Ο Τούρκος πρίγκιπας που πολέμησε δίπλα στον Κωνσταντίνο Παλαιόλογο και υπερασπίστηκε με τη ζωή του την Κωνταντινούπολη

Ένας από τους ξένους που υπερασπίστηκαν μέχρι εσχάτων την Κωνσταντινούπολη στη διάρκεια της Άλωσης το 1453 ήταν Οθωμανός και μάλιστα ξάδελφος του Μεχμέτ Β΄. Πρόκειται για τον πρίγκιπα Ορχάν Τσελεμπί που βρισκόταν μέσα στην Πόλη όταν ξεκίνησε η πολιορκία της. Μαζί με τον Ορχάν πολέμησαν και οι τέσσερις γιοι του, καθώς και ένα στρατιωτικό σώμα 600 Τούρκων που ήταν πιστοί σε αυτόν. Σχεδόν όλοι τους σκοτώθηκαν στις 29 Μαΐου 1453 πολεμώντας τους συμπατριώτες που είχαν μπει στην Πόλη

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Ο Οθωμανός πρίγκιπας, όμηρος στην Κωνσταντινούπολη

Ο Ορχάν (1412–1453) ήταν γιος του Σεχζαντέ Κασίμ Τσελεμπί, ο οποίος ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του πέμπτου Οθωμανού σουλτάνου, Μεχμέτ Α΄. Μετά τον θάνατο του Μεχμέτ, τον διαδέχθηκε ο Μουράτ Β΄. Αυτός έστειλε τον Ορχάν και την αδερφή του, Φατιμά Χανίμ ως ομήρους στην Κωνσταντινούπολη στον αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο.

Καθώς ο Ορχάν είχε δικαίωμα να γίνει σουλτάνος των Οθωμανών, ο Μουράτ φοβήθηκε ότι θα συνωμοτούσε για να πάρει την εξουσία. Έτσι θεώρησε ότι θα ήταν καλύτερο να βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη μακριά από την οθωμανική αυλή. Το Βυζάντιο ήταν τότε στα πρόθυρα κατάρρευσης και ο Μουράτ θεωρούσε ότι μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε τον αυτοκράτορα Ιωάννη.

Η συμφωνία ήταν ο Ορχάν να μένει στην Κωνσταντινούπολη ως Οθωμανός πρίγκιπας. Αυτό σήμαινε ότι εκτός από τα δικά του έξοδα, θα έπρεπε να είχε μαζί του μία ολόκληρη κουστωδία ακολούθων, υπηρετών και φρουρών. Για το λόγο αυτό, ο Μουράτ κατέβαλε στον αυτοκράτορα ετησίως το ποσό των 300 χιλιάδων «άσπρων» ή «ακτσέ».

Το πόσο ήταν τόσο μεγάλο για το παρηκμασμένη αυτοκρατορία που έφθασε να αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού.

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και Ορχάν

Όταν το 1451 πέθανε ο Μουράτ Β΄ και σουλτάνος έγινε ο Μεχμέτ Β΄, στο θρόνο του Βυζαντίου βρισκόταν από το 1449 ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος. Αυτός θεώρησε ότι ήταν η ευκαιρία να ζητήσει από το νέο σουλτάνο να αυξήσει το ποσό της χορηγίαςγια τον ξάδελφό του τον Ορχάν.

Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, ο Παλαιολόγος ισχυρίστηκε ότι τα έξοδα των τεσσάρων γιων του Ορχάν, Αλί Σαχ, Τζαχάν Σαχ, Βαλή Χαν και Μπουγά Χαν, δεν μπορούσαν να καλυφθούν με το ποσό που οι Οθωμανοί κατέβαλαν. Θα έπρεπε για το λόγο αυτό να διπλασιαστεί. Ο αυτοκράτορας υπονόησε στον Μεχμέτ ότι αν αυτό δεν γινόταν, θα αναγκαζόταν να αφήσει ελεύθερο τον Ορχάν.

Καθώς αυτός είχε επίσης δικαιώματα στον οθωμανικό θρόνο, η ενέργεια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου θεωρήθηκε από τον Μεχμέτ, που είχε μόλις καταλάβει την εξουσία ως απειλή.

Η απάντησή του ήταν να σταματήσει την καταβολή όλων των χρημάτων στον Κωνσταντίνο. Επιπλέον, κατέλαβε κάποιες πόλεις στην Καλλίπολη που ήταν από τις τελευταίες που πλήρωναν φόρο στον αυτοκράτορα, διώχνοντας τους Έλληνες κατοίκους τους. Η αντίδραση του Μεχμέτ Β΄ έδειξε καθαρά στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο τις προθέσεις του νέου σουλτάνου απέναντι στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, αύξησε τις εκκλήσεις του στη Δύση για βοήθεια μπροστά στον κίνδυνο μίας πολιορκίας.

Ζητά να υπερασπιστεί την Κωνσταντινούπολη

Παρά το γεγονός ότι από το 1451 ο Ορχάν, οι γιοί και οι άνθρωποί τους δεν είχε πια κανένα εισόδημα, συνέχισαν να μένουν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι που ξεκίνησε η πολιορκία από τον Μεχμέτ Β΄ τον Απρίλιο του 1453. Είναι πολύ πιθανό ότι δεν είχαν άλλη επιλογή. Η Κωνσταντινούπολη είχε περικυκλωθεί, προτού ακόμη ξεκινήσει η πολιορκία. Αν προσπαθούσαν να διαφύγουν, μάλλον θα έπεφταν στα χέρια των συμπατριωτών τους και θα τους εκτελούσαν.

Στη διάρκεια της πολιορκίας, ο Ορχάν ζήτησε από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο αυτός, οι τέσσερις γιοι του και οι 600 άνδρες του, να υπερασπιστούν την Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας τους ανέθεσε να φυλάξουν τμήμα των θαλάσσιων τειχών της πόλης στην Προποντίδα, μαζί με το λιμάνι του Επτασκαλίου.

Την άνοιξη του 1453, ο Ορχάν Τσελεμπί είχε δύο επιλογές: Να πολεμήσει στο πλευρό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου με θανάσιμο κίνδυνο της ζωής του, ή να κάτσει μακριά από τις μάχες και μέσα στην ασφάλεια να σχεδιάσει τη διαφυγή του από την Κωνσταντινούπολη. Ο Οθωμανός πρίγκιπας επέλεξε το πρώτο. Την ίδια εποχή, χιλιάδες Έλληνες υπήκοοι του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη επέλεξαν το δεύτερο.

Μάχεται γενναία και σκοτώνεται στην Άλωση

Οι Οθωμανοί σύμμαχοι πολέμησαν γενναία τον στόλο του Μεχμέτ όσες φορές επιτέθηκε στον τομέα που φύλαγαν. Οι ενέργειες αυτές ήταν αντιπερισπασμοί ώστε να τραβήξουν υπερασπιστές από τα κρίσιμα σημεία των χερσαίων τειχών, που χτυπούσε ο βασικός κορμός του οθωμανικού στρατεύματος. Ο Ορχάν και άνδρες του κράτησαν τις θέσεις τους εκεί και έτσι οι επιθέσεις των Οθωμανών στα θαλάσσια τείχη ήταν αποτυχημένες.

Όταν οι Τούρκοι τελικά μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη, στις 29 Μαΐου 1453, σύμφωνα με τον διάσημο Βρετανό βυζαντινολόγο Στίβεν Ράνσιμαν, «ο πρίγκιπας Ορχάν και οι Τούρκοι του συνέχισαν να μάχονται, γνωρίζοντας την τύχη που τους περίμενε εάν έπεφταν στα χέρια του σουλτάνου» (Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, σελ. 211).

Την ώρα που ο τελευταίος αυτοκράτορας έπεφτε ηρωικά μαχόμενος στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, ο Ορχάν και οι άνδρες του πολεμούσαν και εκείνοι στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Όταν είδαν ότι ο αγώνας τους ήταν μάταιος και κινδύνευαν να πέσουν στα χέρια των συμπατριωτών τους, προτίμησαν να αυτοκτονήσουν πέφτοντας από τα τείχη. Έτσι γλύτωσαν ένα φριχτό και βασανιστικό θάνατο. Δεν είναι βέβαιο τι απέγινε ο Ορχάν Τσελεμπί. Ίσως και αυτός να αυτοκτόνησε μαζί με τους περισσότερους άνδρες του. Η τουρκική εκδοχή ότι συνελήφθη και εκτελέστηκε ενώ προσπαθούσε να διαφύγει από την Κωνσταντινούπολη ντυμένος ως μοναχός, ίσως είναι προπαγάνδα.

Ενδιαφέρον στην Τουρκία

Ο Ορχάν Τσελεμπί ήταν σχετικά άγνωστος στους περισσότερους Τούρκους. Ο βασικός λόγος που δεν μνημονευόταν μάλλον είχε να κάνει με το γεγονός ότι παρ’ ότι και ο ίδιος ήταν Τούρκος προτίμησε να πολεμήσει και να πεθάνει το 1453 υπερασπιζόμενος την Κωνσταντινούπολη.

Όμως, το 2018 εκατομμύρια Τούρκοι έμαθαν γι’ αυτόν μέσω μιας τηλεοπτικής σειράς. «Mehmet Bir Cihan Fatihi». Πρόκειται για μία δραματοποιημένη αναπαράσταση της ζωής του Μεχμέτ Β΄ σε σχέση με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Στο δεύτερο επεισόδιο της σειράς, υπάρχει μία φανταστική συνάντηση ανάμεσα στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και τον Μεχμέτ Β΄ το 1451 σχετικά με τον Ορχάν. Ο Μεχμέτ ζητά από τον Παλαιολόγο να του παραδώσει τον Ορχάν. Όμως, εκείνος αρνείται. Οι γενίτσαροι του Μεχμέτ και η αυτοκρατορική φρουρά του Παλαιολόγου ετοιμάζονται να συγκρουστούν, όταν ο Μεχμέτ τελικά υποχωρεί αφήνοντας τον περιχαρή Ορχάν, με τον Παλαιολόγο.

Την επόμενη μέρα της πρώτης προβολής του συγκεκριμένου επεισοδίου, πολλά έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ της Τουρκίας είχαν άρθρα με θέμα τον «άγνωστο» Ορχάν, τον εξωμότη Τούρκο που πολέμησε με τον τελευταίο βυζαντινό αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη το 1453.