Η Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 είχε ολοκληρώσει το Έπος στα βουνά της Ηπείρου. Είχε νικήσει κατά κράτος του Ιταλούς εισβολείς και τους είχε κυνηγήσει μέσα στην Αλβανία ματαιώνοντας τα σχέδια του Μουσολίνι για περίπατο στην Αθήνα. Έτσι ήρθε η ώρα του Χίτλερ που συμμάχησε με τους Βούλγαρους με στόχο να κάμψει την ελληνική άμυνα.
Στις 6 Απριλίου ξεκίνησε η μάχη των οχυρών στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο με μαζική εισβολή της πανίσχυρης Βέρμαχτ. Εκεί αντιπαρατάχθηκαν οι ελληνικές εφεδρείες που είχαν πάρει θέση μάχης στην περίφημη γραμμή Μεταξά. Η βασική άμυνα είχε στηθεί στην περιοχή Ρούπελ όπου υπήρχε η στενωπός που περνούσε ο Στρυμόνας ποταμός, αλλά και στο υψίπεδο του Νευροκοπίου με έξι οχυρά.
Οι Γερμανοί φαίνεται πως υποτίμησαν την ελληνική οχύρωση και κινήθηκαν επιθετικά πιστεύοντας ότι θα βρουν μόνο κάποια επιφανειακά έργα. Ένα από τα κρισιμότερα σημεία της οχύρωσης στην περιοχή του Νευροκοπίου ήταν το τρίγωνο των οχυρών Μαλιάγκα- Περιθώρι- Παρταλούσκα. Κεντρική θέση στην άμυνα είχε και το οχυρό Λίσσε, συμπληρωματικά το Ντάσαβλη και το πιο πίσω το Πυραμοειδές.
Η γραμμή άμυνας στο υψίπεδο του Νευροκοπίου περιελάμβανε έξι οχυρά.
Η επίθεση στο Περιθώρι
Στην περιοχή του Νευροκοπίου, το οχυρό Περιθώρι ήταν εκείνο που δέχθηκε τα περισσότερα πυρά. Βομβαρδίστηκε ανελέητα και την επόμενη μέρα οι Γερμανοί αποφάσισαν ότι μπορούσαν να διεισδύσουν μέσα στο οχυρό, αφού τα εξωτερικά πολυβόλα του ήταν κατεστραμμένα.
Όταν ο διοικητής του οχυρού, λοχαγός Σπύρος Δαράτος, αντιλήφθηκε ότι ετοιμάζονται να μπουν στο οχυρό, πήρε μία ριψοκίνδυνη απόφαση. Καθώς η βασική δύναμη στρατιωτών της πρώτης γραμμής βρισκόταν σε άλλες θυρίδες, εξόπλισε το βοηθητικό προσωπικό, νοσοκόμους και μάγειρες με όπλα και ξιφολόγχες. Τους διέταξε να σβήσουν όλα τα φώτα μέσα στη στοά όπου επρόκειτο να γίνει η εισβολή. Ζήτησε απόλυτο σκοτάδι.
Σε αντίθεση με το Ρούπελ ή το οχυρό Λίσσε, το οχυρό Περιθώρι δεν είναι σήμερα επισκέψιμο. Η αυτοψία στις εγκαταλειμμένες στοές μαζί με τον ερευνητή των οχυρών Νίκο Γκιρμπάτση ήταν μοναδική εμπειρία.
Πράγματι οι Γερμανοί μπήκαν σε ένα κατασκότεινο τούνελ και κινήθηκαν επιφυλακτικά. Όσο προχωρούσαν βαθύτερα, τους δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι οι αντίπαλοι είχαν ήδη φύγει από κάποια άλλη έξοδο. Ο Δαράτος πήρε αυτή την απόφαση υπολογίζοντας ότι οι άνδρες του θα μπορούσαν να κινηθούν ακόμα και με κλειστά μάτια στον χώρο, που γνώριζαν καλά. Με αυτό τον τρόπο θα αποκτούσε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και θα εξουδετέρωνε τους γερμανούς από κοντινή απόσταση.
Την κρίσιμη στιγμή ο Δαράτος έδωσε εντολή για επίθεση και τα πολυβόλα πήραν φωτιά. Χτυπούσαν από κάθε σκοτεινή γωνιά και σχεδόν όλοι οι Γερμανοί που μπήκαν μέσα στο οχυρό σκοτώθηκαν. Οι στενοί διάδρομοι γέμισαν νεκρούς και τραυματίες. Όσοι Γερμανοί κατάφεραν να ξεφύγουν από τα ελληνικά πυρά έπεσαν πάνω στις ελληνικές ξιφολόγχες, μέσα στο κατασκότεινο οχυρό. Ο γερμανός λοχαγός που ήταν επικεφαλής του αποσπάσματος συνελήφθη τραυματίας και πέθανε λίγο αργότερα στο ιατρείο του οχυρού.
Το οχυρό στο Περιθώρι σταμάτησε τους Γερμανούς το 1941. Το χωριό μετά τον πόλεμο έγινε γνωστό για την εξαιρετική πατάτα που παράγει και τροφοδοτεί τα ράφια των καταστημάτων σε όλη την Ελλάδα. Η φωτογραφία ελήφθη από το ύψωμα του Αγίου Κωνσταντίνου όπου δεσπόζει το θρυλικό οχυρό.
Ο Γιώργος Κεσίδης ένας από τους Έλληνες στρατιώτες που πολέμησαν εντός του οχυρού μίλησε στη “Μηχανή του Χρόνου”: «εξωπετάξαμε τους Γερμανούς λογχομαχόντας. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο εύκολο είναι να πεθάνει κάποιος από το τρύπημα της λόγχης. Η ανθρώπινη σάρκα κόβεται σαν να είναι χαλβάς»!
Η αναφορά που έστειλε ο Δαράτος στο ΓΕΣ μετά τη μάχη είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο:
Αι εκρήξεις των χειροβομβίδων, αι εκπρυρσοκροτήσεις των αυτόματων όπλων και τυφεκίων, αι φωναί των τραυματιζομένων Γερμανών, το βαθύ σκότος το οποίο επεκράτει εντός των στοών έδιδαν την εικόνα κολάσεως πυρός
Η μάχη αποδείχτηκε ολέθρια για την Βέρμαχτ. Στο Περιθώρι έξω από το Νευροκόπι, οι γερμανοί καθηλώθηκαν επί ημέρες και παρά την υπεροχή τους σε δύναμη πυρός, ηττήθηκαν. Αρχείο Κωνσταντίνου Λαγού
Παρά την ηρωική αλλά και αποτελεσματική άμυνα ο πόλεμος των οχυρών δεν μπορούσε να κερδηθεί. Στις 9 Απριλίου οι Γερμανοί έφτασαν στη Θεσσαλονίκη, καθώς παρέκαμψαν την οχυρωματική γραμμή, αφού η Γιουγκοσλαβία δεν μπόρεσε να σταματήσει την Βέρμαχτ. Στα σύνορα Ελλάδας- Γιουγκοσλαβίας δεν υπήρχαν οχυρά και το μεγαλύτερο κομμάτι του στρατού βρισκόταν ούτως ή άλλως στην Αλβανία.
Τα νέα της συνθηκολόγησης έφεραν οι κήρυκες των Γερμανών στο Περιθώρι. Οι Έλληνες στρατιώτες που δεν γνώριζαν την κατάρρευση της Θεσσαλονίκης βρίσκονταν σε κατάσταση ευφορίας. Ήξεραν πως είχαν νικήσει στη μάχη και πίστεψαν πως οι Γερμανοί ήρθαν για να παραδοθούν. Ο Δαράτος προφασίστηκε πως πρέπει να επικοινωνήσει με τους ανωτέρους του. Όσο διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις, εμφανίστηκαν και άλλοι Γερμανοί στρατιώτες που είχαν σηκώσει τα χέρια ψηλά. Όλοι παραδόθηκαν στους άνδρες του Δαράτου. Ο λοχαγός θεώρησε ύποπτη την κίνηση. Αυτό που δεν ήξερε είναι ότι οι Γερμανοί ήταν νηστικοί για ημέρες. Προτιμούσαν να παραδοθούν στους Έλληνες και ως αιχμάλωτοι πλέον να έχουν δικαίωμα σίτησης!
Φωτογραφία ντοκουμέντο με τον Δαράτο που χαμογελά στις διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς αξιωματικούς. Τους είχε νικήσει αλλά έπρεπε να παραδοθεί. Δεν νιώθει τον φόβο ή την ταπείνωση του ηττημένου. “Η μάχη των οχυρών 6-10 Απριλίου 1941”. Έκδοση Μουσείο Φωτογραφίας Δήμου Καλαμαριάς Χρήστος Καλεμκερής
Επρόκειτο για έναν θρίαμβο των ελληνικών όπλων που όμως κράτησε ελάχιστα. Όταν οι στρατιώτες του Δαράτου έμαθαν για την συνθηκολόγηση αντέδρασαν. Ο Δαράτος γράφει στην αναφορά του ότι οι άνδρες του “εξέσπασαν σε κραυγές λέγοντες ότι εμείς δεν εγκαταλείπομεν το σπίτι μας, θα πεθάνωμεν εντός αυτού και θα μείνωμεν πιστοί στον όρκο τον οποίο εδώσαμεν για το οχυρό”.
Οι τίτλοι τέλους στα οχυρά του Νευροκοπίου γράφτηκαν με πικρό τρόπο. Οι νικητές παραδόθηκαν στους ηττημένους Γερμανούς και το πολεμικό μέτωπο έκλεισε στις 10 Απριλίου 1941. Η μεγάλη νύχτα της τριπλής κατοχής ξεκινούσε.
Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Η εισβολή του Χίτλερ στην Ελλάδα ξεκίνησε από το οχυρό Ρούπελ. Επέλεξε την 6η Απριλίου επειδή ήταν προληπτικός. Αυτοψία στα οχυρά όπου οι Έλληνες είπαν το «δεύτερο ΟΧΙ» (βίντεο)
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr