Ο πολιτευτής που έταξε στους ψηφοφόρους ποταμόπλοια στον Ιλισό. Τότε η Αθήνα υπέφερε από λειψυδρία, σκουπίδια, λάσπες και ο Πειραιάς είχε μόλις 31 κατοίκους

Η μετάθεση της «βασιλικής Καθέδρας» και η μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους στην Αθήνα ήταν απόφαση του νεαρού Βασιλιά Όθωνα. Προηγουμένως όμως, μια σειρά αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων και πολιτικών είχε διατυπώσει αρκετές προτάσεις για το θέμα.

Μεταξύ των άλλων πόλεων που προτάθηκαν τότε ήταν η Κόρινθος, τα Μέγαρα, το Άργος, το Ναύπλιο, που ήταν ήδη πρωτεύουσα και ο Πειραιάς. Ο τελευταίος αποτελούσε σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα της αυλής Γ. Γκούτενσον ιδανική τοποθεσία για τη νέα πρωτεύουσα.

Σε αντίθεση με την Αθήνα, ο Πειραιάς διέθετε λιμάνι που θα διευκόλυνε τη μεταφορά πρώτων υλών για την ανοικοδόμηση της πρωτεύουσας και επιπλέον, οι εκτάσεις του ανήκαν στο Κράτος και στην Εκκλησία, οπότε δε χρειάζονταν να δοθούν αποζημιώσεις. Τελικά επιλέχθηκε η Αθήνα, κυρίως για λόγους ιδεολογικούς, που σχετίζονταν με την προσπάθεια σύνδεσης του νεοελληνικού κράτους με το ένδοξο παρελθόν της αρχαιότητας.

Η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου του 1834 και λίγες ημέρες αργότερα, με διάταγμα που εξέδωσε την 1η Οκτωβρίου η Αντιβασιλεία του Όθωνα, δημιουργήθηκε ο μεγαλύτερος Δήμος της  χώρας. Τότε βέβαια, η Αθήνα που περιλάμβανε και τον Πειραιά, δεν είχε ούτε την έκταση, ούτε τον πληθυσμό μιας μεγάλης πόλης.

Πνιγμένη στα σκουπίδια η μετεπαναστατική Αθήνα

Οι περίπου 7.170 κάτοικοί της ζούσαν μέσα στη φτώχεια και στην ανέχεια, ενώ τα λιγοστά καλύβια και κτίρια ήταν διάσπαρτα ανάμεσα στα ερείπια του παρελθόντος, γύρω από την Ακρόπολη. Η Αθήνα μόλις έδυε ο ήλιος ήταν μια σκοτεινή πόλη, καθώς δεν διέθετε δημόσιο φωτισμό και δεν υπήρχε οδικό δίκτυο.

Τα πρώτα έργα οδοποιίας κατασκευάστηκαν το 1834. Και τότε όμως οι δρόμοι ήταν στενοί, γεμάτοι λακκούβες και βρώμικοι. Τον χειμώνα γέμιζαν με λάσπες και το καλοκαίρι η σκόνη δημιουργούσε μια αποπνικτική ατμόσφαιρα. Επίσης, δεν υπήρχε σύστημα αποκομιδής των σκουπιδιών ούτε δημόσιες τουαλέτες.

Όλα τα απορρίμματα από τα σπίτια και τα μαγαζιά σωρεύονταν στους δρόμους, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης και προκαλώντας συχνά διάφορες επιδημίες που σκορπούσαν θάνατο. Χαρακτηριστικά, το 1835 ξέσπασε ελονοσία από τα λιμνάζοντα νερά στους δρόμους, αφήνοντας πίσω της πολλά θύματα.

Το πρόβλημα καταπολέμησε αργότερα ο Δήμος μισθώνοντας κάρα για να συλλέγουν τα σκουπίδια και κατασκευάζοντας δημόσια αποχωρητήρια. Ένα πρόβλημα που ανέκαθεν αντιμετώπιζε η Αθήνα και φυσικά δεν έλειπε από τα μετεπαναστατικά χρόνια, ήταν η λειψυδρία.

Προτού γίνει πρωτεύουσα, οι λιγοστοί χιλιάδες κάτοικοι προμηθεύονταν νερό από το υδραγωγείο του Αδριανού. Αμέσως μετά, ακολούθησε κύμα αστυφιλίας και ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε ραγδαία, με αποτέλεσμα το υδραγωγείο να μην επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες όλων.

Οι διακοπές νερού ήταν συχνές και μεγάλης διάρκειας, ενώ στη βρύση της γειτονιάς σχηματίζονταν τεράστιες ουρές ταλαιπωρίας από γυναίκες που περίμεναν να γεμίσουν τις στάμνες. Οι εντάσεις, οι τσακωμοί και τα μαλλιοτραβήγματα δεν έλειπαν φυσικά σε κάθε σειρά.

Η προεκλογική περίοδος και οι μεγάλες υποσχέσεις

Με αυτή την ατζέντα και ζώντας σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, οι Αθηναίοι ψήφισαν τον  Μάρτιο του 1835 στις πρώτες δημοτικές εκλογές .

Φυσικά προηγήθηκε, όπως και σήμερα, μια προεκλογική περίοδος.

Καθώς δεν υπήρχαν μεγάλα εκλογικά κέντρα και νοικιασμένοι πολυχώροι για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις, ο εκάστοτε υποψήφιος συγκέντρωνε τους ψηφοφόρους στο σπίτι του, όπου και τους προσέφερε ποτά, μεζέδες και χύμα καπνό. Αυτό άλλαξε μετά το 1885.

Παράλληλα, οι μεγάλες διαδηλώσεις οργανώνονταν στο κέντρο της πόλης και τις συνοικίες, ενώ κατά τη διάρκειά τους δεν έλειπαν και οι ευφάνταστες προεκλογικές δεσμεύσεις των υποψήφιων Δημάρχων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε ο λογοτέχνης Στέφανος Ξένος, που όντας υποψήφιος κάποια στιγμή, είχε υποσχεθεί απίθανα πράγματα στους Αθηναίους.

Τους είχε τάξει λευκά ατμόπλοια να πλέουν στον Ιλισσό, ένα γιγάντιο φανό στην Ακρόπολη και ότι θα δημιουργήσει δίοδο στον Ιερό Βράχο ώστε να έρχεται ο θαλάσσιος μπάτης και να δροσίζει την πόλη.

Ο Ξένος ήταν από τους πρώτους επιχειρηματίες που πραγματοποίησαν μαζικές επενδύσεις σε ατμόπλοια. Το 1860 είχε ήδη νηολογήσει υπό βρετανική σημαία 10 ατμόπλοια με συνολική χωρητικότητα 6.000 τόνων. Είχε συνεταιριστεί με δύο γάλλους, τους αδελφούς Tubini, και ίδρυσαν στο Νιουκάστλ της Αγγλίας την Royal Greek Iron Foundry. Καταστατικός σκοπός της εταιρείας ήταν η τήξη των σιδηρομεταλλευμάτων της Σερίφου, στην Αγγλία. Η εταιρεία μπορεί να μην ευδοκίμησε, αλλά προεκλογικά τροφοδότησε τις προεκλογικές ιδέες του φιλόδοξου πολιτικού.

Πλησιάζοντας στις εκλογές δημιουργήθηκε κλίμα πόλωσης και φανατισμού, ενώ συχνό φαινόμενο ήταν οι συμπλοκές μεταξύ των θερμόαιμων υποστηρικτών των αντίπαλων παρατάξεων που κατέληγαν με τραυματίες και θύματα. Οι υποψήφιοι «ψώνιζαν» χειροκροτητές και «πρωτοπαλίκαρα» από την κακόφημη γειτονιά στου Ψυρρή.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Οι «συμμορίες της Αθήνας». Η αιματηρή σύγκρουση 100 νεαρών από τη Νεάπολη Εξαρχείων, την πλατεία Βάθη και του Ψυρρή. Οι αμέτρητοι τραυματίες...  

Ο πρώτος Δήμαρχος

Ο δήμαρχος δεν εκλεγόταν απευθείας από τη βάση. Ο λαός εξέλεγε με την ψήφο του το δημοτικό συμβούλιο, το οποίο πρότεινε τρεις υποψήφιους δημάρχους, ωστόσο η τελική επιλογή γινόταν από την Κυβέρνηση.

Πρώτος Δήμαρχος διετέλεσε από το 1835 έως το 1837 ο Ανάργυρος Πετράκης, ο οποίος διορίστηκε από τον Όθωνα από τον κατάλογο των εκλεγμένων δημοτικών συμβούλων. Αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, καθώς οι «κηπουροί» αποτέλεσαν και αργότερα μια προσφιλή συνήθεια των βασιλέων.

Βασικός αντίπαλός του ήταν ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, ο οποίος κατάφερε να εκλεχθεί στις επόμενες εκλογές.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Πετράκης επιχείρησε να φωτίσει την πόλη τοποθετώντας περίπου 80 φανάρια με λάμπες λαδιού, τα οποία περνούσε και άναβε κάθε απόγευμα ένας φανοκόρος. Τα βράδια όμως που είχε φεγγάρι, άναβαν για λόγους οικονομίας μόνο τα 30.

Ο φλόμος που φλόμωνε τους Αθηναίους

Επί της δημαρχίας Πετράκη αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία και τα προβλήματα που δημιουργούσε με τις επικίνδυνες αναθυμιάσεις του, ο φλόμος. Ήταν δηλητηριώδες φυτό που φύτρωνε παντού στα λιμνάζοντα νερά, γύρω από την Αθήνα. Με εντολή Πετράκη ο φλόμος κόπηκε και ανοίχθηκαν χαντάκια για να φεύγει το νερό στο οποίο ευδοκιμούσε. Έτσι οι Αθηναίοι σταμάτησαν να “φλομώνουν”. ..

Την ίδια περίοδο πραγματοποιήθηκε και η πρώτη απογραφή του πληθυσμού της Αθήνας. Ο Δήμος είχε μόλις 7.223 κατοίκους στους οποίους περιλαμβάνονται και οι 31 κάτοικοι του Πειραιά, που ήταν ουσιαστικά τέσσερις οικογένειες!

Ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 693.592 άνθρωποι και η μικρή κωμόπολη με τη μεγάλη ιστορία άρχιζε σιγά σιγά να αναπτύσσεται.

Για την ιστορία ο Στέφανος Ξένος μετά τις εκλογές εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο και έζησε εκεί για τριάντα χρόνια. Ανέπτυξε εντυπωσιακή επιχειρηματική και ναυτιλιακή δραστηριότητα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση φιλελληνικών οργανώσεων. Αντιπολιτεύτηκε ανοιχτά τον Όθωνα. Παρά την έντονη δραστηριότητά του, πέθανε φτωχός και αγνοημένος στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1894.

Αρχική φωτογραφία: ΠΥΛΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥ & ΑΚΡΟΠΟΛΗ, Αθήνα 1851, Alfred Nicolas Normand [γεν. 1.6.1822-†2.3.1909]

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η Αθήνα υπήρξε χωριό πριν γίνει πρωτεύουσα; Τι λένε τα στοιχεία για τον πληθυσμό, τα σπίτια και τις εμπορικές επιχειρήσεις. Τι δείχνουν οι χάρτες και οι μαρτυρίες των ξένων ταξιδιωτών. Ποιες πόλεις την ανταγωνίζονταν