Ο Σταυραετός πεθαίνει στον αέρα. Ο Σμηναγός που έπεσε πρώτος στο Αλβανικό Μέτωπο. Η τελευταία αερομαχία και ο δικαστικός αγώνας για να ταφεί στου Ζωγράφου

του ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στις 10 Φεβρουαρίου 1941 τρία ελληνικά βομβαρδιστικά Potez 633 της 31 Μοίρας Βομβαρδισμού επιχειρούσαν πάνω από το μέτωπο στην Αλβανία. Σε αυτά επιτέθηκαν πολλά ιταλικά καταδιωκτικά με αποτέλεσμα ένα από τα ελληνικά βομβαρδιστικά να χτυπηθεί από τα εχθρικά πυρά.

Το διμελές πλήρωμά του, ο χειριστής του σμηναγός Γεώργιος Σταυραετός και ο Ανθυποσμηναγός Νικόλαος Βολωνάκης, που εκτελούσε χρέη παρατηρητή, έπρεπε να εγκαταλείψουν αμέσως το “λαβωμένο” Potez. Ο Σταυραετός αν και σοβαρά τραυματισμένος μπόρεσε να το κρατήσει στον αέρα όσο χρειαζόταν για να φθάσει πάνω από τις ελληνικές γραμμές και τότε να πέσουν με τα αλεξίπτωτα και να μην πιαστούν αιχμάλωτοι από τους Ιταλούς.

Πρώτος πήδηξε από το φλεγόμενο αεροσκάφος ο Βολωνάκης και Έλληνες στρατιώτες τον μάζεψαν σώο από το έδαφος. Όταν όμως έπεσε ο Σταυραετός, δεν άνοιξε το αλεξίπτωτό του είτε γιατί είχε χάσει τις αισθήσεις του και δεν τράβηξε το μοχλό είτε γιατί το ύψος ήταν πολύ μικρό για να ανοίξει. Οι Έλληνες στρατιώτες τον βρήκαν νεκρό και τον έθαψαν κοντά εκεί που έπεσε.

Ο Σμηναγός Σταυραετός είναι ο πρώτος αεροπόρος που έπεσε στο Αλβανικό Μέτωπο κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Νίκος Βολωνάκης, που σώθηκε χάρη στην αυτοθυσία του Σταυραετού, συνέχισε την πολεμική του δράση εναντίον των Ιταλών στην Αλβανία. Όταν το μέτωπο κατέρρευσε διέφυγε στη Μέση Ανατολή και αγωνίστηκε ενάντια στον Άξονα ως χειριστής καταδιωκτικών μέχρι το τέλος του πολέμου. Έφθασε να γίνει διοικητής της 336 Μοίρας Δίωξης, αλλά σκοτώθηκε το 1946 όταν το Hurricane του κατέπεσε στην περιοχή του Λαγκαδά. Τον έθαψαν μαζί με τα συντρίμμια του αεροσκάφους του εκεί που έπεσε. Ο  Βολωνάκης βρήκε τάφο στην Ελλάδα. Αντίθετα, το ελληνικό κράτος μέσω του Δήμου Ζωγράφου αρνήθηκε να παραχωρήσει τάφο στον Σταυραετό.

Το 1979 η αδελφή του, Γαρυφαλιά, πήγε στην Αλβανία, ξέθαψε τα οστά του και τα έφερε στην Ελλάδα για να τα ενταφιάσει στο «πάτριο έδαφος». Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου της 5ης Δεκεμβρίου 1979, ο Δήμος Ζωγράφου, όπου ο Γεώργιος Σταυραετός κατοικούσε, αρνήθηκε να παραχωρήσει τάφο. Μάλλον η τότε δήμαρχος θεωρούσε ότι δεν άξιζαν δύο μέτρα χώμα από το πολύτιμο νεκροταφείο της για τον 25χρονο αεροπόρο που είχε σκοτωθεί 40 χρόνια πιο πριν για να μπορεί εκείνη να «δημαρχεύει».

Σήμερα στου Ζωγράφου υπάρχει «Οδός Σταυραετού». Υποτίθεται ότι τιμά τον Γεώργιο Σταυραετό αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αναφορά στο συνονόματο του πουλί αφού δεν καταγράφεται μικρό όνομα ή έστω αρχικό. Μάλλον έτσι επαληθεύθηκε η «προφητεία» ενός γιατρού της Αεροπορίας. Σύμφωνα με τον παλαίμαχο Αεροπόρο, Ηλία Καρταλαμάκη, ο Σταυραετός δεν είχε τέλεια όραση και ένας οφθαλμίατρος ήταν να γνωματεύσει αν θα έπρεπε ή όχι να συνεχίσει την εκπαίδευσή του ως ιπτάμενος. Μόλις ο γιατρός άκουσε το όνομά του υπέγραψε θετική γνωμάτευση δηλώνοντας ότι «η Αεροπορία χρειάζεται τον Σταυραετό της»…

Η μαρτυρία για την τελευταία αερομαχία του Σταυραετού

Το θάνατο του Σταυραετού και τη διάσωση του Βολωνάκη κατέγραψε ο Τάκης Τριάντης που υπήρξε αυτόπτης μάρτυς της κατάρριψης του Potez (βιβλίο «Μαρτυρίες ’40-’41» των Κ. Χατζηπατέρα και Μ. Φαφαλιού).

“Ένα απογευματάκι, ενώ είμεθα σχεδόν μπροστά από την Κλεισούρα, αντελήφθημεν μίαν αερομαχίαν. Ξέραμε βέβαια, ότι εκείνη την ημέρα, δικά μας αεροπλάνα βομβαρδιστικά, τα οποία θα κάλυπταν άλλα διώξεως, θα έκαναν βομβαρδισμούς εναντίον προκεχωρημένων τμημάτων του εχθρού. Φαίνεται ότι ενεπλάκησαν σε μιαν αερομαχία με τους Ιταλούς, και επί μισή ώρα σχεδόν, το τί βλέπαμε εις τον ουρανόν δεν λέγεται.

Ήταν πραγματικά ένα σπάνιο φαινόμενο, και ήταν μία αερομαχία η οποία, ενώ άρχισε από ψηλά, έφθασε στο σημείο να την παρακολουθούμε πλέον τόσο καλά, τόσο έντονα, τόσο ζωντανά, ώστε ήταν σαν ψεύτικη. Είχε διαρκέσει πάνω από μισή ώρα, όταν κάποια στιγμή είδαμε δύο ή τρία αεροπλάνα τα οποία έπεσαν, ένα μπροστά, άλλο ένα δίπλα από τον ναό εκεί πέρα, προς την Κλεισούρα, και ένα έπεσε λίγο προς τα πίσω, προς την Πρεμετή.

Είδαμε και έναν αλεξιπτωτιστή ο οποίος έπεφτε, και πήγαν τμήματα από τα δικά μας και τον έπιασαν. Το αεροπλάνο αυτό, απ’ όπου έπεσε ο αλεξιπτωτιστής, το είδαμε να γέρνει κάπως, να το εγκαταλείπει κι’ άλλος ένας αεροπόρος, και έπειτα να πέφτει. Μόλις προσέκρουσε εις το έδαφος, άρπαξε φωτιά. Ο αεροπόρος έπεφτε σαν βολίδα. Θα ήταν καμιά πεντακοσαριά μέτρα μακρυά από μας, και πήγαμε ολοταχώς, νομίζοντας ότι ήταν Ιταλός, για να τον πιάσουμε. Δυστυχώς, αυτός ήταν ο ήρωας ο Σταυραητός ο Γιώργος, ο οποίος, οδηγώντας αεροπλάνο βομβαρδισμού και έχοντας και τον πολυβολητή του παρατηρητή, χτυπήθηκε από ιταλικά αεροπλάνα.

Τραυματίσθηκε ο Σταυραητός, αλλά κατώρθωσε να οδηγήσει το αεροπλάνο του, και να αφήση πρώτα τον πολυβολητή του να πέσει εις τις δικές μας γραμμές σώος και αβλαβής, ενώ αυτός ο δυστυχής, την τελευταία στιγμή, εγκατέλειψε το αεροπλάνο του’ αλλά δυστυχώς δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει το αλεξίπτωτό του, διότι φαίνεται ότι ήταν τόσο πολύ τραυματισμένος ώστε τον εγκατέλειψαν οι δυνάμεις κι’ έπεσε. Ω! τού θαύματος όμως, έπεσε επάνω σε μία συστάδα, σε μία πυκνή συστάδα χαμηλών δένδρων, και δεν έπαθε τίποτε. Τον βρήκαμε δηλαδή ζεστό, γεμάτον αίμα, και δεν ανέπνεε. Τον επήραμε αμέσως από κεί-πέρα, τον εβάλαμε κάτω και ειδοποιήσαμε τον γιατρό από την Πρεμετή ο οποίος όμως, διεπίστωσε πλέον τον θάνατό του. Το ίδιο βράδυ, τού κάναμε την κηδεία. Εκεί, πριν από την Πρεμετή, καμμιά τρακοσαριά μέτρα όπου περνάει ο δρόμος, εκεί, σε ένα υψωματάκι, στην στροφή, ανοίξαμε έναν λάκκο…..”