Ο θρυλικός εξερευνητής Ουίλιαμ Ντάμπιερ. Χαρισματικός και δεινός αρχηγός, κουρσάρος, βοτανολόγος και κατακτητής που έκανε τον περίπλου του κόσμου σε 12 χρόνια

Κείμενο της αναγνώστριάς μας, Δήμητρας Καρδακάρη

Ο Ουίλιαμ Ντάμπιερ υπολογίζεται ότι γεννήθηκε το 1651 στο ανατολικό Κόκερ, της νοτιοδυτικής Αγγλίας.

Ο πατέρας του ήταν αγρότης και πέθανε το 1662 όταν ο Ουίλιαμ ήταν περίπου δέκα ετών. Η μητέρα του πέθανε το 1668 όταν ήταν έφηβος.

Έμελλε από πολύ νεαρή ηλικία να δει τον κόσμο, καθώς σε ηλικία 18 ετών ως μαθητευόμενος στο Ουέιμουθ, ταξίδεψε στη Γαλλία και αργότερα στη Νέα Γη.

Όταν επέστρεψε στην Αγγλία, είχε ξεσπάσει ο δεύτερος Ολλανδικός πόλεμος και ο Ντάμπιερ προσφέρθηκε να υπηρετήσει στο βρετανικό ναυτικό.

Ο συνταγματάρχης Ουίλιαμ Χέλιαρ, πρότεινε στον 22χρονο Ντάμπιερ να διαχειριστεί τη φυτεία του στην Τζαμάικα. Σύντομα εγκατέλειψε αυτήν την απασχόληση που δεν του ταίριαζε και έγινε υλοτόμος στον κόλπο Κομπές. Το πιο σημαντικό στην περίοδο αυτή (1675-1678)  ήταν ότι άρχισε να καταγράφει τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του.

Πρώτο Ταξίδι (1679-1691)

Το πρώτο ταξίδι του Ντάμπιερ τον οδήγησε σε έναν περίπλου του κόσμου που διήρκεσε δώδεκα έτη, σε διάφορα σκάφη και με τις μακροχρόνιες παραμονές στην ξηρά σε πολλά μέρη.

Τα σημαντικότερα γεγονότα αυτού του ταξιδιού περιλαμβάνουν την ζωή και την δραστηριότητα ενός κουρσάρου και την διάσωση ενός Ινδού ονομαζόμενου William στα νησιά του Αγίου Φερνάντο, στον ανατολικό Ειρηνικό και την εξερεύνηση των Galápagos νησιών, των Φιλιππινών, και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Το πρώτο ταξίδι ουσιαστικά εντοπίζεται στη Βόρειο Αμερική και στην Θάλασσα της Καραϊβικής. Στην Βόρειο Αμερική οι πρώτες ευρωπαϊκές αποικίες είναι στο Τζέιμσταουν στην σημερινή Βιρτζίνια(1607), Κεμπέκ(1608) και Νέο Άμστερνταμ που αποτελούσε σημαντική πηγή εσόδων για τους Άγγλους καθώς μπορούσαν να εισάγουν στην Ευρώπη καπνό, σιτηρά και γουναρικά.

Η παρουσία τώρα της Ισπανίας στην σημερινή Φλόριντα, Τέξας, Νέο Μεξικό και Λουιζιάνα την καθιέρωσαν ως σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή εσόδων στην Ευρώπη. Επίσης μέσα σε 40 χρόνια ανέτρεψαν δυο μεγάλες αυτοκρατορίες των Αζτέκων στην Κεντρική Αμερική και των Ίνκας στις Άνδεις και κυριάρχησαν μαζί με τους Πορτογάλους στο Νέο Κόσμο. Με την συνθήκη της Τορντεσίγιας το 1494, οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι μοιράστηκαν τον Νέο Κόσμο. Αυτό το φαινόμενο δεν αποτελεί ένα συγκυριακό φαινόμενο καθώς μετά την ανακάλυψη της Αμερικής το 1492 από τον Χριστόφορο Κολόμβο, έξι χιλιάδες Ισπανοί εγκαταστάθηκαν εκεί και εκμεταλλευόμενοι την διχόνοια των δυο αυτοκρατοριών, ανέλαβαν την ηγεμονία τους. Εν συνεχεία, εγκαθίδρυσαν μεγάλο γραφειοκρατικό σύστημα για την διοίκηση των αποικιών και ίδρυσαν πόλεις.

Το εμπόριο των Πορτογάλων αρχικά τοποθετούνταν στις ακτές της Βραζιλίας και το 1549 ίδρυσαν την πρωτεύουσα τους στο σημερινό Σαλβαδόρ. Λόγω έλλειψης γηγενούς εργατικού δυναμικού μεταφέρονταν σκλάβοι από την Αφρική για να δουλέψουν στις φυτείες ζάχαρης. Σε σχέση με την ανομοιογενή ανάπτυξη της βιομηχανίας, η πρόοδος του διεθνούς εμπορίου είναι πιο εντυπωσιακή. Οι ναυτικές δυνάμεις στην Ασία και την Αμερική προέβαιναν στην εισαγωγή όλο και περισσότερο νέων προϊόντων όπως τσάι και καφέ, τα οποία αγοράζονταν με χρήματα που είχαν αποκτηθεί από την πώληση ευρωπαϊκών βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών ναυτιλίας. Λιμάνια όπως το Μπορντό, Λονδίνο και Μασσαλία πλούτιζαν.

Η Ολλανδία και η Βρετανία χρηματοδοτούσαν πολέμους για να επεκτείνουν τα εμπορικά και ναυτιλιακά τους συμφέροντα. Το Μεξικό και το Περού αποτελούσαν το κέντρο βλέψεων των Ισπανών λόγω των κοιτασμάτων χρυσού και αργυρού, αλλά οι άποικοι εκτός από αυτό, είχαν και την δυνατότητα να στέλνουν στην Ισπανία ζάχαρη, κακάο και λουλάκι. Τα πλούτη αναδιανέμονταν στην Ευρώπη μέσω του εμπορίου και των συναλλαγών της ισπανικής κυβέρνησης.

Η Τράπεζα Συναλλάγματος του Άμστερνταμ ιδρύθηκε το 1609 και υπήρξε για ένα αιώνα το επίκεντρο του ευρωπαϊκού εμπορίου έως το 1699 που ιδρύθηκε η Αγγλική Τράπεζα.

Στην δυτική ακτή της Αμερικής μεταξύ 1683 και 1686, ο Dampier ενήργησε ως πλοηγός κατά τη διάρκεια διάφορων πειρατικών/κουρσάρικων αποστολών, οι οποίες περιέλαβαν τη δυτική ακτή της Αμερικής, μεταξύ της Γης του Πυρός και του Μεξικού, καθώς επίσης και τα νησιά του Αγίου Φερνάντο, τα νησιά Galápagos, το νησί Coco’s, και τα νησιά Tres Marias στο κεντρικό Μεξικό.

Περιγράφει ζωντανά τις Άνδεις από τον Ειρηνικό και παρέχει τις γεωγραφικές πληροφορίες μιας περιοχής στους μη-ισπανούς ταξιδιώτες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Έτσι λοιπόν μαζί με τους κουρσάρους συναδέλφους του ταξιδεύοντας στις ακτές της Καραϊβικής, λεηλατούσαν Ισπανικές αποικίες και πλοία είτε μέσω ξηράς είτε μέσω θαλάσσης με την συνεισφορά των ιθαγενών Ινδιάνων των περιοχών, αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο την προσπάθεια των γηγενών πληθυσμών να απελευθερωθούν από τα δεσμά της ισπανικής κυριαρχίας. Οι Ινδιάνοι ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν φόρο υποτελείας, κόκκους χρυσού και βαμβάκι στους κατακτητές και όσοι προέβαλλαν αντίσταση στην ισπανική κυριαρχία αντιμετωπίστηκαν με την ένοπλη βία όπως κανόνια, μουσκέτα και σπαθιά.

Όλοι αυτοί οι αγώνες είχαν ως αποτέλεσμα να θεσπιστούν νόμοι κατά της εκμετάλλευσης αλλά υπήρχαν και περιπτώσεις όπως στα νησιά της Καραϊβικής όπου οι ιθαγενείς είχαν αποδεκατιστεί από την ευλογιά, ασθένεια που είχαν μεταφέρει οι κατακτητές.

Στα νησιά αυτά καθώς τα κοιτάσματα χρυσού είχαν εξαντληθεί, οι άποικοι έστρεψαν τον ενδιαφέρον τους στην καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου και άλλων καλλιεργειών όπως καφές, γεγονός που συνέβαλλε στην αύξηση του δουλεμπορίου από την Αφρική.

Οι πρώτοι πολιτισμοί με σύνθετη οργάνωση που αναπτύχθηκαν από τις όχθες του ποταμού Οχάιο, έως τη Γουατεμάλα, το Μεξικό και το Περού, ήταν οι Αντένα, οι Μάγια, οι Αζτέκοι και οι Ίνκας. Οι πληθυσμοί αυτοί πιθανότατα να προέρχονται από τις πολυάριθμες φυλές της Βόρειας και της Κεντρικής Αμερικής καθώς είχαν ιδρύσει μόνιμους οικισμούς πράγμα το οποίο συνέβαλε στην εισαγωγή της καλλιέργειας καλαμποκιού στην Κεντρική Αμερική.

Σύμφωνα με την περιγραφή του Dampier, κατοικούσαν σε κύλικες καλύβες που έφτιαχναν απλώνοντας φλοιούς δέντρων ή από ψάθες σε πλέγματα από πασσάλους. Από το κυνήγι τρέφονταν ντύνονταν και γενικότερα συντηρούνταν. Με το πέρασμα των χρόνων όμως, οι πολιτισμοί αυτοί παρήκμασαν, γεγονός που οφείλεται στην πτώση της θερμοκρασίας και την επακόλουθη μείωση της παραγωγής. Την εποχή που ο Dampier επισκέπτεται τις περιοχές αυτές, προφανώς από την περιγραφή και των τρόπων διαβίωσης των ιθαγενών μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι πολιτισμοί αυτοί δεν είχαν γίνει έρμαιο του ανέπαφου χρόνου.

Δεύτερο ταξίδι (1699-1701)

Αυτό το ταξίδι αντιπροσώπευσε ίσως το πρώτο επίσημο ταξίδι της ανακάλυψης που διατάχτηκε από το Βρετανικό Υπουργείο Ναυτικών, με τον William Dampier ως καπετάνιο στο H.M.S. Roebuck. Η πορεία του ταξιδιού ήταν από την Αγγλία στην Αυστραλία, Νέα Γουϊνέα και το αρχιπέλαγος της Μαλαισίας μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, και της επιστροφής από δυτικά στη νήσο της Αναλήψεως όπου το Roebuck βυθίστηκε. Ο Dampier έκανε την πρώτη συλλογή φυτών από τη δυτική Αυστραλία, ονομαζόμενη ως Νέα Βρετανία, και έγραψε το δεύτερο βιβλίο του από τις σημειώσεις των ταξιδιών, A voyage to New Holland.

Ο Dampier μετά την επιστροφή του στην Αγγλία ήρθε αντιμέτωπος με το στρατιωτικό δικαστήριο για τη σκληρή μεταχείριση ενός ανώτερου υπαλλήλου και δεν ασχολήθηκε πλέον ως υπάλληλος για λογαριασμό του βρετανικού ναυτικού. Τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που ονομάζονται από τον Dampier για την δυτική Αυστραλία περιλαμβάνουν τον κόλπο Καρχαριών, τον κόλπο Roebuck, το έδαφος Dampier, και το αρχιπέλαγος Dampier.

Το ταξίδι του Dampier συνεχίζεται στις Φιλιππίνες όπου ο Dampier πέρασε ένα σημαντικό χρονικό διάστημα εκεί και παρείχε τις λεπτομερείς περιγραφές των νησιών Luzon, Mindoroο και Mindanao. Οι ακριβείς και συχνά λεπτομερείς γεωγραφικές περιγραφές που έγιναν από τον Dampier, έδωσαν στα έργα του σημαντική αξία κατά τη διάρκεια του δεκάτου εβδόμου και δεκάτου ογδόου αιώνων. Η ευκρινής και εύγλωττη φύση του έργου του Dampier, παρατηρείται καλύτερα όταν περιγράφει τα γεγονότα της ζωής του, της συγκίνησης και της προσωπικής αντανάκλασης. Ίσως κανένα καλύτερο παράδειγμα αυτού δεν μπορεί να βρεθεί στον απολογισμό του ενός απειλητικού για τη ζωή περάσματος μεταξύ των περιοχών Nicobar και Sumatra σε μια μικρή ανοικτή βάρκα εθελοντικά, αφήνοντας ένα επαναστατικό πλήρωμα κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης θύελλας, το οποίο περιλαμβάνει ένα νέο ταξίδι γύρω από τον κόσμο.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί η εύγλωττη περιγραφή του Dampier για τους Αβοριγίνες της Αυστραλίας. Οι Αβοριγίνες πιθανότατα θεωρείται ότι έφτασαν στην Αυστραλία από την Ασία με βάρκες αλλά και από τα στενά κομμάτια ξηράς την Εποχή των Παγετώνων, όπου η στάθμη του νερού είχε μειωθεί σημαντικά. Οι Αβοριγίνες αριθμούνταν αρχικά στους 300.000 χωρισμένοι σε φυλές και ζούσαν διασκορπισμένοι σε όλη την ήπειρο. Οι άντρες ήταν κυνηγοί ή ψαράδες και οι γυναίκες ασχολούνταν κυρίως με την καλλιέργεια της γης. Δεν είχαν σπίτια και γενικότερα δεν είχαν την αίσθηση της ιδιοκτησίας, για αυτό το λόγο περιφρονούσαν τους λευκούς αποίκους που δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν στις υπάρχουσες συνθήκες.

Μέχρι το 1770 όπου ο Κουκ συνάντησε τους Αβοριγίνες, η μόνη περιγραφή που είχε καταγραφεί για τον πληθυσμό αυτό ήταν από το ταξίδι του William Dampier στην Αυστραλία όπου ο ίδιος περιγράφει την επιθετικότητα που του έδειξαν όταν τον συνάντησαν αλλά δεν ήταν πολεμοχαρείς, πράγμα το οποίο το επιβεβαιώνει και ο Κουκ λίγα χρόνια αργότερα. Ο Dampier τους χαρακτηρίζει για παράδειγμα ντροπαλούς, περιγράφει την εξωτερική εμφάνιση του αρχηγού ο οποίος ήταν βαμμένος σε ορισμένα σημεία του σώματός του για να ξεχωρίζει από το πλήθος και στο τέλος της περιγραφής του δείχνει τον προβληματισμό του για το λόγο που στερούνταν τα δυο μπροστινά τους δόντια χαριτολογώντας.

Τρίτο ταξίδι (1703-1707)

Το τρίτο ταξίδι ήταν μια δύσκολη κουρσάρικη επιχείρηση όπου ο Dampier είναι καπετάνιος του πλοίου St. George. Ο Dampier δεν άφησε κάποια περιγραφή αυτού του περίπλου του κόσμου, παρόλα αυτά ένας ανώτερος υπάλληλος, ο William Funnel, δημοσίευσε ένα βιβλίο περιγράφοντας το ταξίδι του 1707.

Το τέταρτο και τελευταίο ταξίδι του Dampier (1708-1711)

Ήταν άλλη μια κουρσάρικη επιχείρηση, αλλά αντίθετα από το προηγούμενο ταξίδι θεωρήθηκε ιδιαίτερα κερδοφόρα και επιτυχημένη επιχείρηση. Ο Dampier εργάστηκε ως πλοηγός κάτω από τις διαταγές του καπετάνιου Woods Rogers. Όπως και στο τρίτο ταξίδι, ο Dampier δεν άφησε κανέναν δημοσιευμένο απολογισμό, αλλά ο Rogers(1712), και ο Edward Cooke(1712) συνέγραψαν βιβλία περιγράφοντας το ταξίδι. Ο Αλέξανδρος Selkirk διασώθηκε κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού και γύρισε ακίνδυνα πίσω στη Μεγάλη Βρετανία.

Ο Woods Rogers ήταν αρχιστράτηγος σε αυτή την επιτυχημένη επιχείρηση καθώς έφερε πίσω στην Αγγλία τις προμήθειες και όλο το υλικό θησαυρό που μετέφερε ένα ισπανικό γαλόνι από την Μανίλα στο Ακαπούλκο. Ο Rogers ήταν ένας χαρισματικός και δεινός αρχηγός. Η εκστρατεία αυτή αποτελούνταν από δυο πλοία το Duke με αρχηγό τον Rogers και την Duchess με αρχηγό τον Stephen Courtney. Ο Rogers χρειάζονταν την βοήθεια του Dampier καθώς γνώριζε ότι ο τελευταίος είχε αποκομίσει πολλές εμπειρίες από τα ταξίδια του σχετικά την τακτική προς τα εχθρικά πλοία, για την κατάλληλη πλοήγηση στις τροπικές θάλασσες χωρίς να διατρέξουν κάποιο κίνδυνο. Ήταν επομένως ένα μεγάλο πλεονέκτημα οι γνώσεις του Dampier πάνω στην θάλασσα.

Όσοι αναγνώστες επιθυμούν να στέλνουν κείμενα μπορούν να μας τα στέλνουν στη διεύθυνση: info@mixanitouxronou.gr

Εφόσον τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις, που έχουν να κάνουν με το ύφος της ιστοσελίδας, θα δημοσιεύονται, ενδεχομένως με μια μικρή επιμέλεια.

Η “ΜτΧ” δεν ευθύνεται για τυχόν ανακρίβειες στα κείμενα των αναγνωστών.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: O εξερευνητής που αγόρασε τη γυναίκα που παντρεύτηκε. Πώς κατάφερε να τη φυγαδεύσει από το σκλαβοπάζαρο. Το ζευγάρι που αγωνίστηκε κατά του δουλεμπορίου