Ο “ξυλοθραύστης” του Ζαππείου έμεινε 38 χρόνια στο εργαστήριο του εκκεντρικού του γλύπτη Φιλιππότη. Οι βανδαλισμοί και οι φήμες για τον ευνουχισμό του

Κατεβαίνοντας την οδό Ηρώδου Αττικού λίγο πριν φτάσουμε στη Βασιλίσσης Όλγας, σε ένα ξέφωτο του Ζαππείου υπάρχει ένα μαρμάρινο άγαλμα. Ο ξυλοθραύστης.

Είναι το πιο εμβληματικό έργο του Δημήτρη Φιλιππότη και αναπαριστά έναν γυμνό άντρα, ο οποίος σπάζει με τη βοήθεια του χεριού και του ποδιού του ένα κούτσουρο. Κατά παράδοξο τρόπο η ιστορία του γλυπτού βαδίζει παράλληλα με την ζωή του δημιουργού του. Προσωπικότητα μάλλον δύστροπη, δεν βοήθησε ποτέ τον εαυτό του να αποκτήσει την αναγνώριση που του άξιζε, καθώς κατατρεχόταν από μόνιμες προστριβές με τους παραγγελιοδόχους των έργων του και διαμαρτυρόταν συνεχώς ότι κανένας σε αυτή τη χώρα δεν ήταν ικανός να εκτιμήσει την καλλιτεχνική του αξία.

Για πολλά χρόνια σύρθηκε στα δικαστήρια με τον εθνικό ευεργέτη Κωνσταντίνο Ζάππα, με το ελληνικό δημόσιο καθώς και τον δήμο Αθηνών.

Ο “ξυλοθραύστης” είναι το πιο εμβληματικό  έργο του Δημήτρη Φιλιππότη και θεωρείται από πολλούς ειδήμονες αριστούργημα.

Ο Φιλιππότης άρχισε να κατασκευάζει τον ξυλοθραύστη στο εργαστήριο του στα Πατήσια το 1871, πρώτα σε γύψο και πολύ αργότερα σε μάρμαρο, θεωρώντας τον από την πρώτη στιγμή ορόσημο στην καλλιτεχνική του δημιουργία και απαιτώντας από το κράτος να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του, ως έργου ισάξιου των αρχαίων έργων της κλασσικής περιόδου.

Επί χρόνια, κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς έβγαζε το γύψινο πρόπλασμα έξω από το εργαστήριο του στην Πατησίων, άναβε γύρω του κεριά και διαμαρτυρόταν, που ένα τέτοιο αριστούργημα παρέμενε ανολοκλήρωτο εξαιτίας της αδιαφορίας του κράτους.

Η επίθεση στα γεννητικά όργανα

Τριάντα ολόκληρα χρόνια αργότερα, το 1901, ο μαρμάρινος “ξυλοθραύστης” ήταν επιτέλους έτοιμος με έξοδα του γλύπτη. Παρόλο που εκτέθηκε στην έκθεση του “Παρνασσού” με τις εφημερίδες και τους καλλιτεχνικούς κύκλους να αναγνωρίζουν την αξία του, κανείς δεν προσφέρθηκε να τον αγοράσει.

Έξι χρόνια αργότερα η Εθνική Πινακοθήκη έκανε μια πρόταση την οποία απέρριψε όργιλος ο Φιλιππότης, ενώ το 1908, ο δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης διπλασίασε την προσφορά, ο γλύπτης, έστω και με βαριά καρδιά, δέχτηκε. Από τη μέρα που είχε αρχίσει να το φιλοτεχνεί, το άγαλμα βρισκόταν ήδη τριάντα οκτώ χρόνια μέσα στο εργαστήριο του. Το γλυπτό τοποθετήθηκε στη λεωφόρο Αμαλίας, πίσω από τη ρωσική εκκλησία στο τέλος της Φιλελλήνων. Οι περιπέτειες όμως του ταλαίπωρου ξυλοθραύστη δεν τελείωσαν εκεί, καθώς το 1910 κάποιος έριξε στο πρόσωπο του μια κόκκινη χρωστική ουσία, ανεξίτηλη με τα χημικά μέσα της εποχής. Δύο χρόνια αργότερα, το 1912 ο “ξυλοθραύστης” δέχτηκε κι άλλη επίθεση, όταν κάποιος βάνδαλος έσπασε τα γεννητικά του όργανα με αποτέλεσμα έκτοτε να πορεύεται ευνουχισμένος.

Η επίθεση στα γεννητικά όργανα του αγάλματος προκάλεσε σάλο και η αναζήτηση του δράστη κράτησε για καιρό.

Ακούστηκαν και γράφτηκαν δεκάδες εκδοχές. Άλλοι αναζητούσαν κάποιον σεμνότυφο περαστικό, άλλοι κατηγόρησαν τους Ρώσους, που θεωρούσαν ότι το άγαλμα προσέβαλλε την εκκλησία τους, κάποιοι κατηγόρησαν ακόμη και τον Τούρκο πρέσβη επειδή η τούρκικη πρεσβεία στεγαζόταν παραδίπλα και οι μουσουλμάνες προσβάλλονταν από το θέαμα του γυμνού ξυλοκόπου με τους προτεταμένους μυς και τις γεμάτες ένταση φλέβες. Η κρατούσα άποψη πάντως ήταν ότι ένα βράδυ που έβρεχε περνούσε από κάτω του μια γεροντοκόρη, η οποία κορωμένη από το θέαμα των γεννητικών οργάνων του, σήκωσε την ομπρέλα της και του τα κατέβασε μία και καλή. Παρά τον ακρωτηριασμό, ο “ξυλοθραύστης” έμεινε εκεί άλλα πενήντα χρόνια, ώσπου το 1960 με τα έργα διαπλάτυνσης της λεωφόρου Αμαλίας, μεταφέρθηκε για να ξεκουραστεί ανάμεσα στις πρασινάδες του Ζαππείου, όπου στέκει ακόμα και σήμερα.

Πηγή: Μια σταγόνα ιστοριά, του Δημήτρη Καμπουράκη, εκδόσεις Πατάκη

Διαβάστε ακόμη στη “ΜτΧ”: Η κοιμωμένη του Χαλεπά, οι τάφοι των Κολοκοτρώνη, Ανδρούτσου και Σλήμαν, δίπλα στου Μητροπάνου και του Διονυσίου. Μαυσωλεία, άγγελοι, σφίγγες και λιοντάρια. Τα εντυπωσιακά μνήματα του Α’ νεκροταφείου (φωτο)