Ο Ρώσος πράκτορας της KGB που αυτομόλησε στην Αμερική όταν του έκλεψε τα χρήματα μια πόρνη στη Γενεύη. Τι ήξερε για τη δολοφονία Κένεντι. Γιατί βασανίστηκε από την CIA

Η ζωή του θυμίζει ταινία με πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Μποντ, αλλά ο ίδιος εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο. Ο Γιούρι Νουσένκο παραμένει ένας γρίφος στο παζλ των κατασκόπων του ψυχρού πολέμου.

Ο θάνατός του το 2008 δεν απάντησε στο ερώτημα: όταν αυτομόλησε από τη Σοβιετική Ένωση στις ΗΠΑ παρέμεινε ενεργός διπλός πράκτορας της KGB ή ήταν «πιστός» στη νέα του πατρίδα;

Πώς ανέβηκε στην ιεραρχία της KGB

Ο Γιούργι Ιβάνοβιτς Νουσένκο γεννήθηκε στις  30 Οκτωβρίου του 1927 στην πόλη Νικολάεβ της Ουκρανίας. Ο πατέρας του ήταν Υπουργός Ναυπηγικής της Σοβιετικής Ένωσης από το 1939 έως το 1956 που πέθανε. Ο Γιούρι πήγε σε ναυτική ακαδημία, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά τη λήξη του παρακολούθησε μαθήματα στο Κρατικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας, από όπου αποφοίτησε το 1950. Αμέσως μετά υπηρέτησε στο τμήμα πληροφοριών του Ναυτικού και το 1953 στρατολογήθηκε από την KGB όπου εργάστηκε στο τμήμα της Δεύτερης Διεύθυνσης ως υπεύθυνος της εσωτερικής ασφάλειας. Ήταν μόλις 25 ετών πολύ δραστήριος και πολλά υποσχόμενος.

Το 1958 η δουλειά του ήταν η παρακολούθηση αμερικανών και βρετανών ταξιδιωτών που έφταναν στη Σοβιετική Ένωση. Το 1961 μετατέθηκε στο «Αμερικανικό Τμήμα» της KGB και κατασκόπευε την αμερικανική πρεσβεία και το 1962 έγινε διευθυντής στο «Τουριστικό Τμήμα».

Η πόρνη που τον έκλεψε

Ο Γιούρι ήταν ένας ανήσυχος νέος που του άρεσε η καλή ζωή και οι απολαύσεις. Με τις πλάτες του υπουργού πατέρα του ξεπερνούσε όλα τα στραβοπατήματα. Η βότκα έρεε πάντα άφθονη και συχνά έμπλεκε σε περίεργες ιστορίες. Ήταν ένα «κακό παιδί» της Μοσχοβίτικης ελίτ με προσβάσεις στο Κρεμλίνο. Το 1962 ο Νοσένκο ταξίδεψε στη Γενεύη ως αξιωματικός ασφαλείας της Σοβιετικής αποστολής σε ένα συνέδριο για τον αφοπλισμό, στο οποίο συμμετείχαν 18 κράτη.

Η κοσμοπολίτικη Γενεύη θάμπωσε τον νεαρό Γιούρι που ενέδωσε με ευκολία στους σαρκικούς πειρασμούς. Τη δεύτερη μέρα όταν ξύπνησε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, διαπίστωσε ότι η πόρνη που πέρασε τη νύχτα, είχε εξαφανιστεί μαζί με τα 900 δολάρια που η KGB του είχε δώσει για τις ανάγκες του ταξιδιού. Η υπηρεσία δεν θα συγχωρούσε την σπατάλη και  ο νεαρός Γιούρι βρέθηκε σε απόγνωση. Ο πατέρας του αναπαυόταν στην τελευταία του κατοικία  στο τείχος του Κρεμλίνου, ως εξέχων στέλεχος του κόμματος, αλλά δεν μπορούσε να τον βγάλει και από αυτή την δύσκολη κατάσταση. Έτσι αποφάσισε να ζητήσει χρήματα από έναν αμερικανό που δούλευε στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα. Πρόκειται για τον Ντέιβιντ Μαρκ, που μετά από πέντε χρόνια παραμονής στη Μόσχα είχε κηρυχτεί «ανεπιθύμητος» γιατί έκανε μικροδουλειές για τη CIA.

Η «στρατολόγηση»

Ο Ντέιβιν Μαρκ περιέγραψε πώς έγινε η επαφή: “Στο τέλος μιας απογευματινής συνεδρίασης για τη συνθήκη απαγόρευσης πυρηνικών δοκιμών με πλησίασε ο Νοσένκο και μου είπε στα ρωσικά: θέλω να σου μιλήσω … αλλά όχι εδώ, θέλω να φάμε κάπου μαζί… Σκέφτηκα αμέσως ένα εστιατόριο λίγο έξω από τη Γενεύη και του έδωσα ραντεβού για την επόμενη ημέρα. Ενημέρωσα στη συνέχεια το κλιμάκιο της CIA που μου είπαν: Γιατί διάλεξες αυτό το εστιατόριο; Εκεί πάνε όλοι οι κατάσκοποι”.

Ο αμερικανός είπε για την συνάντηση με τον Σοβιετικό πράκτορα: “Τελικά κάναμε το ραντεβού υπό τα βλέμματα δύο αξιωματικών της CIA που παρίσταναν τους επιχειρηματίες που τρώνε σε κάποιο διπλανό τραπέζι. Όταν βρεθήκαμε με τον Νοσένκο μου είπε: Η πόρνη μου πήρε τα λεφτά της KGB, πρέπει να τα επιστρέψω και είμαι διατεθειμένος να σου δώσω κάποιες πληροφορίες που η CIA θα τις βρει πολύ ενδιαφέρουσες. Θέλω μόνο να μου δώσεις τα λεφτά”.

Ο αμερικανός είπε ότι τον προειδοποίησε ότι αυτό που πρόκειται να κάνει είναι προδοσία αλλά ο Νοσένκο φάνηκε αποφασισμένος: “Έτσι κανονίσαμε μια νέα συνάντηση την επόμενη μέρα στη Γενεύη. Τον ανέλαβαν δύο αξιωματικοί της CIA που ανέλαβαν την ανάκριση. Ήταν ο Τένεντ Μπάγκλεϊ που μιλούσε λίγα ρωσικά και ο Τζορτζ Κισβάλτερ, βασικός εκπαιδευτής Ρώσων κατασκόπων της CIA που ταξίδεψε ειδικά για το σκοπό αυτό στην Ελβετία”.

Στο ραντεβού αυτό ο Νοσένκο πήγε εντελώς μεθυσμένος. Ακολούθησαν κι άλλες συναντήσεις. Ο Μπάγκλεϊ τηλεγράφησε στα κεντρικά, στις 11 Ιουνίου 1962: “Ο Νοσένκο έχει προσφέρει σημαντικές πληροφορίες, έχει αποδείξει πλήρως τις καλές προθέσεις του και είναι πολύ συνεργάσιμος”.

Έτσι ο Νοσένκο έγινε κατάσκοπος της CIA στη Μόσχα και το 1964, πάλι στη Γενεύη, στο πλαίσιο της συζήτησης για τον αφοπλισμό, συνάντησε τους δύο αξιωματικούς που ήταν υπεύθυνοι για την υπόθεσή του. Στις 3 Φεβρουαρίου τους ζήτησε να τον φυγαδεύσουν γιατί ήθελε να αυτομολήσει.

Οι πληροφορίες για τη δολοφονία Κένεντι που δεν έπεισαν τη CIA

Ο Γιούργι Νοσένκο ενεπλάκη στην φρενίτιδα των μυστικών υπηρεσιών για την δολοφονία Κένεντι. Ο Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ που είχε πυροβολήσει στο κεφάλι τον Αμερικανό Πρόεδρο είχε υπηρετήσει στη Μόσχα. Οι φήμες ότι η δολοφονία του αμερικανού προέδρου ήταν έργο των σοβιετικών οργίαζαν.

Ο Νοσένκο είπε στους ανακριτές του ότι είχε χειριστεί τον φάκελο που είχε φτιάξει η KGB για τον Όσβαλντ και πως τίποτα μέσα σ’αυτόν δεν ενέπλεκε τη Σοβιετική Ένωση στη δολοφονία Κένεντι. Η κατάθεση του Νοσένκο δεν έπεισε τον Άνγκελτον της Επιτροπής Γουόρεν που διερευνούσε τη δολοφονία του Προέδρου, παρά το γεγονός ότι ο κατάσκοπος έδωσε πολλές μυστικές πληροφορίες για διάφορα άλλα θέματα που βγήκαν αληθινές. Η θεωρία της «συνωμοσίας των Σοβιετικών» ήταν κυρίαρχη και δεν άφηνε περιθώρια.

Ο Άνγκελτον ως αρχηγός της αντικατασκοπείας πίστευε ότι ο Νοσένκο ήταν «φυτευτός» από τους Ρώσους προκειμένου να προστατέψει κάποιον που δούλευε στη CIA αλλά στην πραγματικότητα ήταν πράκτορας των Σοβιετικών. Μόνος τρόπος να το μάθει ήταν να «σπάσει» τον Νοσένκο.

Τα βασανιστήρια από τη CIA και η «δικαίωση»

α όσα ήξερε ή δεν ήξερε ο Νοσένκο για την εμπλοκή των Σοβιετικών στη δολοφονία του Κένεντι ήταν αυτά που οδήγησαν τον Υπουργό Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Κένεντι να συμφωνήσει στην φυλάκιση του Νοσένκο.

Η CIA τον έριξε στην απομόνωση, αρχικά σε ένα κρησφύγετό της. Στη συνέχεια τον πήγαν στο Καμπ Πίρι, το στρατόπεδο εκπαίδευσης της υπηρεσίας στα περίχωρα του Γουίλιαμσμπεργκ της Βιρτζίνια. Το πάνω χέρι είχε η αποκαλούμενη Σοβιετική Διεύθυνση της CIA. Ο Νοσένκο «έλαβε την μεταχείριση που είχαν οι συμπατριώτες του στα Γκούλαγκ». Τρεφόταν μόνο με έναν χυλό και τσάι. Ζούσε σε ένα μικρό κελί με διαρκώς αναμμένο το φως, και χωρίς καμία ανθρώπινη παρουσία. Το 2001 αποχαρακτηρίστηκε μια δήλωση του Νοσένκο για εκείνη την περίοδο:

Δεν είχα καμία επαφή με κανέναν. Δεν είχα φαγητό και πεινούσα συνεχώς. Δεν μπορούσα να διαβάσω, δεν μπορούσα να καπνίσω, δεν μπορούσα καν να ανασάνω φρέσκο αέρα

Η μαρτυρία του Νοσένκο θυμίζει αρκετά μαρτυρίες ατόμων που πέρασαν από τα κελιά του Γκουαντάναμο. Τις ανακρίσεις του Νοσένκο είχε αναλάβει ο Τένεντ Μπάγκλεϊ. Παρά τις αρχικές του δηλώσεις από την Ελβετία υπέρ του Νοσένκο, πλέον είχε μεταλλαχτεί σε ορκισμένο εχθρό του. Σε μια μαγνητοταινία που είχε καταγραφεί μια από τις ανακρίσεις, ακούγεται η φωνή του Νοσένκο, στα ρωσικά, να εκλιπαρεί: “Απ’ την καρδιά μου, απ’ την καρδιά μου σε ικετεύω να με πιστέψεις”. Ο Μπάγκλεϊ απάντησε τσιρίζοντας: “Αυτά είναι μαλακίες, μαλακίες”. Ο Μπάγκλεϊ μετά από αυτές τις ανακρίσεις πήρε προαγωγή σε υπαρχηγό της Σοβιετικής Διεύθυνσης της CIA και του απονεμήθηκε μετάλλιο για την προσφορά του.

Παρ’ όλα αυτά ο Ρίτσαρντ Χέλμς, Διευθυντής της CIA, όταν κατέθεσε στην επιτροπή Γουόρεν είπε ότι η CIA δεν μπορούσε να δεχθεί τις διαβεβαιώσεις της Μόσχας ότι δεν είχε σχέση με τη δολοφονία Κένεντι. Στην τελική έκθεση της επιτροπής δεν αναφέρεται πουθενά το όνομα του Νοσένκο. Η κράτηση του Νοσένκο μπορεί να γινόταν μπούμερανγκ. Ήταν παράνομη ακόμη και για τα δεδομένα της CIA. Ο Χελμς υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Δικαιοσύνης συνέχισε για λίγο τις ανακρίσεις.

Ο Νοσένκο μπήκε στον ανιχνευτή ψεύδους. Τις δύο φορές δεν πέρασε το τεστ και το μηχάνημα έδειξε ότι λέει ψέματα. Ο ίδιος όμως κατήγγειλε ότι πριν από τη δεύτερη ανάκριση υπέστη βασανισμό. Κάποιος με την πρόφαση έρευνας, φόρεσε γάντια και έβαλε το δάχτυλό του στον πρωκτό του. Αυτό -όπως είπε- του ανέβασε τους παλμούς και την πίεση, χαρακτηριστικά που «βλέπει» ο ανιχνευτής ψεύδους. Στην τρίτη εξέταση του το μηχάνημα έδειξε ότι λέει αλήθεια.

Έτσι ο Γιούρι Νοσένκο , την 1^η Μαρτίου 1969, δηλαδή πέντε χρόνια μετά την αυτομόλησή του, απελευθερώθηκε και πήρε αποζημίωση 80 χιλιάδες δολάρια.

Απέκτησε νέα ταυτότητα και μπήκε στο μισθολόγιο της CIA.

Ο Νοσένκο πάντως είχε προφέρει χειροπιαστές αποδείξεις της «πίστης» του στην CIA. Η αξία τους ήταν πολύ σημαντικότερη από τις αμφιβολίες περί διπλής ταυτότητας.

Ο Ρώσος κατάσκοπος είχε προσφέρει πληροφορίες για 200 ξένους και 238 Αμερικανούς που η KGB είχε δείξει ενδιαφέρον. Είχε υποδείξει 300 πράκτορες των Σοβιετικών Υπηρεσιών Πληροφοριών και των ξένων συνδέσμων τους και περίπου 2000 αξιωματικούς της KGB.

Είχε υποδείξει 50 θέσεις με μικρόφωνα που είχαν «φυτέψει» οι Σοβιετικοί στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα. Είχε αποκαλύψει τις μεθόδους που οι Σοβιετικοί εκβίαζαν δημοσιογράφους και ξένους διπλωμάτες.

Ξεσκέπασε τον Τζον Βασάλι, έναν βρετανό δημόσιο υπάλληλο που δούλευε για λογαριασμό της KGB και τον Ρόμπερτ Λι Τζόνσον έναν αξιωματικό των Ειδικών Δυνάμεων των ΗΠΑ που υπηρετούσε στο Βερολίνο δούλευε για τους Σοβιετικούς.

Ο Γιούρι Νουσένκο πέθανε με τη νέα του ταυτότητα – που δεν έγινε γνωστή – τον Αύγουστο του 2008 σε κάποια βόρεια πολιτεία των ΗΠΑ.

Με πληροφορίες από το βιβλίο: «Η ιστορία της CIA – Ερείπια και στάχτες», του Weiner Tim – Εκδόσεις Γκοβόστης

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:  Μίκολα Λέμπεντ. Ο Ουκρανός ναζί, που εξόντωνε με σαδισμό τα θύματά του. Γιατί η CIA, τον στρατολόγησε και του έδωσε πλούσιο μισθό και αμερικανική υπηκοότητα παρά τα εγκλήματά του