Ο παιδαγωγός από την Ελλάδα που άλλαξε την ειδική εκπαίδευση στις ΗΠΑ. Η σχέση του με τον Γκράχαμ Μπελ και την Έλεν Κέλερ

“Το όνομά του ανήκει στην Ελλάδα, η φήμη του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η υπηρεσία του στην ανθρωπότητα“.

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον κυβερνήτη της Μασαχουσέτης, Κέρτις Γκιλντ. Το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται είναι ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος, παιδαγωγός και ευεργέτης από την Ήπειρο που έφυγε από τη ζωή τον Ιούνιο του 1906.

Ο Michael Anagnos, όπως έμεινε γνωστός στις ΗΠΑ, υπήρξε για 30 χρόνια διευθυντής στη Σχολή Τυφλών Perkins της Βοστώνης. Χάρη στο σπουδαίο έργο του, κατέστησε τη σχολή ως το σπουδαιότερο εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό ίδρυμα για τυφλούς στον κόσμο.

Επίσης, ήταν ο άνθρωπος που βοήθησε καθοριστικά την ακτιβίστρια και συγγραφέα Έλεν Κέλερ να συνεχίσει τη ζωή της, χωρίς όραση και ακοή, αλλά με σθένος και αισιοδοξία και να γίνει μία από τις πιο αξιόλογες προσωπικότητες του 20ού αιώνα.

Αν και αναγνωρισμένος στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, δεν ξέχασε τον τόπο καταγωγής του. Διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την κατασκευή σχολείων στο Πάπιγκο και γεωργικής σχολής στην Κόνιτσα, η οποία φέρει το όνομά του.

Το επίγραμμα στην στήλη που βρίσκεται στο κεντρικό κτίριο του Ινστιτούτου Perkins μνημονεύει την προσφορά του Αναγνωστόπουλου με τα εξής λόγια:

“Michael Anagnos / 7 Νοεμβρίου 1837 – 29 Ιουνίου 1906 / καταγόταν από ένα ελληνικό χωριό / και όραμά του ήταν πάντα / το καλύτερο και το ανώτερο”.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1837, στο χωριό Πάπιγκο των Ιωαννίνων. Ο πατέρας του ήταν βοσκός και η μητέρα του νοικοκυρά. Ο μικρός Μιχαήλ φρόντιζε πολλές φορές τα κοπάδια του πατέρα του.

Αυτό, όμως, δεν τον εμπόδισε να μορφωθεί. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο σχολείο του χωριού του. Το 1853, γράφτηκε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, έλαβε υποτροφία και ολοκλήρωσε τις σπουδές του με άριστα.

Το 1856, πέρασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και, πέντε χρόνια μετά, αναγορεύτηκε διδάκτωρ φιλοσοφίας. Παράλληλα, εντρύφησε στην ελληνική, τη λατινική και τη γαλλική γλώσσα.

Ο Αναγνωστόπουλος ενδιαφέρθηκε για τη δημοσιογραφία και, το 1861, προσλήφθηκε στον “Εθνοφύλακα“, μια από τις πρώτες καθημερινές εφημερίδες των Αθηνών. Σύντομα έγινε αρχισυντάκτης.

Τάχθηκε εναντίον του βασιλιά Όθωνα και φυλακίστηκε για έξι μήνες. Ήρθε σε σύγκρουση με τους βοηθούς σύνταξης της εφημερίδας ως προς το Κρητικό Ζήτημα και οδηγήθηκε σε παραίτηση.

Η γνωριμία με τον Σάμιουελ Χάου και η μετανάστευση στις ΗΠΑ

Καθοριστική για τον Αναγνωστόπουλο υπήρξε η γνωριμία του με τον Αμερικανό φιλέλληνα, γιατρό και υπέρμαχο της κατάργησης της δουλείας, Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου το 1867.

Όχι τόσο γιατί κατέληξε να παντρευτεί την κόρη του, Τζούλια Ρομάνα Χάου, το 1870, όσο κυρίως, γιατί τον ενέπνευσε να τον ακολουθήσει στις ΗΠΑ.

Το 1829, ο Χάου ίδρυσε, με ένα φίλο του γιατρό στη Βοστώνη, το πρώτο σχολείο για τυφλούς στην Αμερική και διετέλεσε πρώτος διευθυντής του

Επειδή ο Χάου απουσίαζε συχνά από τη Σχολή, ο Αναγνωστόπουλος ανέλαβε την εποπτεία της. Επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο, μελετώντας ενδελεχώς τα ζητήματα της εκπαίδευσης των τυφλών και κωφών παιδιών και διδάσκοντάς τους ελληνικά και λατινικά.

Διατηρούσε συχνή αλληλογραφία με επιστήμονες ειδικής αγωγής από διάφορα μέρη του κόσμου, προκειμένου να ενημερωθεί για τις πιο πρόσφατες μεθόδους διδασκαλίας. Έγραψε άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εξέδωσε δύο βιβλία για τους τυφλούς που θεωρούνται κλασικά στη διεθνή βιβλιογραφία

Μετά το θάνατο του Χάου, τον Ιανουάριο του 1876, ο Αναγνωστόπουλος έγινε διευθυντής της Σχολής. Προσπάθησε όχι απλώς να συνεχίσει το έργο του πεθερού του αλλά και να το επεκτείνει.

Έτσι, κατάφερε να αυξήσει τα κεφάλαια της Σχολής και να δημιουργήσει νηπιαγωγείο για τυφλά παιδιά στην περιοχή Τζαμάικα Πλέιν της Βοστώνης. Υπό τη διεύθυνσή του, η Σχολή απέκτησε μια πλούσια βιβλιοθήκη και εξοπλισμό για τη διδασκαλία της μουσικής, χάρη στην οποία πολλά παιδιά έλαβαν πολύτιμη βοήθεια για τη ζωή τους.

Η απόφαση που άλλαξε τη μοίρα της Έλεν Κέλερ

Τη δεκαετία του 1880, οι γονείς της Έλεν Κέλερ ανησυχούσαν για την κατάσταση της κόρης τους, που είχε μείνει τυφλή και κωφή από την ηλικία των 19 μηνών. Αναζητούσαν έναν τρόπο προκειμένου να μην την κλείσουν σε ίδρυμα.

Τότε, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, εφευρέτης του τηλεφώνου και φίλος της οικογένειας, συμβούλεψε τη μητέρα της Κέλερ να απευθυνθεί στη Σχολή Perkins. Εκείνη συμφώνησε και, μαζί με το σύζυγό της, συνάντησε τον διευθυντή, Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο το 1886.

Τότε, ο Έλληνας παιδαγωγός πήρε μια απόφαση που έμελλε να αλλάξει προς το καλύτερο τη ζωή της 6χρονης Έλεν. Όρισε την Άν Σάλιβαν, μια 20χρονη πρώην μαθήτρια της σχολής με προβλήματα όρασης, ως προσωπική δασκάλα της Κέλερ.

Αυτή ήταν η αρχή μιας 49χρονης βαθιάς φιλίας, κατά την οποία η Αν έγινε η δασκάλα ζωής της Έλεν. Χάρη στην ξεχωριστή μέθοδό της και την υπομονή της, κατέστησε την Κέλερ ικανή να μιλά και να καταλαβαίνει, να διαβάζει και να γράφει.

Η επιλογή του Αναγνωστόπουλου υπήρξε όχι απλώς σημαντική αλλά και σωτήρια για την Κέλερ. Χωρίς εκείνον και την Σάλιβαν, θα της ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ελπίζει σε μια καλύτερη ζωή και να πετύχει όλα όσα πέτυχε.

Το 1932, η Κέλερ δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στον εορτασμό των 100 χρόνων λειτουργίας της Σχολής Perkins. Όμως, δεν ξέχασε ποτέ την Σάλιβαν και τον Αναγνωστόπουλο, όπως φαίνεται στο γράμμα της:

“Δεν θα μπορέσω ποτέ να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στο Σχολείο της Μασαχουσέτης… Το καλύτερο απ’ όλα, η δασκάλα που υπήρξε το φως και η ομορφιά της ζωής μου ήταν απόφοιτος της Σχολής Perkins, και ήταν ο κύριος Anagnos που την έστειλε σε μένα. Σίγουρα, τα λόγια δεν είναι αρκετά για τέτοιες ιερές και με μεγάλες προεκτάσεις σχέσεις“.

Δεν ξέχασε τη μαμά πατρίδα

Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος υπήρξε πρόεδρος της Κοινότητας Ελλήνων της Βοστώνης. Συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση τοπικών ορθόδοξων εκκλησιών και συλλόγων για την υποστήριξη των αιτημάτων των ομογενών προς την αμερικανική κυβέρνηση.

Χάρη στο έργο του, απέκτησε κύρος και αναγνώριση. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν λησμόνησε την Ελλάδα και τη γενέτειρά του, την Ήπειρο. Με δική του δωρεά, χτίστηκε η Δημόσια Σχολική Βιβλιοθήκη του Πάπιγκου, στο μπροστινό μέρος της οποίας ξεχωρίζει η προτομή του.

Χρηματοδότησε, επίσης, την ανέγερση των λεγόμενων “Καλλίνειων Σχολείων” προς τιμήν της μητέρας του, Καλλίνας και το χτίσιμο γεωργικής σχολής στην Κόνιτσα.

Στην “Αναγνωστοπούλειο Γεωργική Σχολή”, όπως ονομάστηκε, εφαρμόστηκαν για χρόνια πρότυποι μέθοδοι αγροτικής εκπαίδευσης, με βάση τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά μοντέλα.

Το 1900, ο Αναγνωστόπουλος μετέβη στο Παρίσι και παρακολούθησε ως επίσημος εκπρόσωπος των ΗΠΑ και της Σχολής Perkins το Διεθνές Συνέδριο Διδασκάλων Ειδικής Αγωγής. Επισκέφτηκε, επίσης, ευρωπαϊκά σχολεία για τυφλούς.

Το Μάρτιο του 1906, αναχώρησε για το τελευταίο του ταξίδι στην Ευρώπη. Περιόδευσε στην Τουρκία, τη Σερβία και τη Ρουμανία και, ενδιάμεσα, παρακολούθησε τη Μεσολυμπιάδα της Αθήνας.

Όμως, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε και, στις 29 Ιουνίου 1906, ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος έφυγε από τη ζωή, στο Τούρνο Σεβερίν της Ρουμανίας. Η απώλειά του γέμισε με θλίψη στην πολιτεία της Μασαχουσέτης κι όχι μόνο.

Έμεινε, όμως, στην ιστορία ως ένας μεγάλος Έλληνας που απέδειξε με έργα κι όχι λόγια την άδολη φιλανθρωπία και φιλοπατρία του.

Με πληροφορίες από:

• “Επιφανής Έλλην διαπρέψας εν Αμερική, ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος (ή Ανάγνος)“
• Perkins School For The Blind
• AHEPA History

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia