Ο Τούρκος πρωθυπουργός που κρεμάστηκε μαζί με δύο υπουργούς του. Αντνάν Μεντερές, ο υποκινητής των Σεπτεμβριανών σε βάρος των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1961, ένας στρατιώτης κλώτσησε με βία το σκαμνί που στηριζόταν ο Αντνάν Μεντερές. Λίγα λεπτά αργότερα ο πρώην πρωθυπουργός πέθανε από ασφυξία.

Καταδικάστηκε σε θάνατο δια απαγχονισμού.

Πριν από την απόφαση του δικαστηρίου είχε προσπαθήσει να αυτοκτονήσει.

Απέτυχε.

Τον Μάιο του 1960, ομάδα αξιωματικών υπό τις οδηγίες του Τζελάλ Γκιουρσέλ, κατάφερε να ανατρέψει τη νόμιμη, αλλά τυραννική κυβέρνηση του Μεντερές.

Ο Μεντερές και πολλά στελέχη της κυβέρνησης του συνελήφθησαν.

Στη δίκη του, που διήρκεσε αρκετούς μήνες, ο Μεντερές κατηγορήθηκε για διαφθορά, αντιλαϊκή πολιτική και για την άγρια επίθεση εναντίον των Ελλήνων.

Παρόλο που θεωρήθηκε ο αυτουργός των Σεπτεμβριανών της Κωνσταντινούπολης, καταδικάστηκε σε θάνατο, όχι επειδή «διατάραξε τις σχέσεις με τη σύμμαχο χώρα», αλλά επειδή επανειλημμένα καταπάτησε το Σύνταγμα της χώρας του.

6η και 7η Σεπτεμβρίου 1955

Το Δημοκρατικό Κόμμα που συνίδρυσε ο Μεντερές και κυβερνούσε την Τουρκία από το 1950, έδειξε από την αρχή τις ανθελληνικές του προθέσεις και την ολική στροφή προς μια πολιτική εθνικιστικού χαρακτήρα.

Το μεσημέρι της 6ης Σεπτεμβρίου του 1955, αυτοσχέδιος μηχανισμός εξερράγη στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο στεγαζόταν στο σπίτι που μεγάλωσε ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Από την έκρηξη δεν τραυματίστηκε κανείς.

Σημειώθηκαν μόνο υλικές ζημιές.

Μόλις η είδηση έγινε γνωστή στην Τουρκία, χιλιάδες εξοργισμένοι Τούρκοι έσπευσαν να μεταβούν στην Κωνσταντινούπολη, στην ελληνική συνοικία Πέραν.

Έπρεπε να αντιδράσουν.

Για πάνω από μία μέρα, οι 50.000 Τούρκοι που βρέθηκαν στην Πόλη, με κάθε τρόπο κατέστρεψαν οτιδήποτε ήταν ελληνικό. Έκαψαν μαγαζιά, λεηλάτησαν σπίτια, αμαύρωσαν εκκλησίες.

Έκαναν περιτομή σε άνδρες και βίασαν γυναίκες.

Μαινόμενοι για την υποτιθέμενη ατίμωση του σπιτιού του εθνάρχη τους, Κεμάλ Ατατούρκ, από τους Έλληνες, ξέσπασαν στην ελληνική κοινότητα που ευημερούσε εκείνα τα χρόνια στην Κωνσταντινούπολη.

Ο απολογισμός ήταν να χάσουν την ζωή τους 20 Έλληνες και άλλοι 37 να τραυματιστούν. Οι υλικές καταστροφές άγγιξαν τα 150 εκατομμύρια δολάρια.

Μέχρι το βράδυ της 7ης Σεπτεμβρίου η συνοικία Πέραν είχε παραδοθεί στις αποτρόπαιες και εκδικητικές διαθέσεις των Τούρκων.

Η αστυνομία άφαντη και άπραγη.

Μόνο τα μεσάνυχτα της 7ης Σεπτεμβρίου κι αφού οι Τούρκοι είχαν υπερασπιστεί την «τιμή» του Κεμάλ, η Κυβέρνηση Μεντερές έδωσε εντολή στον στρατό να επέμβει.

Αποκορύφωμα της τραγικής κυβέρνησης ήταν η δήλωση ότι οι φταίχτες του πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν άλλοι, από τους πεινασμένους κομμουνιστές.

Μόνο όταν έγινε το πραξικόπημα το 1960 και ο Πρωθυπουργός Μεντερές διώχθηκε από την εξουσία έγινε γνωστή και η αλήθεια. Ο δράστης δεν ήταν «γκιαούρης», αλλά ένας μουσουλμάνος φοιτητής.

Κατά τη διάρκεια των “Σεπτεμβριανών”, ο Αντνάν Μεντερές απαγόρευσε στην αστυνομία και τον στρατό να επαναφέρουν την τάξη στην ρημαγμένη συνοικία.

Ο Μεντερές είχε κατορθώσει να αναζωπυρώσει το πατριωτικό πνεύμα των Τούρκων, πείθοντας τους υποστηριχτές του κόμματός του ότι ο αποδιοπομπαίος τράγος όλων των οικονομικών δεινών της χώρας του ήταν, το ακμάζον ελληνικό στοιχείο της Κωνσταντινούπολης.

Άλλωστε, όταν υπηρετούσε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετείχε στην σφαγή 31ενός προσκόπων στο Αϊδίνι. Από αντάρτης έγινε αξιωματικός και είχε συγκεκριμένη και προσωπική άποψη εις βάρος του ελληνικού στοιχείου.

Το Δημοκρατικό Κόμμα

Ο Αντνάν Μεντερές από μικρή ηλικία ασχολήθηκε με την πολιτική.

Γεννημένος στις Τράλλεις της Τουρκίας το 1899, γόνος ευκατάστατης οικογένειας, σπούδασε νομική στην Άγκυρα.

Εξελέγη βουλευτής στην περιοχή του Αϊδινίου.

Ανήκε στο κόμμα του Κεμάλ Ατατούρκ, που ήταν και το μοναδικό εκείνη την εποχή.

Το 1945, 15 χρόνια μετά, διεγράφη, καθώς διαφωνούσε ριζικά με την πολιτική που ακολουθούσε το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, το κόμμα δηλαδή που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Ένα χρόνο μετά, μαζί με τον Τζελάλ Μπαγιάρ κι άλλα στελέχη που διαφωνούσαν, ίδρυσαν το Δημοκρατικό Κόμμα και πρακτικά για πρώτη φορά δημιουργήθηκε αντιπολίτευση και δικομματικό πολιτικό σύστημα.

Το κόμμα του Μεντερές κέρδισε τις εκλογές για τρεις συνεχόμενες αναμετρήσεις το 1950, το 1954 και το 1957.

Οι κυβερνήσεις του Μεντερές δεν είχαν καμία σχέση με αυτό που μαρτυρούσε η ονομασία του κόμματος του. Τα χρόνια της θητείας του ως πρωθυπουργός της χώρας ενίσχυσε το εθνικιστικό πνεύμα των Τούρκων, κυνήγησε πολιτικούς του αντιπάλους και καθαίρεσε πολλούς ένστολους κεμαλιστές.

Ο μεγάλος ασθενής παρέμενε η οικονομία και τα αντιλαϊκά μέτρα του Δημοκρατικού Κόμματος δεν έφερναν κανένα θετικό αποτέλεσμα. Ο Μεντερές ήταν καχύποπτος με όλους και ποτέ δεν αποδεχόταν την ευθύνη των πράξεων του.

Η κυβέρνηση του δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα της εποχής, όπως το Κυπριακό.

Σύντομα, δημιουργήθηκε πόλωση και εντός του κόμματος.

Μετά την ανάληψη της κυβέρνησης για τρίτη φορά, η κατάσταση είχε φτάσει στα όρια και κάποιος έπρεπε να δράσει. Οι αγρότες ήταν ικανοποιημένοι από την πολιτική του, αλλά τα χρήματα που μοίραζε βύθιζαν την τουρκική οικονομία στο χάος και τη χρεοκοπημένη κοινωνία στη δυστυχία.

Το πραξικόπημα

Στις 27 Μαΐου του 1960, ο στρατηγός Τζεμάλ Γκιουρσέλ, επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, ανέτρεψε την κυβέρνηση Μεντερές.

Τα περισσότερα στελέχη του κόμματος συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Πρώτος ο Μεντερές.

Κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν για διαφθορά, κατάχρηση δημόσιου χρήματος και καταπάτηση του τουρκικού Συντάγματος.

Οι επόμενες εκλογές έγιναν το 1965, πέντε χρόνια μετά την ανατροπή του Μεντερές και τέσσερα μετά τον απαγχονισμό του. Δίπλα του κρεμάστηκαν ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ζορλού και ο πρώην υπουργός Οικονομικών Πολατκάν.

Αν και ο λόγος της ανατροπής της Κυβέρνησης ήταν η επαναφορά μιας πιο φιλολαϊκής και αξιοκρατικής πολιτικής, ο στρατός παρέδωσε την εξουσία σε πολιτικούς που ήλεγχε.

Οι αξιωματικοί θεώρησαν τον στρατό εγγυητή της κεμαλικής πολιτικής παράδοσης και για πολλές δεκαετίες διοικούσαν τη χώρα από το παρασκήνιο ή ακόμη και από το προσκήνιο.

Οι κρεμάλες που έστησαν οι στρατηγοί στο νησάκι του Μαρμαρά, θύμιζαν στους πολιτικούς ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο…

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Είδε τη γυναίκα του να αποβάλει την νύχτα των Σεπτεμβριανών, καθώς οι Τούρκοι κατέστρεφαν τις ελληνικές επιχειρήσεις, σκότωναν και βίαζαν. Ο Τούρκος που τον προστάτευσε από το πογκρόμ