Η δυσφήμιση στο παγωτό ξυλάκι όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1936. Επικίνδυνα “φέικ νιούζ” και πόλεμος ανακοινώσεων

Το 1936 ήταν μία πολύ δύσκολη χρονιά για τον ελληνικό λαό. Η οικονομική κρίση συνεχιζόταν αμείωτη για πέμπτη χρονιά. Επιπλέον, υπήρχε σοβαρή πολιτική κρίση, που οδήγησε τελικά στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου από τον Ι. Μεταξά. Την ίδια χρονιά, η Ελλάδα βίωνε και ένα ιδιότυπο «πόλεμο» εναντίον ενός νέου προϊόντος, του παγωτού ξυλάκι.

Τότε έγινε ευρύτατη χρήση κακόβουλων φημών, ή όπως θα λέγαμε σήμερα, “φέικ νιούζ”

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η εμφάνιση του παγωτού ξυλάκι στην Ελλάδα

Το παγωτό σε ξυλάκι έκανε την πρώτη επίσημη εμφάνιση το 1922 στις ΗΠΑ. Είχε γεύση βανίλιας και επίστρωση σοκολάτας. Μέσα σε λίγα χρόνια είχε κατακτήσει ολόκληρη την Αμερική. Σε αυτό συνέβαλε και η ευρεία διάδοση των ηλεκτρικών ψυγείων, ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1930.

Όπως είναι φυσικό, το παγωτό ξυλάκι ξεπέρασε τα σύνορα των ΗΠΑ και διαδόθηκε σε πολλές άλλες χώρες, ιδιαίτερα της Ευρώπης.

Στην Ελλάδα, η πρώτη εταιρεία που διέθεσε στην αγορά παγωτό ξυλάκι ήταν η ΕΒΓΑ. Αυτή είχε ιδρυθεί το 1934 από τους έξι αδελφούς Σουραπά από τα Βέρβενα της Αρκαδίας. Τέσσερις είχαν πάει μετανάστες στο Σικάγο και όταν επέστρεψαν στην Ελλάδα άνοιξαν βιομηχανία προϊόντων γάλακτος στο Βοτανικό της Αθήνας. Το 1935 ξεκίνησαν να πουλούν σε συσκευασίες παστεριωμένο γάλα, κρέμα γάλακτος και γιαούρτι.

Η ΕΒΓΑ πουλά παγωτά

Οι αδελφοί Σουραπά θέλησαν να μπουν δυναμικά και στην αγορά του παγωτού στην Ελλάδα.

Έτσι, το 1936 λάνσαραν το παγωτό βανίλια με επικάλυψη σοκολάτας πάνω σε ξυλάκι, ένα προϊόν που είχε ήδη μεγάλη κατανάλωση στο εξωτερικό. Εκτός από παγωτό ξυλάκι, η ΕΒΓΑ πωλούσε και παγωτό χωνάκι καθώς και σε κύπελο. Όμως, το παγωτό σε ξυλάκι, ήταν αυτό με τη μεγαλύτερη παραγωγή και αναμενόμενη κατανάλωση.

Αν και εικάζεται ότι και πριν το 1936 είχαν γίνει απόπειρες να διαδοθεί το παγωτό ξυλάκι στην Ελλάδα, μόνο εκείνη τη χρονιά με την ΕΒΓΑ άρχισε να γίνεται γνωστό στο ευρύ κοινό. Μάλιστα, η εταιρεία απέκτησε και την ευρεσιτεχνία για το προϊόν στην Ελλάδα.

Φθηνό παγωτό

Την άνοιξη του 1936, η ΕΒΓΑ ξεκίνησε να το διαθέτει μέσω μικρών μαγαζιών, αλλά κυρίως πολλών πλανόδιων παγωτατζήδων.

Η τιμή πώλησης του τεμαχίου ήταν τρεις δραχμές. Την ίδια εποχή, το χαμηλότερο μεροκάματο, αυτό ενός ανειδίκευτου εργάτη, ήταν περίπου 80 δραχμές. Όπως ήταν φυσικό, όταν ξεκίνησε η κυκλοφορία του έγινε ανάρπαστο από μικρούς και μεγάλους. Το ρίσκο των αδελφών Σουραπά να ρίξουν στην αγορά το νέο αυτό προϊόν φαινόταν να αποδίδει.

Όμως, πολύ σύντομα ξεκίνησαν σοβαρά προβλήματα.

«Φέικ νιους»

Σχεδόν παράλληλα με τη διάθεση των πρώτων παγωτών ξυλάκι από την ΕΒΓΑ, άρχισε να κυκλοφορεί μία φήμη ότι δεκάδες καταναλωτές του είχαν πάθει στομαχικές διαταραχές και κάποιοι νοσηλεύθηκαν.

Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί, και δεν υπάρχει καμία είδηση για δηλητηριάσεις από παγωτό ξυλάκι.

Η ΕΒΓΑ πέρασε αμέσως στην αντεπίθεση και καταχώρησε ανακοινώσεις στις εφημερίδες διαψεύδοντας τη φήμη. Επιπλέον, σε αυτές τόνιζε ότι τα παγωτά της εταιρίας ελέγχονταν από το Γενικό Χημείο του Κράτους πριν διατεθούν στην αγορά. Δεν είχε εντοπιστεί ούτε ένα που να ήταν ακατάλληλο για κατανάλωση.

Όμως, τον Απρίλιο-Μάιο 1936 άρχισε να διαδίδεται μία άλλη φήμη για το παγωτό ξυλάκι της ΕΒΓΑ. Σύμφωνα με αυτή, η εταιρεία πλήρωνε το προσωπικό των δήμων που ήταν υπεύθυνο για την καθαριότητα των πεζοδρομίων και των δημόσιων υπαίθριων χώρων, για να μαζεύουν τα ξυλάκια παγωτού που εύρισκαν και να τα επιστρέφουν στο εργοστάσιο στο Βοτανικό.

Η φήμη για τα «ανακυκλωμένα» ξυλάκια παγωτού, σύντομα είχε γίνει γνωστή. Αυτό είναι μία ένδειξη ότι οι φήμες δεν είχαν ξεκινήσει τυχαία, αλλά μάλλον αποτελούσαν μέρος κάποιου οργανωμένου σχεδίου να γίνει μποϋκοτάζ στο νέο προϊόν.

Επρόκειτο για επικίνδυνο «φέικ νιούζ». Πολλοί ήταν έτοιμοι να πιστέψουν τη φήμη, κάτι που θα έριχνε κατακόρυφα την κατανάλωση του παγωτού ξυλάκι. Φαινόταν ότι το νέο φιλόδοξο εγχείρημα των αδελφών Σουραπά θα ναυαγούσε.

Όπως συμβαίνει συχνά με τις φήμες, ποτέ δεν έγινε γνωστό ποιος ή ποιοι τις ξεκίνησαν. Μέχρι το 1936, οι περισσότεροι Έλληνες κατανάλωναν παγωτό στα ζαχαροπλαστεία. Η μαζική διάθεση του παγωτού ξυλάκι από την ΕΒΓΑ, που μάλιστα ήταν φθηνότερο απ’ αυτό των ζαχαροπλαστείων, σήμαινε ότι θα έχαναν πελάτες. Έτσι, θεωρήθηκε ότι οι «εγκέφαλοι» των «φέικ νιούζ» κατά του παγωτού μπορεί να ήταν οι ιδιοκτήτες ζαχαροπλαστείων.

Η ανακοίνωση της ΕΒΓΑ

Οι αδελφοί Σουραπά, όμως, δεν ήταν από τους επιχειρηματίες που θα αποτύγχαναν εξαιτίας «φέικ νιούζ». Αντί να αγνοήσουν τη φήμη, ελπίζοντας ότι θα σταματούσε, αντέδρασαν άμεσα, όπως είχαν κάνει και με το «φέικ νιούζ» για τις στομαχικές διαταραχές. Το Μάιο του 1936, και για πολλές μέρες οι μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες είχαν την εξής καταχώρηση:

«ΤΑ ΞΥΛΑΚΙΑ ΤΩΝ ΠΑΓΩΤΩΝ ΕΒΓΑ

ΜΙΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ

Η Εθνική Βιομηχανία Γάλακτος ΕΒΓΑ, θεωρεί υποχρέωσίν της απέναντι του Κοινού, που με τόσον ενθουσιασμόν υπεδέχθη τα απαράμιλλα δια την εκλεκτήν ποιότητα, αλλά και προς παντός- αγνότητα προϊόντα της: ΠΑΣΤΕΡΙΩΜΕΝΟΝ ΓΑΛΑ ΕΒΓΑ, και τα εξ αυτού ΓΙΑΟΥΡΤΙ, ΦΡΕΣΚΟ ΒΟΥΤΗΡΟ και ΠΑΓΩΤΑ, όπως ανακοινώση τα ακόλουθα σχετικά με τα ξυλάκια των παγωτών της: Επειδή ετέθησαν εις κυκλοφορίαν φήμαι, κατά τας οποίας η Εταιρεία μας περισυλλέγει και χρησιμοποιεί εκ νέου τα απομένοντα από τα παγωτά της ξυλάκια, δηλούμεν κατηγορηματικώς ότι τούτο είνε απολύτως ανακριβές και ανυπόσταστον. Άλλως τε αντίκειται το τοιούτον εις τον κυριώτερον εκ των σκοπών της ιδρύσεως της Εταιρείας μας, ο οποίος είνε, ως γνωστόν, η διά των ενδεδειγμένων επιστημονικών μέσων προστασία της υγείας του κοινού. Προς τον σκοπόν δε τούτον επιθεωρούνται και ελέγχονταο τακτικώς όλα τα Πρατήριά μας και τα Καταστήματα τα πωλούντα προϊόντα ΕΒΓΑ. Επί τη ευκαιρία καθιστώμεν γνωστόν ότι τιμή πωλήσεως των παγωτών ΕΒΓΑ έχει καθορισθή γενικώς εις δραχμάς 3-κατά τεμάχιον-πλην του Π. Φαλήρου, Γλυφάδας, Πεντέλης και Κηφισιάς, ένθα πωλούνται προς δραχ. 3.50 (Εκ της Διευθύνσεως της Εταιρείας ΕΒΓΑ «ΜΗΝΥΤΩΡ»).

Η δυναμική αντίδραση της διεύθυνσης της ΕΒΓΑ να απαντήσει άμεσα στις κακόβολες φήμες, αντί να περιοριστεί απλά στη διαφήμιση του παγωτού ξυλάκι είχε σαν αποτέλεσμα να κερδίσει τους καταναλωτές. Έτσι, το 1936 το παγωτό ξυλάκι υπήρξε μεγάλη επιτυχία και έβαλε τα θεμέλια για να ξεκινήσει η ιστορία του στην Ελλάδα που φυσικά συνεχίζεται από πολλές εταιρείες.