Ο τρομερός Δάγκειος πυρετός του 1928 που ανέδειξε την “ειδικότητα” των κωνωπολόγων. Γιατί εκτοξεύθηκε η τιμή των λεμονιών

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Το 1928 δεν ήταν και από τις καλύτερες χρονιές για την Αθήνα και τον Πειραιά. Ο δάγκειος πυρετός έπεσε πάνω στον αστικό πληθυσμό των δύο πόλεων με την μορφή επιδημίας.

Στην αρχή της εμφάνισής του,  οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι επρόκειτο περί κίτρινου πυρετού. Η εκδοχή όμως αμέσως κρίθηκε αβάσιμη και άρχισε να γίνεται λόγος περί ίκτερου, που ο λαός αποκαλεί «χρυσή». Όμως ούτε αυτή η θεωρία στάθηκε, και τελικά κατέληξαν στον Δάγκειο.

Ο συγκεκριμένος ιός μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών και ο λαός τον αποκαλούσε ο «πυρετός των σπασμένων οστών», επειδή ο πόνος που μπροκαλούσε στους ανθρώπους είναι τόσο μεγάλος, που είχαν την αίσθηση ότι σπάνε τα κόκκαλά τους.

Η τρομερή στεγόμυγα

Κατά τους ειδικούς της εποχής ήταν ένα συγκεκριμένο κουνούπι το λεγόμενο «στεγόμυγα». Γεννιόταν και ευδοκιμούσε στα λιμνάζοντα ύδατα. Η εμφάνισή του είχε λάβει τέτοιες διαστάσεις που έφτασε να πρωταγωνιστεί σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων, σε επιστημονικά ή μη άρθρα, ακόμη και σε  θεατρικές παραστάσεις.

Είχε γίνει ο Δράκος των παραμυθιών, το μυθικό τέρας της αποκαλύψεως. Οι εφημερίδες δημοσίευαν τακτικότατα την φωτογραφία του τέρατος, που είχε έρθει από τη Συρία, που δεν παρουσίαζε τίποτε το εξαιρετικό από όσο ένα κοινότατο κουνούπι. Και μόλις όλοι το έβλεπαν σε μεγέθυνση δημοσιεύματος εφημερίδας επαναλάμβαναν «Τι είναι ο άνθρωπος; Ένα τόσο δα κουνούπι μπορεί να εξολοθρεύσει μια ολάκερη πολιτεία!».

Έλλειψη τρόπου αντιμετώπισης

Αν διαβάσει κανείς τους τίτλους των εφημερίδων της εποχής εκείνης, γρήγορα θα διαπιστώσει πως αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισής του Δάγκειου δεν υπήρχε. Όσο περνούσε ο καιρός, γινόταν ολοένα και πιο εξοντωτικός. Σαράντα άνθρωποι έχαναν καθημερινά τη ζωή τους σε Αθήνα και Πειραιά.

Η κατάταξη στον στρατό αναβλήθηκε καθώς οι συγκεντρώσεις ατόμων θεωρήθηκαν απαγορευμένες.

Ο Ιατρικός Σύλλογος είχε ανακοινώσει τότε πως αν κάποιος προσβληθεί από Δάγκειο και ο οργανισμός του το ξεπεράσει, θα αποκτούσε ανοσία για πέντε χρόνια. Και φυσικά ακολούθησε ο σχετικός σχολιασμός των εφημερίδων «για σκεφτείτε» έγραφαν «με ένα μόνο τσίμπημα το οποίο θα προκληθεί από μια φυλή εντόμων, που συνήθως μεταδίδεται κατά την διάρκεια μιας θερινής νυκτός, πυρετός ο οποίος απέρχεται δια να μη μας ενοχλήσει πλέον παρά μετά πέντε έτη!».

Το λεμόνι ως θεραπεία

Οι μόνοι που ενθουσιάστηκαν από την εμφάνιση του Δάγκειου πυρετού ήταν οι έμποροι λεμονιών! Διότι ο δάγκειος μπορεί να ρίχθηκε εναντίον των ανθρώπων πρώτος, αλλά στη συνέχεια ρίχθηκαν πάνω του και οι διάφοροι επιτήδειοι «έμποροι».

Μέσα στην απελπισία των ανθρώπων, εμφανίζονταν να κατέχουν την κατάλληλη «γιατρειά» μιας αρρώστιας που θέριζε, εξαπατώντας τους απελπισμένους. Λεμονάδες κατά του πυρετού, λικέρ προστασίας, ζώνες, καπέλα, αρώματα, βερνίκια και κατσαρόλες!

Όλα παρουσιάσθηκαν ως τα πλέον κατάλληλα αντιδαγκειακά μέσα!  Όμως η λεμονάδα κρίθηκε ως το καταλληλότερο μέσο αποφυγής και θεραπείας. Μόλις ο κόσμος άρχισε να αγοράζει λεμόνια, οι επιτήδειοι έσπευσαν να καπαρώσουν όλη την παραγωγή και να την κρύψουν. Δημιούργησαν δηλαδή, τεχνητή έλλειψη πλουτίζοντας μέσω της αισχροκέρδειας.

Η τιμή των λεμονιών έφτασε στα ύψη, ενώ και εκείνα που κυκλοφορούσαν στους πάγκους της αγοράς προς πώληση, ήταν σκληρά, άγουρα χωρίς σταγόνα χυμού. Το ταπεινό και ευτελές λεμόνι, κατάντησε την εποχή εκείνη είδος πολυτελείας. Ο κόσμος τριγυρνούσε στα μανάβικα να βρει λεμόνια σιγοτραγουδώντας: «λεμονάκι μυρωδάτο κι απ΄ το περιβόλι αφράτο…».

Η Δαγκειοφοβία

Στο μεταξύ ο δάγκειος πυρετός παρουσίαζε την εξής ιδιομορφία.

Δεν ήταν τόσο τρομερός τις ημέρες του πυρετού, αλλά αμέσως μετά, στην ανάρρωση. Οι πόνοι στα κόκαλα των ασθενών ήταν τόσο δυνατοί που έδιναν την αίσθηση των σπασμένων οστών. Και εκεί που ο ασθενής πίστευε πως θα αναρρώσει, νέοι κύκλοι δοκιμασίας άνοιγαν.

Πολλοί έφευγαν από τις πόλεις και ζητούσαν την απομόνωση της εξοχής. Ήταν η λεγόμενη δαγκειοφοβία. Από την επιδημία αυτή πέθανε μεταξύ άλλων και ο ζωγράφος Γεώργιος Ροϊλός.

Τον Αύγουστο του 1928 καταγράφηκαν σε όλη την Ελλάδα 90.000 δαγκειόπληκτοι!

Από τον Δάγκειο πυρετό δεν γλίτωσε ούτε ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος επίσης προσβλήθηκε στις αρχές του Σεπτεμβρίου και εισήχθη στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Τελικώς ο δάγκειος εξασθένησε το φθινόπωρο, όχι χάρη στα  μέτρα που λήφθηκαν, αλλά καθώς εξέλειπαν πλέον οι κώνωπες.

Η επανεμφάνιση στην Σύρο το 1933

Κατά ένα περίεργο τρόπο ο Δάγκειος επανεμφανίστηκε μόλις συμπληρώθηκε η πενταετία της ανοσίας στην οποία είχαν αναφερθεί το 1928 οι επιστήμονες. Συγκεκριμένα το 1933 ο Δάγκειος εμφανίστηκε πάλι στο νησί της Σύρου.

Αμέσως λήφθηκαν μέτρα όπως την απαγόρευση του εξαγωγικού εμπορίου, τη μετακίνηση ανθρώπων από και προς το νησί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό του νησιού από την υπόλοιπη Ελλάδα.

Στα διάφορα μέσα της εποχής εμφανίστηκαν ειδικοί ιατροί προς παροχή οδηγιών που ο κόσμος αποκάλεσε «κωνωπολόγους». Άλλοι πάλι εγκλωβίστηκαν στο λιμάνι του Πειραιά χωρίς να μπορούν να επιστρέψουν στο νησί τους. Βασανίστηκαν για πολλές ημέρες περιφερόμενοι στο λιμάνι. Οι εφημερίδες τότε έγραψαν πως «όσων η καταγωγή ήταν από την Σύρο, έσυρον των παθών τους τον τάραχον!».

Ευτυχώς εκείνη την δεύτερη φορά δεν επλήγη ο αστικός πληθυσμός της πρωτεύουσας όπως είχε συμβεί το 1928.

(Στην πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης κηδεία στην Αθήνα δαγκειόπληκτου. Οι κηδείες το 1928 θυμάτων του δάγκειου πυρετού ήταν καθημερινές. Πηγή: Στέφανος Μίλεσης)