Ο βομβαρδισμός του Κάστρου της Νάξου από τους συμμάχους. Η πολιορκία των Ναζί και το αντάρτικο που είχε στρατηγείο σε ορεινό περιβόλι

15 Οκτωβρίου 1944. Βρετανικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν το κάστρο της Νάξου, στο οποίο βρίσκονταν οχυρωμένοι Γερμανοί στρατιώτες που αρνούνταν να παραδοθούν. Το κάστρο στη συνέχεια πολιορκήθηκε από στρατιώτες του ελληνικού Ιερού Λόχου και τοπικές αντιστασιακές ομάδες.

Στον βομβαρδισμό σκοτώθηκε ένας Γερμανός στρατιώτης, ενώ κατά την διάρκεια της τριήμερης μάχης στη Νάξο σκοτώθηκε ο Ν. Μπινίκος του Ιερού Λόχου και ο μαθητής Γυμνασίου Γ. Βαλληνδράς. Μετά την επιδρομή οι Γερμανοί παραδόθηκαν στην αντίσταση και η Νάξος απελευθερώθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1944.

Από την Ιταλική στη Γερμανική κατοχή του νησιού

Στις 5 Μαΐου 1941 αποβιβάστηκαν στη Νάξο τα πρώτα ιταλικά στρατεύματα, σηματοδοτώντας την έναρξη της Κατοχής του νησιού. Δύο χρόνια αργότερα, οι στρατιωτικές αποτυχίες του Μουσολίνι  σε Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία και Σοβιετική Ένωση, οδήγησαν στην κατάρρευσή του. Η αποβίβαση των συμμαχικών στρατευμάτων στη Σικελία το 1943 έστρεψε εναντίον του το σύνολο των συντρόφων του και στις 24 Ιουλίου 1943 το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο μεταβίβασε όλες τις εξουσίες στον Βασιλιά Βιττόριο Εμμανουέλε ΙΙΙ.

Ο Μουσολίνι συνελήφθη και την πρωθυπουργία ανέλαβε ο στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο, που προσπάθησε να προσεγγίσει τους Δυτικούς συμμάχους και  ζητώντας από την Γερμανίθα να απαλλάξει την Ιταλία από τις συμμαχικές της υποχρεώσεις. Ο Ιταλικός στρατός αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την κατεχόμενη Ελλάδα και φυσικά από όλα τα νησιά που είχε θέσει υπό την αυταρχική διοίκηση της. Οι ιταλικές κτήσεις μετατράπηκαν σε λεία των γερμανικών δυνάμεων.

Πράγματι, στις 12 Οκτωβρίου 1943 γερμανικά στρατεύματα κατέφτασαν στη Νάξο. Για τους κατοίκους η νέα κατοχή σήμαινε πείνα και εξόντωση. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής η Νάξος έχασε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της.

Οι αντίξοες συνθήκες γέννησαν την ανάγκη αντίστασης κατά των κατακτητών. Σε αυτή την προσπάθεια πρωταγωνίστησε ο ταγματάρχης Γεώργιος Δέτσης, οργανώνοντας το Στρατιωτικό Τμήμα Νάξου (ΣΤΝ), το οποίο είχε ιδρύσει ήδη από την περίοδο της ιταλικής κατοχής, στις 21 Νοεμβρίου 1941. Σε συνεργασία με εξόριστους κομμουνιστές που κατάφεραν να φτάσουν κρυφά στο νησί, οργάνωσαν αντιστασιακούς πυρήνες με στόχο την ανατροπή του κατακτητή.

Το περιβόλι – στρατηγείο

Ο Γεώργιος Δέτσης αξιοποίησε την ιδιότητά του ως στρατιωτικός και κατάφερε να στήσει ένα δίκτυο συνεργατών, στο οποίο οι περισσότεροι ήταν αξιωματικοί. Ανέπτυξε συνεργασία με τους Άγγλους κομάντος καθώς και με τις οργανώσεις του ΕΑΜ ΕΛΑΣ. Ως στρατηγείο ορίστηκε το περιβόλι του πατέρα του στο ορεινό χωριό Δαμαλάς.

Διαβάστε ακόμη: Που βρίσκεται ο άγνωστος Μυστράς του Αιγαίου που έσφυζε από ζωή πριν από 13 αιώνες. Με ποιο τέχνασμα ο σταυροφόρος Σανούδος εκδίωξε από εκεί τους Γενοβέζους πειρατές

Στόχοι της οργάνωσης ήταν η συγκρότηση ένοπλων ομάδων ανταρτών, η συλλογή πληροφοριών στρατιωτικού ενδιαφέροντος όσον αφορά την κατάσταση των εχθρικών στρατευμάτων καθώς και η διενέργεια πράξεων δολιοφθοράς στις εγκαταστάσεις και τα μέσα μεταφοράς των Γερμανών.

Οι εννέα αντιστασιακές ομάδες

Σύντομα συγκροτήθηκαν ομάδες που ανέλαβαν την εκπλήρωση του κάθε στόχου ξεχωριστά. Δημιουργήθηκε ένα ένοπλο τμήμα ανταρτών, το οποίο αποτελούνταν από εννέα ομάδες. Στην ηγεσία του βρέθηκαν πρόσωπα έμπειρα στον πόλεμο, όπως αξιωματικοί και ταγματάρχες. Στα ένοπλα τμήματα συμμετείχαν και άοπλοι αγωνιστές, οι οποίοι αναλάμβαναν καθήκοντα αγγελιοφόρου, οδηγού ή πληροφοριοδότη. Οι κάτοικοι του νησιού πλαισίωσαν τις ένοπλες ομάδες ενισχύοντας σημαντικά την αντίσταση. Χαρακτηριστικά, μόνο στην ομάδα του Δέτση συμμετείχαν περίπου 250 άτομα.

Σημαντικό ρόλο στην επιτυχή οργάνωση της αντίστασης έπαιξαν επίσης το δίκτυο κατασκοπείας και οι ομάδες πληροφοριών που δραστηριοποιούνταν όχι μόνο στη Νάξο αλλά στις Κυκλάδες συνολικά. Οι ομάδες αυτές συγκέντρωναν χρήσιμες στρατιωτικές πληροφορίες μέσω διαύλων και ασυρμάτου. Το δίκτυο κατασκοπείας ενισχύθηκε και από μερικά βρετανικά και ελληνικά πλωτά μέσα που πλησίαζαν κρυφά τη Νάξο, ενώ υπήρχαν και αρκετοί μεμονωμένοι Άγγλοι και Έλληνες πράκτορες.

Το παράνομο δίκτυο πληροφόρησης

Στον αντιστασιακό αγώνα βοήθησε σημαντικά και η υπηρεσία προπαγάνδας, που είχε συσταθεί για την διατήρηση του ακμαίου ηθικού των αγωνιστών και των υπόλοιπων κατοίκων. Οι προπαγανδιστές του Στρατιωτικού Τμήματος Νάξου κυκλοφορούσαν παράνομα ημερήσια δελτία ραδιοφωνικών ειδήσεων, που λαμβάνονταν από μυστικά ραδιόφωνα της οργάνωσης.

Κυκλοφορούσαν ακόμη προπαγανδιστικά περιοδικά καθώς και ανατρεπτικές προκηρύξεις. Στην εξύψωση του φρονήματος του Ναξιώτικου λαού βοήθησε και η ενίσχυση που παρείχε η οργάνωση σε φτωχές οικογένειες, η παροχή δωρεάν ιατρικής περίθαλψης σε άπορους, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η επιτυχής φυγάδευση Ελλήνων και συμμάχων.

Η συντονισμένη λειτουργία των παραπάνω ομάδων σε συνδυασμό με την άφιξη τμήματος του ελληνικού Ιερού Λόχου βοήθησαν σημαντικά στην έκβαση του αντιστασιακού αγώνα.

Ο δρόμος προς την απελευθέρωση

Στις 23 Οκτωβρίου 1943 ξεκίνησαν οι επιθέσεις δολιοφθοράς με τα συμμαχικά αεροπλάνα να βομβαρδίζουν τις γερμανικές εγκαταστάσεις της Νάξου. Στις 30 Οκτωβρίου γερμανικά σκάφη στο λιμάνι του νησιού δέχθηκαν απανωτούς πολυβολισμούς, κατά τη διάρκεια των οποίων έπεσαν νεκροί ορισμένοι κάτοικοι από τα πυρά γερμανικών πλοίων.

Στις 13 Μαρτίου 1944 δύο γερμανικά ιστιοφόρα που μετέφεραν τρόφιμα και καύσιμες ύλες βομβαρδίστηκαν. Το ένα από τα δύο ιστιοφόρα κατέληξε στον βυθό. Ακολούθησαν βομβαρδισμοί των γερμανικών εγκαταστάσεων και τον επόμενο μήνα.

Στις 12 Οκτωβρίου 1944 η αρχή του τέλους της γερμανικής κατοχής ήταν γεγονός. Η αντιστασιακή οργάνωση είχε πληροφορηθεί πως οι γερμανικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στη χώρα της Νάξου, προκειμένου να αναχωρήσουν την επομένη από το νησί. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας δόθηκε εντολή από το αρχηγείο του ΣΤΝ να πραγματοποιηθεί αιφνιδιαστική επίθεση.

Το πρωί της 13ης Οκτωβρίου κατέφτασαν 35 άνδρες του Ιερού Λόχου, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί στρατιώτες να οχυρωθούν στο κάστρο για να αποφευχθεί ενδεχόμενη επίθεση. Ήταν, όμως, πια αργά. Η Μάχη της Νάξου ξεκίνησε την ίδια μέρα και διήρκεσε μέχρι τις 15 Οκτωβρίου. Το Κάστρο βομβαρδίστηκε, οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να παραδοθούν και η επόμενη μέρα ξημέρωσε με την Νάξο απελευθερωμένη.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Greece at WW2 archive

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Ο θρύλος του χαμένου θησαυρού στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι της Νάξου. Το έχτισαν Ιησουίτες και το κατοίκισαν διαφορετικά τάγματα μοναχών (drone)