Οι 50 χιλιάδες ανεμόμυλοι που συνέβαλαν στη επιβίωση της φτωχής Ελλάδας. Σε ποιο νησί αναπτύχθηκε το πρώτο αιολικό πάρκο και πώς δούλευαν τα πτερύγια (βίντεο)

Ένας ανεμόμυλος για να κατασκευαστεί χρειαζόταν «800 μεροκάματα στον ήλιο» από πλήθος εργατών. Χρησίμευε για την άλεση των δημητριακών και την άντληση νερού.  

Χτίστες, ξυλουργοί, σιδεράδες και μαγκανάδες έχτισαν 50.000 ανεμόμυλους σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων οι 2.000 βρίσκονταν στα νησιά του Αιγαίου. Σε γκρεμούς και ακρωτήρια, κορυφές και τσουμπάρια, κόντρα στον άνεμο και τον καιρό συνέβαλαν στην σίτιση και την επιβίωση των νησιωτών.

Οι «ψωμοφάδες», όργωναν τα χωράφια τους με σιδερένια άλετρα και έσπερναν σιτάρι. Όταν ήταν έτοιμο το στοίβαζαν μέσα σε μεγάλα σακιά και στην πλάτη ενός γαϊδουριού το μετέφεραν στους μύλους για άλεσμα. Το ψωμί ήταν η βασική σίτηση των νησιωτών ειδικά κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Υπολογίζεται ότι μια οικογένεια κατανάλωνε τέσσερα διπλά ψωμιά την ημέρα. Ένας ανεμόμυλος μπορούσε να αλέσει από 20 έως και 70 κιλά σιτηρών την ώρα ανάλογα με την ένταση των ανέμων.

Η ιστορία του ανεμόμυλου

Ο πρώτος ανεμόμυλος σχεδιάστηκε από τον Ήρωνα της Αλεξάνδρειας τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ήταν η πρώτη γνωστή περίπτωση χρήσης τροχού που κινείται από τον άνεμο για την λειτουργία μηχανής. Ήταν οριζόντιου άξονα περιστροφής και είχε τέσσερα πτερύγια.

Αργότερα γύρω στο 750 μ.Χ. στη Μεσοποταμία και την Κίνα άρχισαν να χτίζονται ανεμόμυλοι κατακόρυφου άξονα περιστροφής. Αυτούς τους ανεμόμυλους έφεραν στην Ευρώπη καταρχάς οι Σταυροφόροι, μετά την Α΄ Σταυροφορία και αργότερα οι εξερευνητές της Κίνας.

Η χρήση τους καθιερώθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, γνωρίζοντας ακόμα μεγαλύτερη διάδοση κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κυρίως στο ανατολικό Αιγαίο αλλά και στην ενδοχώρα. Κατά κανόνα στεγάζονταν σε κυλινδρικά, πέτρινα, διώροφα κτίρια. Στον επάνω όροφο βρισκόταν ο άξονας και το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, ενώ στον κάτω όροφο γινόταν η άλεση και αποθήκευση των σιτηρών.

Τα πτερύγιά τους ήταν πάνινα, 5-15 μέτρα σε μήκος και πλάτος το 1/5 του μήκους τους. Ένας ανεμόμυλος μπορούσε να αλέσει 20-70 κιλά σιτηρών την ώρα, ανάλογα με την ένταση και τη φορά του ανέμου.

Στο Λασίθι το πρωτοπόρο αιολικό πάρκο

Στην επαρχία Λασιθίου πρωτοεμφανίστηκαν στην θέση “Ζάρωμα” δυτικά του χωριού Μέσα Ποτάμοι. Οι φτερωτές τους είχαν ψάθα αντί πανιά.

Λειτούργησαν μέχρι το 1867 οπότε και καταστράφηκαν  από τους Τούρκους στην 10ημερη μάχη του Λασιθίου τον Μάιο του 1867. Οι Ανεμόμυλοι αυτοί μεταφέρθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα στο Ασφεντάμι Λασιθίου και αργότερα στο σελί της Αμπέλου.

Έτσι στο Σελί της Αμπέλου συναντάμε μια σειρά από  26 πέτρινους ανεμόμυλους,  από τους οποίους οι 7 εκτίνονται δεξιά  του δρόμου  και οι υπόλοιποι 19 αριστερά καθώς μπαίνουμε από την βόρεια είσοδο του οροπεδίου. Χρησιμοποιούνταν για το άλεσμα των σιτηρών και  αποτελούσαν το μεγαλύτερο  μυλοτόπι της Κρήτης  γύρω στα 1900.

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα νησιωτικού ανεμόμυλου είναι του Περάματος Γέρας της Λέσβου, που  είναι χτισμένος λίγο έξω από τον οικισμό του Παπάδου ακριβώς μπροστά από το βυρσοδεψείο Σουρλάγκα. Στο σημείο που βρίσκεται, κυριολεκτικά πάνω στη θάλασσα, ο κόλπος της Γέρας στενεύει με αποτέλεσμα ο άνεμος να είναι αρκετά ισχυρός είτε είναι βόρειος είτε νότιος.

Αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι ενός συνόλου από βιομηχανικά κτίρια, τσιμινιέρες ελαιοτριβείων, τον οικισμό του Περάματος, τη θάλασσα και τις κατάφυτες από ελιές πλαγιές του κόλπου.

Οι ανεμόμυλοι της Χίου

Η μισό γκρεμισμένη Καλλιμασιά, μια ιστορική κωμόπολη της Χίου, πήρε το όνομα της από τους δυνατούς ανέμους που έπνεαν εκεί. Έτσι, σύμφωνα με το κτηματολόγιο του 1907, 10 ανεμόμυλοι χτίστηκαν και άρχισαν να λειτουργούν στην γύρω περιοχή. Σήμερα μόνο δύο από αυτούς στέκονται ακόμα όρθιοι και καλωσορίζουν τους επισκέπτες ως ζωντανά μνημεία της σύγχρονης εποχής.

Οι ανεμόμυλοι των οικογενειών Μάντικα και Αφεντή δεσπόζουν στην περιοχή του Ανεμώνα της Καλλιμασιάς. Η χρήση θυμιανούσικης πέτρας στο πάνω μέρος της εισόδου του ανεμόμυλου Αφεντή χρονολογεί την κατασκευή του πριν από τον ερχομό των Τούρκων στο νησί. 100 μέτρα ανατολικά της περιοχής χτίστηκε ο ανεμόμυλος της οικογένειας Γανιάρη, ο οποίος το 1972, γκρεμίστηκε για τις ανάγκες διάνοιξης του δρόμου.

Το 1950, όμως, η λειτουργία των παραδοσιακών ανεμόμυλων αντικαταστάθηκε από νέους πετρελαιοκίνητους. Αν και οι ανεμόμυλοι χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα μνημεία, πολλοί από αυτούς άρχισαν να γέρνουν στη φθορά του χρόνου και των βροχοπτώσεων αφήνοντας πίσω μόνο ερείπια.

Τον Σεπτέμβριο του 2009 ο ανεμόμυλος της οικογένειας Μάντικα, έρμαιο το γραφειοκρατικών διαδικασιών, κατέρρευσε από την ανατολική του πλευρά. Αν και το 2007 είχε υπογραφεί από τον δήμαρχο του νησιού και τους ιδιοκτήτες του πύργου η αξιοποίηση και ανάδειξη του, οι απαιτούμενες εργασίες καθυστέρησαν με αποτέλεσμα την πτώση ενός μικρού κομματιού του λόγω έντονων βροχοπτώσεων.

Δήμος και κάτοικοι έσπευσαν γρήγορα κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για αναστήλωση του ανεμόμυλου. Λίγους μήνες αργότερα, ξεκίνησε η πλήρης αποκατάσταση των φθαρμένων μερών του πύργου.

Οι αναστηλωμένοι ανεμόμυλοι του Ανέμωνα Καλλιμασιάς είχαν την τύχη που άλλοι πύργοι της περιοχής λησμόνησαν. Άλλοι γκρεμίστηκαν, άλλοι κάηκαν, άλλοι αφέθηκαν στην φθορά του καιρού μέχρι την τελική ισοπέδωση τους. Στους περισσότερους, όμως, έπνευσε απλώς ένας άνεμος αδιαφορίας και απολησμονιάς και τους κατέστρεψε.

Δείτε βίντεο drone του συνεργάτη μας Κωνσταντίνου Αναγνώστου από την σημερινή εικόνα των ανεμόμυλων του Ανέμωνα Χίου:

Πηγή εικόνων: Chiosphotos.gr

Διαβάστε στη ΜτΧ:  Έτσι ήταν η Κρήτη το 1964. Δείτε το εκπληκτικό βίντεο με τους ανεμόμυλους, τους αργαλειούς και τους πρώτους τουρίστες…