Ο παράξενος “ξένος” που εμφανίστηκε στην κηδεία του Μαρξ. Δεν ήταν ούτε φίλος, ούτε ιδεολογικός συνοδοιπόρος του. Γιατί ο Μαρξ είχε επιδιώξει την συναναστροφή μαζί του

Στην πτέρυγα των “καταραμένων”, στο νεκροταφείο του Χάιγκεϊτ στο Λονδίνο στις 17 Μαρτίου 1883, ενταφιάστηκε το σώμα του Καρλ Μαρξ. Ο συγγραφέας του “Κεφαλαίου” είχε πεθάνει τρεις μέρες νωρίτερα από φυματίωση και ο πρώτος που διαπίστωσε το θάνατο του υπήρξε ο επιστήθιος φίλος του, Φρίντριχ Ένγκελς, ο οποίος τον βρήκε καθισμένο στην πολυθρόνα του με τα μάτια κλειστά.

Η κηδεία του φιλοσόφου ήταν μια τελετή σύντομη και διακριτική στην οποία παρευρέθησαν ελάχιστοι. Όσον αφορά τον ακριβή αριθμό των παρευρισκομένων, είναι σίγουρο ότι δεν ξεπερνούσαν τους έντεκα. Παρόντες ήταν ο Ένγκελς, οι δύο κόρες του Μαρξ, η Ελέανορ και η Λάουρα, δύο Γάλλοι, ο Σαρλ Λονγκέ, μέλος της Κομμούνας του Παρισιού και ο Πολ Λαφάργκ, γαμπρός του Μαρξ και μερικοί παλιοί στενοί φίλοι του αποθανόντος. Όλοι τους σοσιαλιστές και ακτιβιστές.

Οι υπόλοιποι ήταν ο Γουίλχελμ Λίμπεχτ, ιδρυτής και ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας.

Ο Φρίντριχ Λέσνερ, καταδικασμένος σε τρία χρόνια φυλάκισης στη δίκη των κομμουνιστών το 1852 στην Κολωνία.

Ο Γκέοργκ Λόχνερ, παλιό μέλος της κομμουνιστικής Λίγκας και ο Καρλ Σορλέμερ, καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και επαναστάτης στο Μπάντεν κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων του 1848. Πιθανότατα παρούσα ήταν και η οικονόμος του, η Χέλεν Ντέμουθ, με την οποία ο Μαρξ απέκτησε ένα γιο. Όσον αφορά στον τελευταίο παρευρισκόμενο, ο Γκουντ κάνει λόγο για ένα πραγματικά παράδοξο.

Ο καλεσμένος που δεν ήταν φίλος ούτε υποστηρικτής

Επρόκειτο για τον Ρέι Λάνκετσερ, 36χρονο εξελικτικό βιολόγο από τη Βρετανία και μαθητή του Δαρβίνου, έναν συντηρητικό επιστήμονα, που δεν ασπαζόταν τις ριζοσπαστικές ιδέες του Μαρξ και ο οποίος θα ζήσει κάποιες στιγμές δόξας αλλά θα λησμονηθεί από τους μεταγενέστερους. Με ποια ιδιότητα βρισκόταν εκεί;

Δεν ήταν της οικογένειας, δεν ανήκε στον πολιτικό κύκλο του Μαρξ, δεν ήταν καν υποστηρικτής του.

Εξετάζοντας την ακαδημαϊκή του διαδρομή, δηλαδή πτυχία, καθηγητικό έργο και τη διεύθυνση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, ο Γκουντ τον κατατάσσει “μεταξύ των πιο ονομαστών και αλαζόνων συντηρητικών και κοινωνικά διακεκριμένων Βρετανών επιστημόνων”.

Διερωτάται λοιπόν τι θα μπορούσε να είχε φέρει κοντά δύο ανθρώπους τόσο διαφορετικούς όπως αυτός και ο γερμανός φιλόσοφος.

Είναι γνωστό από επιστολές του Βρετανού, ότι ο Μαρξ αρχικά τον πλησίασε το 1880 για να τον συμβουλευτεί αναφορικά με τον καρκίνο του μαστού από τον οποίο είχε χτυπηθεί η γυναίκα του. Εκείνος είκοσι ετών τότε, συνάντησε τον Μαρξ ένα κυριακάτικο απόγευμα του 1877 στο σπίτι της συγγραφέως Τζορτζ Έλιοτ και από τότε συναναστρεφόταν συχνά πυκνά με την οικογένειά του.

Για να λυθεί όμως το αίνιγμα της παρουσίας αυτού του “ευτραφούς και ταλαίπωρου λειψάνου της βικτωριανής βιολογίας” όπως ο Λάνκεστερ στο νεκροταφείο του Λονδίνου στις 17 Μαρτίου 1883, πρέπει σύμφωνα με τον Γκουντ να αρχίσουμε από τον κοινό φίλο τους, αρχαιολόγο Τσαβς Βαλνστάιν. Η έκπληξη γεννιέται και από δύο σχόλια του Βαλνστάιν: “ο γέροντας ακτιβιστής” ήταν κάποιος που έπρεπε να αποφεύγεται με κάθε κόστος και  ο Λάνκεστερ ήταν ανίκανος να αντιληφθεί την πνευματική ανωτερότητα του φιλοσόφου.

Οι αναμνήσεις του Βαλντστάιν αποκαλύπτουν εντέλει την ευχαρίστηση που αποκόμιζε ο ασθενής Μαρξ από τη συντροφιά ανθρώπων νέων, γεμάτων ενθουσιασμό και πνευματική περιέργεια. Σχετικές μαρτυρίες δεν απουσιάζουν: νιώθοντας το τέλος να πλησιάζει ο Μαρξ δεν άντεχε πλέον τους συνομιλήκους του και απεναντίας, σύμφωνα με ένα βιογράφο του, αποδεχόταν με γενναιοδωρία “τους νέους που αναζητούσαν βοήθεια και συμβουλές”. Ο Ρέι Λανκεστερ ήταν ένας απ’ αυτούς.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Wikipedia

Πηγή: Ένα πρόσωπο, μια ιστορία, εκδόσεις Τα Νέα

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Η ζωή της κόρης του Καρλ Μαρξ με έναν επαναστάτη φοιτητή που έγραψε το «Δικαίωμα στην τεμπελιά». Πολ και Λόρα, οι σύντροφοι που μοιράστηκαν αγώνες, ιδέες και ένα κοινό τέλος