Ο ξένος πρωθυπουργός που το 1935 έβρισε και χαστούκισε τον Στάλιν δημοσίως, σπάζοντας την πίπα του!

Το 1935, ο κομουνιστής πρωθυπουργός της Μογγολίας, Πελτζίν Γκεντέν (Peljidiin Genden), επισκεπτόνταν τη Μόσχα. Ο Στάλιν τον πίεζε αφόρητα να κάνει τη Μογγολία προτεκτοράτο της Σοβιετικής Ένωσης. Στη διάρκεια της συνάντησής τους, ο Γκεντέν δεν άντεξε άλλο τον Στάλιν. Τον έβρισε σκαιότατα και τον χαστούκισε, σπάζοντας την πίπα του. Το τέλος του Γκεντέν δεν ήταν καλό.

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού 

Ίδρυση «Λαϊκής Δημοκρατίας της Μογγολίας»

Για αιώνες, η Μογγολία ήταν υπόδουλη στην Κίνα. Το 1911 η χώρα κήρυξε την ανεξαρτησία της. Αρχικά, η Μογγολία ήταν μοναρχία υπό τον Μπογκ Χαν. Όμως, όταν πέθανε το 1924, το Μογγολικό Λαϊκό Κόμμα -όπως ήταν ο επίσημος τίτλος του τοπικού κομουνιστικού κόμματος- κατήργησε τη συνταγματική μοναρχία και ίδρυσε τη “Μογγολική Λαϊκή Δημοκρατία”.

Η κατάληψη της εξουσίας από τους κομουνιστές έγινε με την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης που είχε στείλει στρατό στη Μογγολία όταν λίγα χρόνια πριν οι Κινέζοι είχαν επιτεθεί στη χώρα. Η Μογγολία δέθηκε στο άρμα της ΕΣΣΔ μέχρι και το 1990 και την ανατροπή του κομουνιστικού καθεστώτος της.

Ο Πελτζίν Γκεντέν

Ένας από τους πρώτους σημαντικούς ηγέτες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μογγολίας ήταν ο Πελτζίν Γκεντέν. Την περίοδο 1924-1927, ήταν ουσιαστικά ο πρώτος Πρόεδρος της χώρας -ο Ναβααντορτζίν Τζανταμπάα ήταν μόνο κατ’ όνομα «Πρόεδρος της Μογγολίας»- και πρωθυπουργός μεταξύ 1932–1936.

Ως ένας από τους τρεις γραμματείς του Μογγολικού Λαϊκού Κόμματος, ο Γκεντέν ήταν υπεύθυνος για την ώθηση της ταχείας και αναγκαστικής εφαρμογής των σοσιαλιστικών οικονομικών πολιτικών στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Οι πολιτικές αυτές απέτυχαν οικτρά. Παρά ταύτα, το 1932, με την ενεργή υποστήριξη του Στάλιν, ο Γκεντέν έγινε πρωθυπουργός της Μογγολίας.

Ο Γκεντέν θαύμαζε τον Στάλιν και προσπάθησε αρχικά να αντιγράψει τις πολιτικές του στη Μογγολία. Όμως, όπως περνούσε ο καιρός, το ανεξάρτητο ταμπεραμέντο, η ειλικρίνεια και τα αυξανόμενα εθνικιστικά αισθήματα του Γκεντέν άρχισαν να επηρεάζουν τις σχέσεις του με τον Στάλιν.

Πιστός βουδιστής

Αφού απέτυχε το πείραμα της κολεκτιβοποίησης στη Μογγολία -για το οποίο υπήρξε ένας από τους βασικούς υπευθύνους- ο Πελτζίν Γκεντέν υποστήριξε την ανάπτυξη ιδιωτικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, δεν επενέβη σε θέματα θρησκείας στη Μογγολία, όπου κυριαρχούσε ο βουδισμός.

Ο ίδιος ο Γκεντέν ήταν βαθιά θρησκευόμενος. Μάλιστα, είχε πει κάποτε: «Στη γη υπήρξαν δύο μεγάλες ιδιοφυΐες, ο Βούδας και ο Λένιν». Το 1933 δήλωσε ανοιχτά την επιθυμία του να μην πολεμήσει τη θρησκεία και επέτρεψε στους λάμα -βουδιστές κληρικούς- να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Με τον τρόπο αυτό, ο Γκεντέν αψηφούσε τις οδηγίες του Στάλιν να ελέγξει τη θρησκεία. Επιπλέον, ο Σοβιετικός ηγέτης άρχισε να φοβάται την προσέγγιση της Μογγολίας με την Ιαπωνία.

Σχέσεις με Ιαπωνία

Από το 1931, η Ιαπωνία είχε καταλάβει τη βορειοανατολική Κίνα. Έτσι είχε άμεση επαφή με τη Μογγολία. Οι Ιάπωνες είχαν αρχίσει να προσεγγίζουν τον Γκεντέν και να τον δελεάζουν με διάφορες προτάσεις για να πάρουν τη Μογγολία με το μέρος τους και έτσι να απαλλαγεί από το σοβιετικό έλεγχο.

Παρά τα διαφορετικά πολιτικά συστήματα των δύο χωρών, ο Γκεντέν άφηνε να εννοηθεί ότι η Μογγολία θα μπορούσε να αναπτύξει σχέσεις με την Ιαπωνία.

Στο πλαίσιο αυτής της νέας εξωτερικής πολιτικής, ο Γκεντέν ανέβαλε το 1934 την ανανέωση συμφωνίας με τη Σοβιετική Ένωση, βάσει της οποίας θα συνέδραμε στρατιωτικά τη Μογγολία σε περίπτωση εισβολής. Το ίδιο έκανε και για τη «Συνθήκη Φιλίας και Συνεργασίας» που επέτρεπε στα σοβιετικά στρατεύματα να σταθμεύουν στη Μογγολία. Ήταν ξεκάθαρο ότι ο Γκεντέν προσπαθούσε να απαλλάξει τη Μογγολία από τη σοβιετική κυριαρχία εκμεταλλευόμενος τις εντάσεις ΕΣΣΔ-Ιαπωνίας,

Ο Στάλιν δεν έκρυβε τη δυσαρέσκειά του για τον Γκεντέν και επανειλημμένα τον επέκρινε δημόσια.

Ο Στάλιν περνά στην αντεπίθεση

Το 1934 αποφάσισε να λογαριαστεί μια και καλή μαζί του. Σε μία συνάντησή τους στη Μόσχα, ο Στάλιν ζήτησε από τον Γκεντέν να διαλύσει τον βουδισμό στη Μογγολία, εξολοθρεύοντας 100.000 λάμα. Ο Στάλιν ήξερε βέβαια, ότι ο Γκεντέν ως πιστός βουδιστής δεν θα έκανε ποτέ κάτι τέτοιο.

Ήταν η αφορμή που ζητούσε για να τον ξεφορτωθεί.

Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Γκεντέν αψήφησε τη διαταγή του Στάλιν. Τον Δεκέμβριο του 1935 κλήθηκε και πάλι στη Μόσχα για να δει τον Στάλιν. Υποτίθεται ότι η συνάντηση θα γινόταν προκειμένου οι δύο κομουνιστές ηγέτες να λύσουν τις διαφορές τους.

Το χαστούκι στον Στάλιν

Στη Μόσχα, η πρεσβεία της Μογγολίας οργάνωσε μία δεξίωση για να τιμήσει τον Γκεντέν. Σε αυτή θα παρευρισκόταν και ο Στάλιν. Την ημέρα της εκδήλωσης, ο Γκεντέν υποδέχτηκε στην είσοδο τον χαμογελαστό και ευγενικό Στάλιν. Φαινόταν ότι το κλίμα θα ήταν θερμό μεταξύ τους, και θα τα έλεγαν σαν «δύο καλοί σύντροφοι και φίλοι».

Ο Γκεντέν χαλάρωσε και ξεκίνησε να πίνει. Όμως, όσο προχωρούσε η ώρα, ο Στάλιν άρχισε να σκληραίνει τη στάση του απέναντι στον Γκεντέν. Απευθυνόταν σε αυτόν με ηγεμονικό ύφος, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στον Μογγόλο πρωθυπουργό. Του υπενθύμισε ότι δεν είχε εξολοθρεύσει ακόμη τους λάμα, που ήταν «οι εσωτερικοί εχθροί της Μογγολίας». Ο Γκεντέν απέφυγε να δώσει μία ξεκάθαρη απάντηση και συνέχισε να πίνει.

Τότε ο Στάλιν του είπε: «Εγώ κανονίζω τη δουλειά σου. Γιατί συμπεριφέρεσαι πάντα κατά παράβαση του νόμου; Μην ξεχνάς ποιος σε έκανε πρωθυπουργό!» Ο Γκεντέν, ο οποίος είχε στο μεταξύ μεθύσει, είχε ακούσει αρκετά. Μη μπορώντας να συγκρατήσει άλλο το θυμό του, απάντησε στον Στάλιν: «Παλιογεωργιανέ! Έχεις γίνει ουσιαστικά Ρώσος τσάρος! Κάνε όνειρα ότι θα ελέγξεις τη Μογγολία. Θα τα βρούμε με τους Γιαπωνέζους!».

Όμως, ο Γκεντέν δεν έμεινε μόνο στα λόγια.

Άπλωσε το μεγάλο του χέρι και άστραψε ένα χαστούκι στο πρόσωπο του Στάλιν!

Το χτύπημα ήταν τόσο δυνατό που άφησε σημάδι στο πρόσωπό του. Επίσης, έριξε με δύναμη κάτω την πίπα που είχε στο στόμα του και την έσπασε. Όλοι στη δεξίωση πάγωσαν, αναμένοντας να δουν την αντίδραση του Στάλιν. Από την έκφραση του προσώπου του, το έντονο κόκκινο χρώμα του, και τις σφιγμένες γροθιές ήταν φανερό ότι ήταν εξοργισμένος.

Όμως, ο Στάλιν κοιτούσε επίμονα τη σπασμένη πίπα του στο πάτωμα και όχι τον Γκεντέν. Τότε είπε με ήρεμη φωνή στους φρουρούς του, που έσπευσαν δίπλα του μόλις συνέβη το περιστατικό: «Ο πρωθυπουργός της Μογγολίας είναι μεθυσμένος. Συνοδεύστε τον μέχρι το δωμάτιο του».

Οι φρουροί έσυραν τον μεθυσμένο Γκεντέν έξω από την αίθουσα και τον πήγαν σηκωτό στο δωμάτιό του. Ο Στάλιν επίσης έφυγε από τη δεξίωση αμέσως μετά.

Ο Στάλιν ξεφορτώνεται τον Γκεντέν

Αντίθετα, απ’ ότι περίμεναν όλοι, ο Γκεντέν αναχώρησε κανονικά από τη Μόσχα πίσω στη Μογγολία. Όμως, οι μέρες του ήταν μετρημένες. Τον Μάρτιο του 1936, στελέχη του  Μογγολικού Λαϊκού Κόμματος εκτελώντας διαταγή του Στάλιν ανέτρεψαν τον Γκεντέν και τον έθεσαν σε κατ’ οίκο περιορισμό.

Ένα μήνα αργότερα, στάλθηκε στη Σοβιετική Ένωση με τη δικαιολογία ότι χρειαζόταν «ιατρική θεραπεία». Εκεί κατηγορήθηκε για συνωμοσία κατά της επανάστασης και κατασκοπεία υπέρ των Ιαπώνων. Εκτελέστηκε στη Μόσχα στις 26 Νοεμβρίου 1937.

Ο Πελτζίν Γκεντέν «αποκαταστάθηκε» στη Σοβιετική Ένωση το 1956, ως θύμα του Στάλιν. Παρά ταύτα, στην ίδια τη Μογγολία απαγορευόταν κάθε αναφορά στο όνομά του μέχρι και το 1990 όταν καταργήθηκε η «λαϊκή δημοκρατία».