Οχυρό “Εχίνος”. Η ηρωική άμυνα στην γερμανική εισβολή και η αναγνώριση από τους αντιπάλους. Δείτε την κωμόπολη από ψηλά

Στις 6 Απριλίου 1941, οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα. Η επίθεση, με την κωδική ονομασία “Μαρίτα“, εκδηλώθηκε μέσω των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, κατά μήκος της λεγόμενης “Γραμμής Μεταξά“.

Επρόκειτο για το μεγαλύτερο οχυρωματικό έργο στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Χιλιάδες εργάτες δούλεψαν για τέσσερα χρόνια (1936-1940) υπό καθεστώς απόλυτης μυστικότητας, προκειμένου να κατασκευάσουν 21 αυτόνομα οχυρά στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, τα οποία συνδέονταν μεταξύ τους με υπόγειες στοές.

Εκτείνονταν από τις Σέρρες μέχρι την Κομοτηνή και διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην άμυνα της χώρας εναντίον των εισβολέων. Για τρεις ημέρες, οι Έλληνες προέβαλαν σθεναρή αντίσταση. Πολέμησαν με ηρωισμό και αυταπάρνηση και οι “Μάχες των Οχυρών” έμειναν στην ιστορία ως “το δεύτερο “ΟΧΙ”“.

Το Οχυρό “Εχίνος”

Μία από τις πιο σκληρές μάχες των Ελλήνων εναντίον των κατακτητών δόθηκε στο Οχυρό “Εχίνος“. Πήρε το όνομά του από την ομώνυμη κωμόπολη του Νομού Ξάνθης, το οποίο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 310 μέτρων. Η απόσταση μεταξύ του οχυρού και του χωριού υπολογίζεται σε 1,5 περίπου χιλιόμετρο.

Σύμφωνα με σχετική πληροφοριακή πινακίδα, το οχυρό περιελάμβανε τέσσερα συγκροτήματα με τις ονομασίες “Σ“, “Μ“, “Αναρρωτήριο” και “Ίσαυρος“. Διοικητής του Οχυρού “Εχίνος” ήταν ο Ταγματάρχης Πεζικού, Χρήστος Δρακούσης και η φρουρά αποτελείτο από 20 αξιωματικούς και περισσότερους από 600 οπλίτες.

Οι λόγοι που οδήγησαν στην κατασκευή του οχυρωματικού έργου ήταν στρατηγικοί. Η διάβαση του Εχίνου, βορείως της Ξάνθης και η διάβαση της Νυμφαίας, βορείως της Κομοτηνής ήταν οι δύο βασικοί οδικοί άξονες, μέσω των οποίων θα μπορούσε να γίνει εισβολή από τη Θράκη. 

Από εκεί, οι εχθρικές δυνάμεις, μέσω της διάβασης της Νέας Καρβάλης και οδεύσεων του Νέστου ποταμού, θα μπορούσαν να κινηθούν δυτικά για να καταλάβουν την Καβάλα και, ακολούθως, να στενέψουν τον κλοιό γύρω από τη Θεσσαλονίκη.

Όπως και το Οχυρό “Νυμφαία“, έτσι και ο “Εχίνος” δεν είχαν πλαγιοφύλαξη και αλληλοκάλυψη άλλων οχυρών. Επίσης, το υποτυπώδες οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο δεν ευνοούσε την προώθηση δυνάμεων για την υποστήριξη τους.

Γι’ αυτό το λόγο, η αυτονομία των δύο οχυρών σε πυρομαχικά, τροφή και νερό ανέρχονταν στις 15 ημέρες, ενώ τα υπόλοιπα οχυρά της “Γραμμής Μεταξά” είχαν αυτονομία για 10 ημέρες.

Η σφοδρή μάχη

Στις 6 Απριλίου 1941, η γερμανική 164η Μεραρχία Πεζικού επιτέθηκε στο Οχυρό “Εχίνος“. Η επίθεση αναχαιτίστηκε και οι Γερμανοί υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Ωστόσο, από τις πρωινές ώρες της 8ης Απριλίου, οι βομβαρδισμοί εναντίον του οχυρού και κυρίως εναντίον του συγκροτήματος “Μ” έγιναν σφοδρότεροι.

Τελικά, το “Μ” κατελήφθη, καθώς οι εισβολείς έριξαν καπνογόνα και άλλα ασφυκτικά αέρια εντός των στοών του Οχυρού και τα πυρομαχικά των υπερασπιστών του είχαν εξαντληθεί. Λόγω του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ο κυριότερος οπλισμός του Οχυρού “Εχίνος” είχε μεταφερθεί στην Ήπειρο, για την ενίσχυση των εκεί επιχειρήσεων.

Ο Δρακούσης πήρε τότε την απόφαση η φρουρά να συμπτυχθεί στον ποταμό Νέστο. Η φρουρά συγκεντρώθηκε στο χωριό Κένταυρος και από εκεί πληροφορήθηκε την κατάληψη της Ξάνθης και της Κομοτηνής. Λέγεται ότι ο Γερμανός διοικητής της 164ης Μεραρχίας είπε στον Δρακούση:

“Είσθε στρατός γενναίος και άξιος καλυτέρας τύχης“.

Στην είσοδο του χωριού, επί της Εθνικής Οδού Ξάνθης – Εχίνου, δεσπόζει ένα μνημείο προς τιμήν 34 πεσόντων του οχυρού. Ακριβώς από πίσω, “απλώνεται” μια μεγάλη πεδινή έκταση, η οποία φιλοξενεί το μουσουλμανικό νεκροταφείο του Εχίνου. Από το ίδιο σημείο, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει και να απαθανατίσει την πιο όμορφη εικόνα του χωριού.

Ένα ιστορικό του Εχίνου

Ο Εχίνος απέχει περίπου 25 χιλιόμετρα από την Ξάνθη και τοποθετείται στις απολήξεις της δυτικής πλευράς της οροσειράς της Ροδόπης. Σύμφωνα με την παράδοση, αρχικά ήταν χτισμένος σε ύψωμα νότια της σημερινής του θέσης, ενώ ο νεότερος οικισμός πιθανότατα ταυτίζεται με το χωριό Şahin Adası, το οποίο αναφέρεται κατά το 1559 ως βακούφι στον καζά Κομοτηνής.

Σύμφωνα με οθωμανικό έγγραφο που χρονολογείται την ίδια περίπου περίοδο, επρόκειτο για μουσουλμανικό χωριό, όπου ζούσαν 41 οικογένειες. Σήμερα υπάρχουν τρία τεμένη στον Εχίνο, από τα οποία το κεντρικό ανεγέρθηκε τη δεκαετία του 1960, στη θέση προϋπάρχοντος τεκέ και ονομάζεται Καρατζά Αχμέτ.

Στον Εχίνο, που αποτελεί ένα από τα Πομακοχώρια της Θράκης, λειτουργεί το ένα από τα δύο μουσουλμανικά ιεροδιδασκαλεία της Ελλάδας, γνωστοί και ως “Μεντρεσέδες“, όπου εκπαιδεύονται μαθητές της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Παλαιότερα ήταν σχολή, όπου εκπαιδεύονταν οι ιμάμηδες και χοτζάδες.

Οι περισσότεροι κάτοικοι του Εχίνου ασχολούνται με την καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, αρκετοί από αυτούς μετανάστευσαν στα αστικά κέντρα και τη Γερμανία για βιοποριστικούς λόγους. Οι ντόπιοι συνηθίζουν να κάνουν τον περίπατο τους στο δρόμο που χωρίζει τον οικισμό από τον ποταμό Κομψάτο.

Για πολλά χρόνια και μέχρι το 1996, για την πρόσβαση στον Εχίνο και τους γύρω οικισμούς χρειαζόταν ειδική άδεια από τις αστυνομικές ή τις στρατιωτικές αρχές, λόγω του μέτρου των “επιτηρούμενων ζωνών” που ίσχυε σε ολόκληρη την ελληνική παραμεθόριο.

Δείτε την κωμόπολη της ορεινής Ξάνθης μέσα από τα εντυπωσιακά εναέρια πλάνα του συνεργάτη μας, Μαρίνου Χαραλαμπόπουλου (Travel Inspiration):

Με πληροφορίες από: Wikipedia και Εταιρεία Μελέτης Οχυρωματικής Γραμμής ΜΕΤΑΞΑ “Γοργύρα“

Αρχική: Γερμανοί στρατιώτες με αιχμάλωτους πολέμου Έλληνες στρατιώτες του Οχυρού “Εχίνος” αμέσως μετά την συνθηκολόγηση. Δημοσιεύτηκε στο Greece at WWII Archives από ebay.