρου, το όνομα του οποίου κατά την διάρκεια της κατοχής είχε γίνει γνωστό από την σκληρότητα που επιδείκνυε κατά του ελληνικού πληθυσμού.

Ήταν γεννημένος στην Παραμυθιά και υπήρξε κατά την κατοχή ο οργανωτής αλβανικών παραστρατιωτικών ομάδων που περιόδευαν στην Θεσπρωτία φέροντας στο χέρι τους περιβραχιόνιο με την επιγραφή «Τσάμης».

Από την δράση των «τσάμηδων» καταστράφηκαν πολλά χωριά, όπως το  Φανάρι και η Αγία Κυριακή και σε συνεργασία με τους αιμοσταγείς γερμανούς της Μεραρχίας Εντελβάις επέδραμαν στην Παραμυθιά και εκτέλεσαν 49 πρόκριτους.

Οι ομάδες «Τσάμηδων» είχαν εξουσία ζωής και θανάτου επί του κατεχόμενου ελληνικού πληθυσμού, ενώ πολλά μέλη των τμημάτων αυτών προέρχονταν από τις αλβανικές φυλακές. Μια από αυτές ήταν η ομάδα του Γιασίν Σαντίκ τα μέλη της οποίας ήταν όλοι βαρυποινίτες κατάδικοι.

Η τετραπλή κατοχή της χώρας

Οι ένοπλες αλβανικές ομάδες με τη λήξη του πολέμου αποσύρθηκαν στην Αλβανία. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και η καταδίωξή τους από αντιστασιακές ομάδες του Ναπολέοντα Ζέρβα. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Μάχη της Μενίνας στην Θεσπρωτία, όπου οι Έλληνες ανέτρεψαν Γερμανούς και Τσάμηδες, που αναγκάστηκαν να σηκώσουν λευκή σημαία.

Ο χάρτης της Ελλάδας που μεταπολεμικά χρωματίστηκε με τις ζώνες διαίρεσης της κατοχής μεταξύ Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων όφειλε να εμπεριέχει ειδικό χρωματισμό για την ευρύτερη περιφέρεια της Θεσπρωτίας.

Περί τετραπλής κατοχής είχε αναφερθεί και ο ίδιος ο Έλληνας Πρωθυπουργός Παναγής Τσαλδάρης στην διάσκεψη των Παρισίων που είπε:

«… γνωρίζετε πως η συνδυασμένη επίθεσις Ιταλίας και Αλβανίας είχεν ως συνέπειαν την επίθεσην των Γερμανών και των Βουλγάρων και πως ο αγών αυτός, ο καταστάς μυθικός, κατέληξεν εις τετραπλήν κατοχήν της χώρας μας…». (Εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», φ. 23 Αυγούστου 1946, σελ. 1).

(Στην αρχική φωτογραφία, Αλβανοί οργανωμένοι στην Φασιστική Πολιτοφυλακή. Πηγή: Wikipedia)