Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, τον οποίο διαδέχθηκε ο Πάπας Φραγκίσκος. “To ροτβάιλερ του Θεού” και τα σκάνδαλα που συγκάλυψε

Ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ διετέλεσε 265ος Πάπας. Οι υπερ συντηρητικές  απόψεις του προκάλεσαν επανειλημμένα έντονη κριτική και ήταν ο πρώτος Ποντίφικας, μετά από σχεδόν 600 χρόνια, που παραιτήθηκε το 2013, υπό τη βαριά σκιά σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης εντός της Καθολικής Εκκλησίας.

Κατηγορήθηκε για συγκάλυψη σεξουαλικών σκανδάλων, παιδεραστίας από ιερείς και προκάλεσε τεράστια αναταραχή με το ισλάμ. Ήταν κατά των αμβλώσεων και της χρήσης προφυλακτικού παρά τη μάστιγα του έιτζ. Ωστόσο φρόντισε να τον διαδεχθεί ένας ιεράρχης παντελώς αντίθετος από τον ίδιο.

Η χιτλερική νεολαία

Ο Γιόζεφ Ράτσινγκερ γεννήθηκε στις 27 Απριλίου του 1927 στη Βαυαρία. Ο πατέρας του προερχόταν από οικογένεια αγροτών και ήταν χωροφύλακας. Πέρασε τα εφηβικά του χρόνια σε μικρή απόσταση από τα σύνορα με την Αυστρία, κοντά στο Σάλτζμπουργκ.

Όταν έκλεισε τα 14 έγινε, όπως επέβαλλε η κυβέρνηση, έγινε υποχρεωτικά μέλος της χιτλερικής νεολαίας. Από την αρχή όμως δεν πήγαινε στις συναντήσεις και έκανε αίτηση για αποδεσμευθεί. Έκανε τη βασική εκπαίδευση και στάλθηκε στην Ουγγαρία, από όπου το 1944, κατάφερε να διαφύγει.

Από το 1946 μέχρι το 1951, σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία στο Μόναχο.

Οι υποστηρικτές του λένε ότι οι εμπειρίες του στη χιτλερική Γερμανία και τον πόλεμο καθόρισαν τη βαθιά του πίστη ότι η εκκλησία θα πρέπει να τάσσεται ενεργά υπέρ της ειρήνης και της αλήθειας. Άλλωστε οι ναζί ποτέ δεν συμπάθησαν την εκκλησία και ήταν ριζικά αντίθετη με το έργο της καθώς πίστευαν δογματικά στη βία ως μέσο επιβολής.

Το 1951 χειροτονήθηκε ιερέας μαζί με τον μεγαλύτερο αδερφό του, Γκέοργκ Ράτσινγκερ και άρχισε να διδάσκει θεολογία στην Βόννη. Πήρε μέρος, ως ειδήμων, στην Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού, από το 1962 μέχρι το 1965. Το 1977 ο πάπας Παύλος ο Έκτος τον διόρισε αρχιεπίσκοπο Μονάχου.

Συμμετείχε στην εκλογή του Ιωάννη Παύλου Α΄ και του Ιωάννη Παύλου Β΄. Ο Ιωάννης Παύλος Β΄ τον κάλεσε το 1981 να μείνει στη Ρώμη ως ανώτερος σύμβουλος για θεολογικά θέματα.

Ο λόγιος Πάπας

Μετά το θάνατο του Ιωάννη Παύλου Β΄, ο Ράτσινγκερ εξελέγη από το κονκλάβιο των Καρδιναλίων στις 19 Απριλίου 2005. Μετά τον Αδριανό ΣΤ΄ έγινε ο πρώτος Γερμανός Πάπας της Καθολικής Εκκλησίας μετά από 482 χρόνια. Ήταν 78 ετών και ο μεγαλύτερος σε ηλικία Πάπας, από το 1730.

Σημείο αναφοράς του ήταν η ανάγκη για επίτευξη της ειρήνης σε όλες τις περιοχές του πλανήτη. Προσπάθησε να περιορίσει τη γραφειοκρατική ισχύ αρκετών ανώτατων υπηρεσιών του Βατικανού  και έδωσε έμφαση και στον διαθρησκευτικό διάλογο, ιδίως με τους Ορθόδοξους.

Ωστόσο αναλυτές  θεωρούν ότι ο Βενέδικτος, ιδαιτέρως συντηρητικός, θέλησε να αναβιώσει κάποια τυπικά στοιχεία της παράδοσης, αρχίζοντας από τα ίδια του τα άμφια. Για παράδειγμα, φόρεσε και πάλι κόκκινη κάπα και σκούφο, τα καρμάουρο και ταμπάρο και κόκκινα υποδήματα.

Ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄μιλούσε σε πολύ καλό επίπεδο ιταλικά, γαλλικά, λατινικά, αγγλικά και ισπανικά και διάβαζε αρχαία ελληνικά και εβραϊκά.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Άντονυ Γκράφτον, ο πάπας Βενέδικτος ήταν “ο πιο σημαντικός λόγιος που ανέβηκε στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας από την εποχή του Ιννοκέντιου Γ΄”.

“To ροτβάιλερ του Θεού”

Οι ακραία δογματικές θέσεις του, αποξένωσαν μέρος του καθολικού ποιμνίου, προκάλεσαν ισχυρούς κλυδωνισμούς στον διαθρησκευτικό διάλογο και του “χάρισαν” το προσωνύμιο “ροτβάιλερ του Θεού”.

Όπως και ο προκάτοχός του  Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’, συνέχισε τον “πόλεμο” κατά της Θεολογίας της Απελευθέρωσης, δηλαδή του προοδευτικού θεολογικού ρεύματος που ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική και συντάσσεται με τα κοινωνικά κινήματα για την εξάλειψη της ανισότητας και της αδικίας.

Έμεινε προσηλωμένος στις παραδοσιακές απόψεις της Καθολικής Εκκλησίας και αντιτάχθηκε στη χρήση προφυλακτικών, που θεωρείται από τους ειδικούς καίριας σημασίας για την αναχαίτιση του AIDS στην Αφρική. Σε ένα ταξίδι του στην χώρα που μαστίζεται από τη ασθένεια, είπε ότι η χρήση του προφυλακτικού συνέβαλε στη διάδοση του AIDS, θέση που ξεσήκωσε διεθνή κατακραυγή και αναγκάστηκε  να ανασκευάσει.

Προκάλεσε σάλο με την απόφασή του να δεχτεί πίσω στους κόλπους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έναν επίσκοπο αρνητή του Ολοκαυτώματος.

Τον Σεπτέμβριο του 2006 βρέθηκε στο στόχαστρο του μουσουλμανικού κόσμου. Κατά την επίσκεψή του στη Γερμανία, σε μια αμφιλεγόμενη ομιλία, μετέφερε αυτούσιο τμήμα διαλόγου του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου με Πέρση λόγιο και θέμα τις αλήθειες του Ισλάμ και του Χριστιανισμού.

Ο Βενέδικτος είχε πει: “Ο αυτοκράτορας μιλά για το θέμα της τζιχάντ, του ιερού πολέμου. Έλεγε, και μεταφέρω αυτούσια τη φράση: Δείξε μου τι νέο έφερε ο Μωάμεθ και εκεί θα βρεις μόνον πράγματα διαβολικά και απάνθρωπα, όπως η διαταγή του να διαδοθεί η πίστη που κήρυττε με το σπαθί”.

Το γεγονός πυροδότησε οργισμένες αντιδράσεις σε όλο τον ισλαμικό κόσμο. Παρά τη “βαθιά λύπη” που εξέφρασε ο Πάπας, δύο μέρες αργότερα, διαδηλώσεις, βανδαλισμοί, αλλά και μια δολοφονία Ιταλίδας μοναχής στη Σομαλία  αποτέλεσαν την απάντηση στην “προσβολή”.

Τα σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης

Η στάση του στα σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων που συγκλόνισαν τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, προκαλώντας σοκ και αποτροπιασμό, αποτέλεσε ανεξίτηλο στίγμα στη θητεία του.

Οι αποκαλύψεις είχαν ήδη αρχίσει επί Ιωάννη Παύλου Β’, πήραν όμως εκρηκτικές διαστάσεις κατά την παπική θητεία του Βενέδικτου ΙΣΤ’.

Η επιστολή “Περί σοβαρότερων εγκλημάτων” του 2001 που συνέταξε ο τότε καρδινάλιος  Ράτσινγκερ, με την οποία διευκρίνιζε την εμπιστευτικότητα των εσωτερικών ερευνών της Εκκλησίας, ερμηνεύεται από πολλούς ως μια από τις πιο ωμές προσπάθειες συγκάλυψης. Μεταξύ άλλων, αφορά και υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

To 2005, λίγους μήνες μετά την ενθρόνισή του, η επιστολή αναφέρθηκε σε μήνυση που κατατέθηκε και κατά του ίδιου για συνωμοσία με σκοπό τη συγκάλυψη της κακοποίησης τριών αγοριών από έναν ιεροσπουδαστή στο Τέξας.

Ο ίδιος αργότερα ως Πάπας, συναντήθηκε με θύματα και ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της Αγίας Έδρας και επόπτευσε τη χάραξη νέας πολιτικής, ώστε να μην επαναληφθούν ανάλογα εγκλήματα.

Κατηγορήθηκε ωστόσο ότι δεν έλαβε μέτρα έναντι όσων συγκάλυψαν το σκάνδαλο στους κόλπους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Γνώριζε για τους παιδεραστές ιερείς

Τον Ιανουάριο του 2022, έρευνα αποκάλυψε πως ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’ γνώριζε για ιερείς που κακοποίησαν σεξουαλικά παιδιά την περίοδο που ήταν Αρχιεπίσκοπος Μονάχου από το 1977 έως το 1982.

O Βενέδικτος αναγκάστηκε να απολογηθεί, ζητώντας τη συγχώρεση των θυμάτων, αν και επέμεινε ότι ουδέποτε κάλυψε παιδεραστές ιερείς, είτε ως Αρχιεπίσκοπος Μονάχου είτε ως Ποντίφικας.

Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, ήταν ενήμερος για τα γεγονότα ενώ ήταν Αρχιεπίσκοπος και μπορούσε να κατηγορηθεί για παραβάσεις σε τέσσερις περιπτώσεις κακοποίησης. Δύο από αυτές αφορούσαν περιπτώσεις κακοποιήσεων στη διάρκεια της θητείας του και τιμωρήθηκαν από το κράτος. Και στις δυο περιπτώσεις οι θύτες δεν καθαιρέθηκαν. Οι ιερείς συνέχισαν να φορούν τα άμφια ατιμώρητοι.

Παραίτηση και προσευχή

Επιπλέον, το 2012 διάφορες  υποθέσεις διαφθοράς και νεποτισμού, ήρθαν στο φως  με τη διαρροή εγγράφων από το Βατικανό. Το σκάνδαλο έγινε  γνωστό ως Vatileaks και ορισμένες από αυτές τις υποθέσεις ακόμη ερευνώνται.

Ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ αποσύρθηκε από το προσκήνιο, ζώντας στο μοναστήρι Mater Ecclesiae, σε έναν λόφο στους κήπους του Βατικανού, μέχρι την παραίτησή του στις 11 Φεβρουαρίου του 2013. Διακήρυξε ότι θα συνέχιζε να υπηρετεί την εκκλησία “μέσω μιας ζωής αφιερωμένης στην προσευχή”. Ήταν 86 ετών και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του διαδόχου του που διέφερε ριζικά από τον ίδιο και ακολούθησε διαφορετική πολιτική στα κοινωνικά ζητήματα.

Ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά τις απόψεις του διαδόχου του.

Η κίνηση αυτή ήταν εντελώς απρόσμενη, καθώς όλοι οι Πάπες διατηρούσαν το αξίωμά τους μέχρι τον θάνατό τους. Είναι ο πρώτος Πάπας από τον Γρηγόριο ΙΒ΄ το 1415, που παραιτήθηκε. Η επίσημη αιτιολογία του Βατικανού ήταν λόγοι υγείας. Για πολλούς, η ιστορική παραίτηση του Βενέδικτου ΙΣΤ’, ήταν επιβεβλημένη υπό το βάρος των σοβαρών σκανδάλων.

Μετά την εκλογή του Φραγκίσκου, ο Βενέδικτος ονομάστηκε “επίτιμος ποντίφικας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας”. Απεβίωσε στις 31 Δεκεμβρίου 2022 σε ηλικία 95 ετών στο Βατικανό.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: flickr