Ο πόλεμος της ενέργειας. Γιατί ο Καύκασος είχε ζωτική σημασία για τους Γερμανούς στο Β΄ ΠΠ. Η αντίδραση των Σοβιετικών

Η έλλειψη φυσικών πόρων στην Ευρώπη, που θα κάλυπταν τις ανάγκες διατήρησης της ισχύος του Άξονα, οδήγησε στη μεγαλύτερη στρατιωτική εισβολή που είχε γνωρίσει η Ανθρωπότητα, με την επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα».

Αν η κατάληψη του Λένινγκραντ έμοιαζε συμβολικής αξίας, η κατάληψη του Καυκάσου κρινόταν ζωτικής.

Η εισβολή των Γερμανικών στρατευμάτων στην Ρωσική Ενδοχώρα, στις 22 Ιουνίου 1941, έμοιαζε ασταμάτητη.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι τρείς ομάδες Στρατιών Βορρά, Κέντρου και Νότου κατέλαβαν μία μεγάλη γεωγραφική έκταση από τις Βαλτικές χώρες μέχρι την Ουκρανία απειλώντας τα μεγάλα αστικά κέντρα του Λένινγκραντ και της Μόσχας.

Η απειρία των αξιωματικών του Σοβιετικού Στρατού αποτέλεσε την αιτία για την αιχμαλώτιση χιλιάδων στρατιωτών και η παθητική αντίσταση κρίθηκε επιτακτική μέχρι τον ερχομό του «Μεγάλου Συμμάχου»: του Βαρύ Χειμώνα.

Οι καιρικές συνθήκες καθήλωσαν τους Γερμανούς σε στατική άμυνα και στη Μάχη της Μόσχας πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη αντεπίθεση των Σοβιετικών, με τη σημαντική υποστήριξη των στρατευμάτων της Σιβηρίας, καθώς οι Ιάπωνες στράφηκαν εναντίον των Αμερικανών στον Ειρηνικό.

Παράλληλα, η πολιορκία του Λένινγκραντ δεν απέφερε τα απαιτούμενα αποτελέσματα καθώς η αντίσταση υπήρξε λυσσαλέα. Ως εκ τούτου, το κύριο βάρος της επίθεσης δόθηκε στον Νότο καθώς το Ροστόφ αποτελούσε την πύλη του Καυκάσου.

Ο Καύκασος αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της παραγωγής της Σοβιετικής Ένωσης.

Εκτός από τις σημαντικές πετρελαιοπηγές στο Μαικόπ και στο Γκρόζνυ, το Μπακού στο Αζερμπαϊτζάν παρήγαγε 24.000.000 τόνους πετρελαίου αγγίζοντας το 80% της συνολικής Σοβιετικής παραγωγής.

Στο ίδιο πλαίσιο, τα κοιτάσματα Μαγγανίου, σπανίων μετάλλων και αγροτικών προϊόντων καθιστούσε την διατήρηση του ελέγχου του Καυκάσου παραπάνω από επιτακτική.

Η ομάδα Στρατιών του Νότου, σύμφωνα με το σχέδιο, που εκπονήθηκε στις 23 Ιουλίου 1942, χωρίστηκαν σε δύο υποομάδες, με την ομάδα Α, υπό τον Βίλχελμ Λίστ να κατευθύνεται στον Καύκασο και την ομάδα Β υπό τον Μαξιμίλιαν φον Βαίχς στο Στάλινγκραντ, όπου υπήρχε σημαντική βιομηχανική ζώνη.

Τον Ιούλιο του 1942 οι Γερμανοί κατέλαβαν το Ροστόφ, ενώ οι δυνάμεις του Έβαλντ φον Κλάιστ κινήθηκαν στην Οροσειρά του Καυκάσου. Στις αρχές Αυγούστου, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Σταυρούπολη, το Μαικόπ, το Κράσνονταρ, ενώ στις 21 Αυγούστου, η 1η Ορεινή Μεραρχία έφθασε στην υψηλότερη κορυφή της Ευρώπης, στο Όρος Ελμπρούς.

Η κινηματογράφηση της τοποθέτησης της Ναζιστικής σημαίας πραγματοποιήθηκε για λόγους προπαγάνδας και εσωτερικής κατανάλωσης. Η σημαντικότερη επιτυχία των Γερμανών είναι η κατάληψη του μεγαλύτερου λιμανιού της Μαύρης Θάλασσας, του Νοβοροσίσκ, που αποτελούσε πύλη εμπορίου για την Σοβιετική Ένωση.

Σταδιακά οι επιθετικές επιχειρήσεις σταμάτησαν λόγω της έλλειψης καυσίμων και πρώτων υλών.

Η Ομάδα Β, σύμφωνα με το σχέδιο «Μπλε» κατευθύνθηκε στο Στάλινγραντ και στον Ποταμό Ντον (Επιχείρηση Fischreiher). Η θετική έκβαση του σχεδίου αφενός θα απέκοπτε τη Σοβιετική Ένωση από τον Καύκασο, αφετέρου θα αυξάνονταν οι πιθανότητες κατάληψης της Μόσχας από τον Νότο.

Η περικύκλωση της 6ης Στρατιάς του Στρατάρχη Φρίντριχ Πάουλους από τον Σοβιετικό Στρατό (Επιχείρηση Ουρανός) και η παράδοση 22 Στρατηγών και 91.000 στρατιωτών της 6ης Στρατιάς καταδίλασε σε απομόνωση την Ομάδα Στρατιών Α στον Καύκασο με κίνδυνο αποκλεισμού του διαδρόμου διαφυγής.

Η κατάσταση φάνταζε ακόμη δυσκολότερη, με την Σοβιετική Επίθεση (Επιχείρηση Κρόνος) για την ανακατάληψη περιοχών της Ανατολικής Ουκρανίας και της Νότιας Ρωσίας.

Ακόμη και μετά τη μεγάλη στρατιωτική ήττα στο Στάλινγκραντ, οι Γερμανοί εποφθαλμιούσαν τον Καύκασο μέσα από την αμυντική γραμμή του Κουμπάν.

Τον Σεπτέμβριο του 1943, όμως οι συνεχείς επιθέσεις του Σοβιετικού Στρατού και η κατάληψη του λιμανιού Νοβοροσίσκ ανάγκασε τις Ομάδες στρατιών του Νότου να αποσυρθούν στη γραμμή του Δνείπερου ποταμού.

Η ανάγκη ελέγχου των πλουτοπαραγωγικών πηγών και της ενέργειας υπήρξε ζωτικής σημασίας και στη περίπτωση της Ιαπωνίας κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.