Ο “αφανής ήρωας του Τσέρνομπιλ”. Ο επιστήμονας που έσωσε εκατομμύρια ζωές και δεν έκρυψε την αλήθεια για το πυρηνικό δυστύχημα. Εκτέθηκε σε ραδιενέργεια και αυτοκτόνησε απογοητευμένος

Τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986, ο αντιδραστήρας νούμερο τέσσερα στο Τσερνομπίλ εξερράγη. Το σοβιετικό κράτος αρχικά το απέκρυψε ενώ στη συνέχεια προσπάθησε να υποβαθμίσει τις συνέπειες του πυρηνικού δυστυχήματος.

Στην επιχείρηση αυτή, ένας επιστήμονας στάθηκε απέναντι. Ο Βαλέρι Λεγκάσοφ κλήθηκε να διερευνήσει τα αίτια. Ανέλαβε επικεφαλής των ερευνών και κατάφερε τελικά να πείσει το σοβιετικό κράτος να προβεί σε εκκένωση της κοντινής πόλης Πρίπυατ.

O επιστήμονας που πήγε κόντρα στη σοβιετική κυβέρνηση

Μίλησε ανοιχτά για τις πιθανότητες μιας δεύτερης ακόμη πιο καταστροφικής έκρηξης και έπεισε για τη σοβαρότητα της κατάστασης παρότι η κυβέρνηση δεν ήθελε να βγουν πολλές πληροφορίες προς τα έξω . Ήταν ο επιστήμονας που χάρη στις ενέργειες που πρότεινε, σώθηκαν εκατομμύρια ζωές σε όλο τον κόσμο.

Η στάση του Λεγκάσοφ ήταν η δύναμη που πήγε κόντρα στη σοβιετική ηγεσία που είχε προσπαθήσει να μειώσει την έκταση της καταστροφής. Ο φίλος του Vladimir Gubarev, είχε δηλώσει στη Pravda πως οι συνάδελφοί του ήταν ειρωνικοί ως προς τον τρόπο που ο Λεγκάσοφ διαχειριζόταν την κρίση, υποτιμώντας την εμβέλειά της.

Ο Λεγκάσοφ εργαζόταν στο Ινστιτούτο Ατομικής Ενέργειας Κουρτσάτοφ, στο οποίο είχε τη θέση του αναπληρωτή διευθυντή, όταν ενημερώθηκε για την πυρηνική έκρηξη. “Έχει γίνει κάποιου είδους ατύχημα στο Τσέρνομπιλ”, άκουσε. Δώδεκα ώρες μετά την έκρηξη του αντιδραστήρα, έγινε βασικό μέλος της κυβερνητικής επιτροπής που συγκροτήθηκε για να ερευνήσει τα αίτια της καταστροφής και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες.

Στα απομνημονεύματά του, ανέφερε ότι οι κάτοικοι είχαν ενημερωθεί ότι θα εκκενώσουν την πόλη Πρίπυατ μόνο για λίγες ημέρες. Η πληροφορία αυτή είχε διαδοθεί για να μπορέσουν να πειστούν πιο εύκολα να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να μην τρομοκρατηθούν. Οι τοπικές αρχές κατάφεραν να ενημερώσουν 300.000 κατοίκους να φύγουν από τις πόλεις που βρίσκονταν κοντά στο πυρηνικό εργοστάσιο. Ωστόσο υπήρχαν αρκετοί που ενημερώθηκαν αργότερα καθώς η πληροφορία μεταδιδόταν από στόμα σε στόμα. Μία ημέρα μετά την πυρηνική έκρηξη ο Λεγκάσοφ είδε “γυναίκες να κάνουν βόλτες με τα καροτσάκια των μωρών τους και παιδιά να παίζουν σαν να ήταν μια οποιαδήποτε Κυριακή”.Ο κόσμος συνέχισε την επόμενη ημέρα τη ζωή του σαν να μην συνέβαινε τίποτε, παρά το γεγονός ότι δεκάδες άτομα αρρώστησαν κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Όταν τελικά εγκατέλειψαν την πόλη και οι τελευταίοι κάτοικοι, έφυγαν με τα αυτοκίνητα τους, που όπως σημείωνε ο επιστήμονας πιθανώς είχαν μολυνθεί και αυτά.

Ένιωθε ευθύνη για την άγνοια των εργατών

Οι κυβερνητικοί πείστηκαν να προβούν σε ενέργειες περιορισμού της έκτασης της πυρηνικής καταστροφής και να κάνουν μετρήσεις ώστε να εξακριβώσουν το μέγεθος της καταστροφής.

Από την πυρηνική καταστροφή του ’86 εκτιμάται πως πέθαναν σε μικρό χρονικό διάστημα 4.000 άνθρωποι από καρκίνο. Τέσσερις μήνες μετά την πυρηνική καταστροφή, ο ερευνητής παρουσίασε την έκθεση της σοβιετικής αντιπροσωπείας στην ειδική σύνοδο της Διεθνούς Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας στην Βιέννη. Ο Λεγκάσοφ αναγνώρισε ότι η τραγωδία οφειλόταν σε ανθρώπινα σφάλματα αλλά και στον ελαττωματικό σχεδιασμό του αντιδραστήρα.

“Στάθηκα μπροστά σε όλους στη Βιέννη και κατηγόρησα τους νεαρούς στο δωμάτιο ελέγχου.  Από τότε προσπαθώ να μιλήσω για να καταρρίψω το μύθο που έπλασαν αλλά όσα γράφω και οι συνεντεύξεις που δίνω, δεν δημοσιεύονται. Διέλυσα την καριέρα μου και το κύρος μου. Πέρασαν δύο χρόνια από το ατύχημα και τώρα δεν έχω τίποτα. Πιστεύω ότι είναι δίκαιο”, έγραφε στην έκθεση του.

Ο Λεγκάσοφ διακρίθηκε και για έναν ακόμη λόγο. Δεν έφυγε από την περιοχή μέχρι η κατάσταση να μπορεί να ελεγχθεί, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας έκτακτης ανάγκης που δεν πλησίασαν προκειμένου να μην μολυνθούν. Σύμφωνα με την κόρη του, ο ίδιος ο επιστήμονας είχε εκτεθεί στη ραδιενέργεια και ήταν πολύ αδύναμος τις επόμενες μέρες μετά την έκρηξη.

“Ένοιωθε τεράστια ευθύνη για όσα έγιναν, κυρίως γιατί οι εργάτες δεν γνώριζαν”, είχε πει η κόρη του στη συνέντευξή της στο RT News Channel.

Η αυτοκτονία και οι ηχογραφήσεις που δεν εντοπίστηκαν

“Το Τσερνόμπιλ ήταν η αποθέωση όλων των σφαλμάτων που είχαμε κάνει στη διαχείριση της εθνικής οικονομίας μας επί σειρά δεκαετιών”, έγραφε ο καθηγητής στα απομνημονεύματά του. Μία ημέρα πριν ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με τα αίτια της καταστροφής, ο Βαλερι Λεγκάσοφ βρέθηκε κρεμασμένος. Ήταν 27 Απριλίου 1988 και είχαν περάσει δύο χρόνια από το πυρηνικό δυστύχημα του Τσέρνομπιλ.

Στο ντοκιμαντέρ του BBC Chernobyl Nuclear Disaster ο Λεγκάσοφ ισχυρίστηκε ότι υπήρξε η πολιτική πίεση και λογοκρίθηκε η έκθεσή του προς την ΔΟΑΕ.

Ως επιχείρημα προβλήθηκαν λόγοι μυστικότητας που απαγόρευαν ακόμη και σε στελέχη των εγκαταστάσεων να γνωρίζουν ατυχήματα που έχουν συμβεί αλλά και προβλήματα στον σχεδιασμό του αντιδραστήρα!

Ο Λεγκάσοφ είχε προσπαθήσει ξανά να αυτοκτονήσει.

Ακόμη είχε νοσηλευτεί λόγω της έκθεσής του στη ραδιενέργεια, όπως έχει επιβεβαιώσει η κόρη του.

Στο αρχείο του είχε κασέτες με ηχητικά ντοκουμέντα, οι οποίες ωστόσο δεν εντοπίστηκαν.

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1996, ο Ρώσος πρόεδρος Μπόρις Γιέλτσιν απένειμε στον Λεγκάσοφ μεταθανάτια τον τιμητικό τίτλο του Ήρωα της Ρωσικής Ομοσπονδίας για το “θάρρος και τον ηρωισμό” που έδειξε στην έρευνά του για το ατύχημα. Τον “ήρωα του Τσέρνομπιλ” υποδύεται στην ομώνυμη σειρά της HBO ο Τζάρετ Χάρις. “Είναι ξεκάθαρο πως προσπάθησαν να διαγράψουν τα ντοκουμέντα του, μαζί και τον ίδιο. Δεν ήθελαν να πει την αλήθεια για όσα έγιναν”, έχει δηλώσει ο ηθοποιός.