Ο «Πόλεμος του Κουβά». Η μεσαιωνική διαμάχη που εξελίχθηκε σε αιματηρό πόλεμο με “αφορμή” έναν κουβά

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η έκφραση «στον κουβά» έχει αρνητικό συνειρμό. Χρησιμοποιείται συνήθως απ’ όσους παίζουν στοίχημα, για να πουν πως το δελτίο τους δεν κέρδισε. Έτσι είναι για πέταμα! Στον Μεσαίωνα, όμως ένας πόλεμος σχετίστηκε μ’ ένα κουβά και έτσι έμεινε στην ιστορία ως ο «Πόλεμος του Κουβά» (“Guerra della secchia rapita“)

Μπολόνια εναντίον Μόντενα

Το 1325, σ΄ ένα από τους πολλούς εμφυλίους πολέμους μεταξύ των ιταλικών πόλεων-κρατών, δυνάμεις της Μπολόνια συγκρούστηκαν με της γειτονικής Μόντενα. Ο πόλεμος των δύο ιταλικών πόλεων ήταν ένα επεισόδιο στις συγκρούσεις περίπου τριών αιώνων, μεταξύ των Γουέλφων, δηλαδή των υποστηρικτών του πάπα και των Γιβελίνων, των υποστηρικτών του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Στους πρώτους ανήκε η Μπολόνια και στους άλλους η Μόντενα. Οι δύο πόλεις διεκδικούσαν διάφορες περιοχές μεταξύ τους και η διαμάχη τους ήταν από τις παλαιότερες.

Έτσι και στις αρχές του 14^ου αιώνα υπήρξαν συγκρούσεις μεταξύ των κατοίκων της Μπολόνια και της Μόντενα. Δεν ήταν σημαντικές μάχες αλλά αψιμαχίες με περιορισμένες απώλειες. Αυτό άλλαξε το 1325, όταν η Μπολόνια συγκρότησε ένα τεράστιο στράτευμα με στόχο να επιτεθεί στη γείτονά της.

Κουβάς ή κάστρο, η αφορμή του πολέμου;

Σύμφωνα μ’ ένα θρύλο, αφορμή για την εκστρατεία στάθηκε η κλοπή ενός ξύλινου κουβά. Κάποιοι στρατιώτες της Μόντενα μπήκαν κρυφά στη Μπολόνια και έκλεψαν τον κουβά από το κεντρικό πηγάδι της πόλης. Όταν αρνήθηκαν να το επιστρέψουν, η Μπολόνια κήρυξε τον πόλεμο. Έτσι, έγινε γνωστός ως «Πόλεμος του Κουβά» ή «του Δρύινου Κουβά».

Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος κηρύχθηκε επειδή δυνάμεις της Μόντενα είχαν καταλάβει το κάστρο του Μοντεβέλιο που ανήκε στη Μπολόνια. Πάντως, ανάμεσα στα λάφυρα που πήραν οι στρατιώτες της Μόντενα μετά τη νίκη τους εναντίον της Μπολόνια ήταν και ένας ξύλινος κουβάς.

Μάχη του Ζαπολίνο

Τον Νοέμβριο του 1325, δυνάμεις 30.000 πεζών και 2.000 ιππέων της Μπολόνια, ένα τεράστιο στράτευμα για την εποχή, εκστράτευσε εναντίον της Μόντενα. Αυτή διέθετε μόλις 5.000 πεζούς και 2.000 ιππείς για την άμυνά της. Έτσι οι Μπολονέζοι προήλαυναν με μεγάλη αυτοπεποίθηση προς την εχθρική πόλη.

Όμως, οι άνδρες του Μόντενα έστησαν παγίδα στο στράτευμα της Μπολόνια στο Ζαπολίνο όπου και τους κατανίκησαν μετά από δύο ώρες σκληρής μάχης. Στη συνέχεια, οι νικητές καταδίωξαν τους επιζώντες μέχρι και τη Μπολόνια. Καθοδόν κατέλαβαν και έκαψαν τα κάστρα των εχθρών τους.

“Ρεζίλη του κουβά”!

Οι στρατιώτες της Μόντενα απέκλεισαν τη Μπολόνια και κορόιδευαν τους κατοίκους της που τους έβλεπαν από τις επάλξεις. Μάλιστα, έφθασαν στο σημείο να διοργανώσουν αγώνες και πανηγύρια κάτω από τα τείχη των εχθρών τους.

Σε μία εκδοχή της ιστορίας, οι στρατιώτες της Μόντενα βρήκαν σ’ ένα πηγάδι έξω από την πύλη της Μπολόνιας, με το όνομα Πόρτα Σαν Φελίτσε (Porta San Felice), ένα ξύλινο κουβά. Άρχισαν τότε να τον περιφέρουν πάνω σ’ ένα κοντάρι γύρω από τα τείχη της Μπολόνια και να χλευάζουν τους εχθρούς τους. Μαζί με τον κουβά περιέφεραν 26 αξιωματούχους και αξιωματικούς της πόλης που είχαν αιχμαλωτίσει στη μάχη. Αυτοί στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Μόντενα μαζί με τον κουβά και φυλακίστηκαν.

Ήταν η μεσαιωνική εκδοχή της φράσης «στον κουβά»!    

Ο Κουβάς στο καμπαναριό

Τρεις μήνες αργότερα όταν υπήρξε ανακωχή μεταξύ της Μόντενα και της Μπολόνια, οι αιχμάλωτοι Μπολονέζοι απελευθερώθηκαν και επέστρεψαν στην πόλη τους αλλά δίχως τον κουβά.

Αυτός παρέμεινε στη Μόντενα ως σύμβολο της νίκης της.

Το 1622 ο ποιητής της πόλης, Αλεσάνδρο Τασόνι (Alessandro Tassoni), έγραψε ένα σατυρικό ποίημα για τον πόλεμο με τη Μπολόνια, με τον τίτλο «Ο Κλεμμένος Κουβάς» («La Secchia Rapita»). Σύμφωνα με αυτό το έργο, ο κουβάς που έκλεψαν οι άνδρες από τη Μόντενα υπήρξε η αφορμή για τον πόλεμο με τη Μπολόνια.

Στο ίδιο ποίημα αναφέρεται ότι ο κουβάς λατρευόταν στη Μόντενα ως σύμβολο νίκης και φυλασσόταν δεμένος με μία μακριά αλυσίδα στο ψηλότερο καμπαναριό της πόλης -ύψους 87 μέτρων- στον καθεδρικό ναό, τον Πύργο του Γκιρλαντίνα (Torre della Ghirlandina).

Σήμερα ένα μεσαιωνικός ξύλινος κουβάς που εκτίθεται στο δημαρχιακό Μέγαρο της Μόντενα (Camerino dei Confirmati) θεωρείται ότι είναι το θρυλικό λάφυρο από τον “Πόλεμο του Κουβά” του 1325. Βέβαια πολλοί ιστορικοί το αμφισβητούν, αλλά δεν παύει να είναι το πιο διάσημο αντικείμενο της πόλης, και κορυφαία τουριστική ατραξιόν.