Οι 23.000 αυτοκτονίες πολιτών που σημάδεψαν το Κραχ του 1929. Η “Μαύρη” εβδομάδα, που δημιούργησε παραγκουπόλεις στις ΗΠΑ και ευνόησε το ναζισμό στην Ευρώπη

24 Οκτωβρίου 1929 ή αλλιώς “Μαύρη Πέμπτη”. Οι τιμές των μετοχών της Γουόλ Στριτ σημείωσαν κατακόρυφη πτώση και στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κυριάρχησε ο πανικός. Μέχρι τις 29 Οκτωβρίου 1929, ο δείκτης Ντόου Τζόουνς (DJIA) έπεσε κατά 24,8%.

Σε διάστημα μόλις πέντε ημερών η Γουόλ Στριτ κατέρρευσε, εκατοντάδες τράπεζες κήρυξαν πτώχευση, χιλιάδες επιχειρήσεις έκλεισαν, η οικονομία διαλύθηκε. Απολύσεις, ανεργία και φτώχια έγιναν κοινός τόπος για εκατομμύρια εργαζόμενους.

Τα χρόνια ευφορίας στις ΗΠΑ

Η δεκαετία του 1920 είχε αρχίσει με τους καλύτερους οιωνούς για τις ΗΠΑ. Η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε κατεστραμμένη την Ευρώπη και η αμερικανική οικονομία ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής. Μέχρι και το 1929 η παραγωγή αυξήθηκε κατά 42%, ενώ το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε από 6.500 σε 8.000 δολάρια. Τα ποσοστά ανεργίας δεν ξεπερνούσαν το 4%.

Η αυτοκινητοβιομηχανία επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς, συνεισφέροντας σημαντικά στην ανθοφορία της οικονομίας. Πάνω από 26 εκατομμύρια αυτοκίνητα κυκλοφορούσαν στους δρόμους των ΗΠΑ μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Οι κυβερνήσεις ξόδεψαν περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια για την κατασκευή νέων δρόμων, γεφυρών και φαναριών.

Έξω από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης μετά το κράχ το 1929 (Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Η αεροπορική βιομηχανία απογειώθηκε. Από το 1926 έως το 1929, ο αριθμός των ατόμων που ταξίδευαν με αεροπλάνα αυξήθηκε από 6.000 σε 173.000. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε επιταχύνει την ανάπτυξη της συγκεκριμένης βιομηχανίας ενώ πολλοί βετεράνοι που επέστρεψαν στις ΗΠΑ ήταν πιλότοι και πρόθυμοι να ενισχύσουν τον κλάδο.

Διαβάστε ακόμα: Απελπισμένοι άνθρωποι διεκδικούν λίγα δολάρια, την εποχή του κραχ στην Αμερική. Οι μαραθώνιοι χοροί από τελευταία λέξη της μόδας στην ψυχαγωγία σε μια εξαντλητική δοκιμασία

Η οικονομική ευφορία που επικρατούσε γινόταν αισθητή σε κάθε νοικοκυριό. Τα πλυντήρια ρούχων, οι ηλεκτρικές σκούπες και τα ψυγεία έγιναν καθημερινά είδη οικιακής χρήσης, ενώ μέχρι το 1934, το 60% των νοικοκυριών είχε ραδιόφωνο, το οποίο ήταν το τεχνολογικό θαύμα της εποχής.

Η πλειοψηφία των Αμερικανών πολιτών που ζούσαν στις υπαίθριες περιοχές μετανάστευσαν στις αστικές περιοχές των μεγάλων πόλεων με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Ωστόσο, την ίδια στιγμή που οι αμερικανικές πόλεις ευημερούσαν, η τόσο μαζική μετανάστευση από την ύπαιθρο και η περιφρόνηση του γεωργικού τομέα, οδήγησε τους Αμερικάνους αγρότες σε οικονομική απελπισία καθώς μειώθηκε ο τζίρος των περιοχών και οι τοπικές οικονομίες υπέστησαν απρόσμενο σοκ. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε αργότερα ως ένας παράγοντας της οικονομικής κρίσης.

Από την “Μαύρη Πέμπτη” στη “Μαύρη Τρίτη”

Το χρηματιστήριο υποσχόταν γρήγορα κέρδη, όλοι έκαναν επενδύσεις, κέρδιζαν χρήματα και θεωρούσαν ότι θα συνέχιζε να αναπτύσσεται επ’ αόριστον. Οι πιο διορατικοί έκαναν λόγο για “φούσκα” έτοιμη να εκραγεί. Όπως πάντα ήταν λίγοι και δεν τους άκουγε κανείς.

Στις 25 Μαρτίου 1929 συνέβη το πρώτο κραχ. Μέσα σε δύο μέρες ο τραπεζίτης Τσαρλς Μίτσελ προσέφερε 25 εκατομμύρια για να σταματήσει την πτώση του χρηματιστηρίου και προσωρινά τα κατάφερε. Ωστόσο, η αμερικανική οικονομία είχε ήδη εμφανίσει σημάδια ύφεσης. Ενδεικτικά, τους πρώτους έξι μήνες του 1929, τριακόσιες πενήντα περιφερειακές τράπεζες έβαλαν λουκέτο.

Πρωτοσέλιδο μετά την “Μαύρη Πέμπτη” (Πηγή φωτογραφίας: Youtube)

Την “Μαύρη Πέμπτη“, στις 24 Οκτωβρίου 1929, η οικονομική ύφεση επισφραγίστηκε. Οι τιμές των μετοχών σημείωσαν κατακόρυφη πτώση και πλήθος επενδυτών έσπευσε να πουλήσει ότι μετοχές διέθετε έναντι οποιουδήποτε τιμήματος. 13 εκατομμύρια μετοχές άλλαξαν χέρια μόνο εκείνη την μέρα. Στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης επικρατούσε πανικός. Ο Καναδός οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, έγραφε στο περίφημο βιβλίο του “Το Μεγάλο Κραχ του ’29”:

Στις 11 η ώρα το χρηματιστήριο είχε εκφυλιστεί σε ένα άγριο, τρελό συνωστισμό για ξεπούλημα. Στις 11 και μισή είχε παραδοθεί στον τυφλό, αμείλικτο φόβο. Έξω από το Χρηματιστήριο ακούγονταν απόκοσμες φωνές. Η μια φήμη μετά την άλλη σάρωνε την Γουόλ Στριτ και τα παραρτήματα των χρηματιστηριακών εταιρειών. Τώρα οι μετοχές πουλιούνταν σχεδόν δωρεάν. Εξελισσόταν ένα κύμα αυτοκτονιών.

Οι επιπτώσεις του χρηματιστηριακού κραχ

Μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα, οι πολίτες έχασαν τις οικονομίες τους και οι επιχειρηματίες τα κεφάλαιά τους. Εκτιμάται ότι περίπου 140 δις δολάρια καταθέσεων εξατμίστηκαν και 10.000 τράπεζες έβαλαν λουκέτο. 85.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση.

Πάνω από 30 εκατομμύρια Αμερικάνοι δεν είχαν κανένα εισόδημα. Μέχρι το 1932 οι άνεργοι έφθασαν τα 14 εκατομμύρια. Το 1931 άρχισαν να εμφανίζονται παραγκουπόλεις, στις οποίες έβρισκαν καταφύγιο χιλιάδες άστεγες οικογένειες. Η μεγαλύτερη από αυτές, στα περίχωρα του Σιάτλ, ονομάστηκε κοροϊδευτικά Χούβερβιλ, από το όνομα του προέδρου των ΗΠΑ, Χούβερ. Μέσα σε έναν χρόνο, σημειώθηκαν 23 χιλιάδες αυτοκτονίες.

Διαμαρτυρία ενάντια στην ανεργία. Μετά το οικονομικό κραχ του 1929 εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν άνεργοι, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έμειναν και χωρίς σπίτι (Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Το 1930, εννέα εκατομμύρια λογαριασμοί αποταμιεύσεων εκμηδενίστηκαν. Από το 1929 μέχρι το 1932, οι μετοχές στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είχαν απολέσει το 73% της αξίας τους. Το “χρηματιστηριακό κραχ του 1929”, όπως έμεινε στην ιστορία συνέβαλε στη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του ’30, που έπληξε Ευρώπη και Αμερική, σπέρνοντας την φτώχεια και την ανεργία. Το 1933 στη Γερμανία, τη δεύτερη ισχυρότερη βιομηχανική χώρα της εποχής, οι άνεργοι ξεπέρασαν τα 6 εκατομμύρια. Ο Χίτλερ εκμεταλλεύθηκε την αγανάκτηση και την οργή για να αυξήσει τα εκλογικά ποσοστά του και να ανέβει στην εξουσία. Η Ελλάδα γι άλλη μια φορά πτώχευσε γράφοντας τον πολιτικό επίλογο του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κάθε ευρωπαϊκή χώρα υπέστη με διαφορετικό τρόπο το σοκ αλλά καμία δεν ξέφυγε από τις συνέπειες του αμερικανικού Κραχ.

Στις 8 Ιουλίου 1932 ο Ντόου Τζόουνς έφτασε στο χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών. Η αγορά επέστρεψε στα προ του 1929 επίπεδα μόλις στα τέλη του 1954.

Πηγή χαρακτηριστικής φωτογραφίας: Wikipedia

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: «Μαύρη Παρασκευή». Οι δύο κερδοσκόποι που ξεγέλασαν τον πρόεδρο των ΗΠΑ και κατέστρεψαν την οικονομία με την τιμή του χρυσού. Πώς κατέρρευσε το χρηματιστήριο 60 χρόνια πριν από το κραχ του 1929