Ο “κλεμμένος” θησαυρός του Πριάμου και το μυστήριο της εξαφάνισής του. Πως βρέθηκε στην Ρωσία και η αντιδικία με την Γερμανία

Στις 14 Ιουνίου του 1873, ο σπουδαίος αρχαιολόγος, Ερρίκος Σλήμαν, ανακάλυψε στη δυτική τομή του τείχους της Τροίας, στο λόφο Χισαρλίκ, ένα κουτί με χρυσαφικά τα οποία έγιναν γνωστά ως ο “θησαυρός του Πριάμου“.

Αποτελούνταν από 8.833 χρυσά αντικείμενα, τα οποία χρονολογούνται 1.000 χρόνια νωρίτερα από την εποχή του Τρωικού Πολέμου!

Ο θησαυρός περιλάμβανε μια ορειχάλκινη ασπίδα, μια χύτρα, ένα αργυρό αγγείο, ένα ορειχάλκινο αγγείο, ένα χρυσό, δύο χρυσά κύπελλα, ένα μικρό κύπελλο από ήλεκτρο, δύο χρυσά διαδήματα, 56 χρυσά σκουλαρίκια και 8.750 χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά.

Ο Σλήμαν προσπάθησε να δωρίσει τα ευρήματα στην Ελλάδα, κρυφά από τις τουρκικές αρχές. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση δεν τα δέχτηκε και ύστερα από σχετική διαφωνία του Σλήμαν με τον πρωθυπουργό Δ. Βούλγαρη, ο “θησαυρός του Πριάμου” πουλήθηκε στη Γερμανία.

Η μυστήρια εξαφάνιση του θησαυρού

Ο μυθικός θησαυρός παρέμεινε στο Μουσείο του Βερολίνου για 44 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Μετά την πτώση της ναζιστικής Γερμανίας και πριν την προέλαση του συμμαχικού στρατού, η συλλογή κλείστηκε σε τρία μεγάλα κουτιά και τοποθετήθηκε σε μυστικό καταφύγιο κάτω από τον Ζωολογικό Κήπο του Βερολίνου.

Για τα επόμενα σαράντα χρόνια κανείς δεν ήξερε που βρίσκονταν τα πολύτιμα ευρήματα του Σλήμαν.

Μικρά τμήματα της συλλογής φιλοξενήθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, ύστερα από δωρεά της γυναίκας του Σλήμαν, Σοφία, και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού παρέμενε μυστηριωδώς εξαφανισμένο.

Το μυστήριο λύθηκε το 1993, όταν τα κουτιά εντοπίστηκαν σε μια θυρίδα του Μουσείου Πούσκιν στη ρωσική πρωτεύουσα

Όπως αποκαλύφθηκε, ο θησαυρός μεταφέρθηκε από άνδρες του Κόκκινου Στρατού στη Μόσχα, μετά τη σοβιετική κατάληψη του Βερολίνου.

Σύμφωνα με άλλες πηγές, μετά την κατάληψη του Ζωολογικού Κήπου του Βερολίνου από τον Κόκκινο Στρατό, ο καθηγητής Βίλχελμ Ουνβερζάγκτ παρέδωσε τον πολύτιμο θησαυρό στη Σοβιετική Επιτροπή Τέχνης, για να τον σώσει από σίγουρη λεηλασία.

Στη συνέχεια, τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν αεροπορικώς και με άκρα μυστικότητα στη Μόσχα και φυλάχτηκαν στο Μουσείο Καλών Τεχνών Πούσκιν.

Καθ΄ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Μόσχα αρνιόταν οποιαδήποτε εμπλοκή με τον “θησαυρό του Πριάμου”, αλλά μετά την πρώτη της Σοβιετικής Ένωσης οι Ρώσοι παραδέχτηκαν ότι κατείχαν ολόκληρη την συλλογή από το 1945.

“Λάφυρο πολέμου” και “δίκαιη αποζημίωση” λένε οι Ρώσοι

Σήμερα, τα πολύτιμα ευρήματα εκτίθονται στο Μουσείο της ρωσικής πρωτεύουσας αλλά διεκδικούνται από το Μουσείο του Βερολίνου. Ωστόσο, κάθε αίτημα των Γερμανών πέφτει στο κενό, αφού οι ρωσικές αρχές θεωρούν τον “θησαυρό του Πριάμου” ως δίκαιη αποζημίωση για τις ανυπολόγιστες απώλειες που υπέστη το ρωσικό έθνος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η επί δεκαετίες διευθύντρια του Μουσείου Πούσκιν, γνωστή και ως “στρατιώτης της τέχνης”, Ιρίνα Αντόνοβα, συνέδεσε το όνομα και το έργο της με τον μυθικό θησαυρό, αφού υπερασπίστηκε τη “ρωσική κυριαρχία” του μέχρι το τέλος της ζωής της.

Ίσως η πιο σημαντική παρακαταθήκη της προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η ψήφιση σχετικού νόμου, που όριζε ότι “τα πολιτιστικά αγαθά που μεταφέρθηκαν από τη Γερμανία αποτελούν πολεμική αποζημίωση” ενώ έμεινε στην ιστορία για τη φράση της,

“Η επιστροφή αυτών των πολιτιστικών αγαθών στη Γερμανία, θα σήμαινε το ξέσπασμα επανάστασης σε όλες τις συλλογές έργων τέχνης ανά τον κόσμο”

Η Μελίνα Μερκούρη “διεκδίκησε” τον θησαυρό

Πριν ακόμα γίνουν “τα αποκαλυπτήρια” του θησαυρού στο Μουσείο Πούσκιν, η Μελίνα Μερκούρη διεκδίκησε να πραγματοποιηθεί η πρώτη έκθεση των ευρημάτων στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του 1993, η Μερκούρη απέστειλε αίτημα στον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, προκειμένου να συνηγορήσει υπέρ της πρότασης. Στο υπόμνημα έγραφε:

“Γνωρίζουμε ότι η Ρωσία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε λεπτές φάσεις διαπραγματεύσεων με τη Γερμανία για το θέμα του θησαυρού και γνωρίζουμε ότι ο θησαυρός του Πριάμου είναι το μεγάλο επιχείρημα της χώρας σας, για να σας επιστραφούν οι πολιτιστικοί σας θησαυροί, που λεηλατήθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. 

Η Ελλάδα είναι ουδέτερη χώρα ως προς τη διεκδίκηση του θησαυρού. Είναι, όμως, φορτωμένη με μνήμες και ιστορικά στοιχεία που ανήκουν στον θησαυρό και στον Σλήμαν. Παράλληλα, στην Ελλάδα υπάρχει ένα φιλικό έδαφος προς τον ρωσικό λαό. Άλλωστε και ο ίδιος ο Ερρίκος Σλήμαν είχε παντρέψει στη ζωή του τη Ρωσία και την Ελλάδα”.

Τελικά, το αίτημα της Μελίνας δεν εισακούστηκε και η πρώτη παγκόσμια έκθεση των ευρημάτων πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Πούσκιν στη Μόσχα, όπου και παραμένουν μέχρι και σήμερα.

_{Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Realms of Gold}