Ιπτάμενος Ολλανδός. Το μυθικό πλοίο-φάντασμα που καταδικάστηκε να ταξιδεύει πάντα σε θαλασσοταραχή. Η εξήγηση του μύθου

Κατά τη διάρκεια του 18^ου και 19^ου αιώνα οι ναυτικοί διηγούνταν ότι κάποτε ένα πλοίο, με κυβερνήτη τον Ολλανδό βαν ντερ Ντέκεν, ταξίδευε γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Εκεί έπεσε σε μια τρομερή καταιγίδα.

Ο καπετάνιος δεν έκανε το παραμικρό προκειμένου να αποφύγει το ακραίο καιρικό φαινόμενο. Παρά τις ικεσίες του τρομοκρατημένου πληρώματος, ο Ντέκεν έδειχνε να έχει τρελαθεί και οδήγησε το πλοίο στην καρδιά της καταιγίδας.

Οι ναύτες στασίασαν αλλά ο καπετάνιος πέταξε τον επικεφαλής τους στη θάλασσα. Κρατώντας σφικτά το τιμόνι συνέχισε να περιφρονεί την καταιγίδα, τραγουδώντας και βλαστημώντας τα θεία. Τότε το πλήρωμα κατέφυγε στην προσευχή η οποία δεν άργησε να εισακουστεί.

Ένα εκτυφλωτικό φως τύλιξε το πλοίο. Μέσα απ’ αυτό ξεπρόβαλε η μορφή του Θεού που καταράστηκε τον βλάσφημο πλοίαρχο να περιπλανιέται αιώνια με το πλοίο του, εν μέσω καταιγίδας. Όσα πλοία θα τον συναντούσαν θα είχαν κακή τύχη, επομένως τον απέφευγαν όλοι.

Μετά την καταδίκη του Ντέκεν ο Θεός εξαφανίστηκε και μαζί του το πλήρωμα του πλοίου. Από τότε ο Ντέκεν ταξιδεύει αιώνια ολομόναχος στο πηδάλιο του πλοίου σκορπώντας τον θάνατο σε όποιο άτυχο πλοίο βρεθεί στο δρόμο του. Φυσικά, ο εντυπωσιακός αυτός θρύλος έχει την εξήγησή του.

Υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις ναυτικών οι οποίοι εγκατέλειψαν το πλοίο τους, πιστεύοντας λανθασμένα ότι αυτό θα βυθιστεί. Πολλά σκάφη παρέμεναν ακυβέρνητα για χρόνια, έρμαια των ανέμων. Προφανώς, η συνάντηση με ένα τέτοιο ταλαιπωρημένο πλοίο προκαλούσε τη φαντασία των ναυτικών.

Γιατί όμως ο καταραμένος κυβερνήτης είναι Ολλανδός;

Κατά την επικρατέστερη άποψη, ο μύθος προέρχεται από τη σκανδιναβική μυθολογία. Πρόκειται για τον «θρύλο του Στόττε».

Σύμφωνα με αυτόν, ένας Βίκινγκ έκλεψε ένα πολύτιμο δακτυλίδι από τους θεούς και διέφυγε με το πλοίο του. Αργότερα όμως, βρέθηκε ο σκελετός του τυλιγμένος σε αιώνιες φλόγες πάνω στο κατάρτι ενός μαύρου πλοίου-φαντάσματος.

Στα μέσα του 17^ου αιώνα οι Ολλανδοί είχαν δημιουργήσει μια θαλασσοκρατορία. Μαχόμενοι εναντίον των πρώην δυναστών τους Ισπανών, επεκτάθηκαν σε μακρινές ηπείρους, δημιούργησαν σημαντικές αποικίες και απέσπασαν από τους Πορτογάλους το μονοπώλιο της εμπορίας μπαχαρικών.

Λογικό ήταν λοιπόν ο αρχικός μύθος να «ολλανδοποιηθεί». Όπως ήταν φυσικό ο θρύλος του υβριστή καπετάνιου ενέπνευσε και την τέχνη. Στοιχεία από το μύθο έχει η ταινία, “Οι πειρατές της Καραϊβικής” με τον Τζόνι Ντεπ.

Πασίγνωστη είναι η όπερα του Βάγκνερ με τίτλο «Der fliegende Hollander», στην οποία ο καταραμένος πλοίαρχος έχει το δικαίωμα κάθε τέσσερα χρόνια να βγαίνει στην στεριά και να αναζητά την αγάπη μιας γυναίκας, προκειμένου να λυθεί η κατάρα.

Ως τότε όμως, ο ντερ Ντέκεν θα τριγυρνά αιωνία στις φουρτουνιασμένες θάλασσες.

 Η σύγχρονη επιστήμη απορρίπτει κατηγορηματικά την ύπαρξή της ιστορίας, αποδίδοντας τις υπερφυσικές βλέψεις σε διπλό αντικατοπτρισμό (φάτα μοργκάνα) και αυθυποβολή.

Κάποιοι ιστορικοί έχουν διατυπώσει την άποψη ότι ο «πραγματικός» Ιπτάμενος Ολλανδός, στον οποίο βασίστηκαν οι πρώτες ιστορίες, ήταν ο Μπέρναρντ Φόκε. Ο Καπετάνιος της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών ήταν διάσημος για την ταχύτητα των ταξιδιών του, κάνοντας μερικούς συγχρόνους του να πιστεύουν ότι έχει έρθει σε «συμφωνία με το διάβολο».

Μέχρι σήμερα, πάντως, δεν έχουν υπάρξει επαρκή τεκμήρια για την ταύτισή του με τις απαρχές του μύθου.

Νίκος Γιαννόπουλος

ιστορικός

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: «Κύκνος της Ουτρέχτης». Μάρκο Φαν Μπάστεν, ο κορυφαίος σέντερ φορ που έβαλε το θρυλικό γκολ εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης από πλάγια θέση. Η καριέρα του έληξε άδοξα σε ηλικία 28 ετών…