Ο Οθωμανός γιατρός του Ανδρούτσου και του Μακρυγιάννη. Έσωσε αμέτρητους αγωνιστές αν και είχε σκοτωθεί η οικογένειά του

Κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, όπου οι επιδημίες θέριζαν και οι τραυματισμοί στα πεδία των μαχών ήταν αλλεπάλληλοι, οι επαγγελματίες γιατροί ήταν σπάνιο είδος. 

Οι εμπειρικοί γιατροί προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες, κυρίως στην ανάταξη των τραυμάτων. Κάποιοι από αυτούς είχαν παρακολουθήσει σχετικά μαθήματα σε υποτυπώδεις σχολές που λειτουργούσαν στη Χίο, το Καρπενήσι κ.ά., ενώ άλλοι προέρχονταν από οικογένειες γιατρών κατά την Τουρκοκρατία.

Από τους πιο διάσημους εμπειρικούς γιατρούς της εποχής ήταν ο Χασάν Αγάς Κούρταλης. Γεννήθηκε στην Αταλάντη, περίπου στα τέλη του 18ου αιώνα, και, από την αρχή έως το τέλος της Επανάστασης, βρέθηκε στο πλευρό των τραυματισμένων Ελλήνων αγωνιστών.

“Εθεράπευσε και έσωσε πολλούς Έλληνας”

Στο ξεκίνημα του Αγώνα, θεράπευσε τον οπλαρχηγό Ιωάννη Ρούκη, σώζοντάς τον από βέβαιο θάνατο. Κατά την έφοδο για την κατάληψη της Λειβαδιάς, ο Ρούκης δέχθηκε μια σφαίρα στο συκώτι. Ο Κούρταλης τον χειρούργησε μέσα στην εκκλησία του Άη Γιώργη της Βελίτσας και ο Ρούκης επέζησε.

Οι αγωνιστές τον αναφέρουν στα απομνημονεύματά τους ως εξαιρετικό γιατρό με σπουδαία αποτελέσματα στους τραυματίες.

Ο Διονύσιος Σουρμελής ανέφερε ότι “εθεράπευσε, καί διά νά είπω μάλλον, έσωσε πολλούς Έλληνας τραυματισμένους καιρίως“. Ο Ιωάννης Φιλήμων έγραψε, επίσης, για τη χρησιμότητα του Κούρταλη στο “Δοκίμιον Ιστορικόν περί Ελληνικής Επαναστάσεως“:

“Σπανιώτατοι ήσαν και περιοδικοί ανεφέροντο επιστήμονες ιατροί, ανθ’ ων, οφείλομεν ειπείν εμπειρικοί τίνες χειρούργοι ως εν Πελοποννήσω ο Παναγιώτης Ιατράκος και εν τη Ανατολική Ελλάδι, ο εκ της Αταλάντης αιχμάλωτος Τούρκος Κούρταλης, παρά τούτοις δε και τίνες μυστηριώδη τινα κατά παράδοσιν γνωρίζοντες φάρμακα εκ χόρτων και άλλων συνθέσεων κατά πολύ ωφέλιμοι εγίνοντο“.

Έγινε ο προσωπικός γιατρός του Ανδρούτσου

Η φήμη του Κούρταλη ήταν γνωστή σε όλους. Χαρακτηριστικό είναι πως, το 1825, τραυματισμένος αγωνιστής στάλθηκε από το Ναύπλιο στην Αθήνα για να τον θεραπεύσει ο Οθωμανός γιατρός.

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος τον έφερε στην Αθήνα το 1822 και τον έκανε τον προσωπικό του γιατρό. Ο Μακρυγιάννης και ο Νικηταράς είχαν, επίσης, μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητες του Κούρταλη.

Όταν, κατά τις εμφύλιες διαμάχες, ο Ανδρούτσος συγκρούστηκε με τους προκρίτους της Αθήνας, ένα από αυτά που ζήτησε ήταν να του δώσουν πίσω το γιατρό του. Οι Αθηναίοι, όμως, κράτησαν τον Κούρταλη στις τάξεις τους.

Ο Οθωμανός γιατρός δεν ζήτησε ποτέ μισθό ούτε αμοιβή για τις υπηρεσίες του. Η γυναίκα και τα παιδιά του σφαγιάστηκαν από τους επαναστατημένους Έλληνες.

Ωστόσο, ο Κούρταλης δεν μεταπήδησε στο αντίπαλο στρατόπεδο για να εκδικηθεί. Ορκίστηκε ότι δεν θα περιθάλψει κανέναν από την Αταλάντη, αλλά θα συνέχιζε να βρίσκεται στο πλευρό των Ελλήνων.

Στην πολιορκία της Ακρόπολης

Κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Κιουταχή Πασά (1826-1827), ο Κούρταλης κλείστηκε με τη θέλησή του μαζί με τους Έλληνες στον ιερό βράχο.

Αν και του έλειπαν τα αναγκαία εργαλεία και φάρμακα και αρρώστησε από τις κακουχίες, έκανε ό,τι μπορούσε για να περιθάλψει τους Έλληνες, μαζί με τον Έλληνα εμπειρικό γιατρό, Σούρμπη.

Τον Οκτώβριο του 1826, ο Μακρυγιάννης τραυματίστηκε βαρύτατα από τούρκικο τουφέκι στον τράχηλο και, πέφτοντας κάτω, ποδοπατήθηκε από τους υποχωρούντες συμπολεμιστές του.

Ήταν τόσο σοβαρή η κατάστασή του που, όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του, “δεν ήθελε να με’ πιχειριστή ο Κούρταλης ο γιατρός“.

Ο Κούρταλης τον ανέλαβε, αφού πρώτα πήρε υπογραφές όλων όσων βρίσκονταν μέσα στο κάστρο ότι δεν θα του επέρριπταν ευθύνες, αν τελικά ο Μακρυγιάννης πέθαινε:

“Τότε [ο Κούρταλης] με ́πιχειρίστη, και κιντύνεψα να πεθάνω από τους πόνους του κεφαλιού και το πάτημα οπού μόκαναν εις το σώμα μου, στην μέση μου“.

Μεταξύ εκείνων που γιάτρεψε ο Οθωμανός γιατρός ήταν και ο Γάλλος φιλέλληνας, Φραγκίσκος Ρομπέρ, ο οποίος λαβώθηκε από οβίδα ενώ διέσχιζε το στρατόπεδο του Κιουταχή.

Ο όρκος που είχε δώσει ο Κούρταλης να μην περιθάλψει κανέναν Έλληνα από την Αταλάντη επιβεβαιώνεται από τον Νικόλαο Καρώρη. Βρέθηκε μεταξύ των πολιορκημένων της Ακρόπολης και έγραψε στο “Ημερολόγιον της πολιορκίας των Αθηνών“:

“Είναι αξιοπερίεργον να σημειώσει τις ότι ο δυστυχής ούτος δεν έλαβε τελείως και επίσκεψιν ιατρού, διότι ο μόνος χειρουργός μας, ο περίφημος δια την τέχνην του, Χασάναγας Κούρταλης έχει κάμει όρκον αποφασιστικόν με κίνδυνον της υπάρξεώς του να μην επισκεφθή ποτέ Έλληνα Ταλαντιναίον”.

Η αναγνώριση του Κούρταλη από τον Καποδίστρια

Μετά την παράδοση της Αθήνας στον Κιουταχή Πασά, ο Κούρταλης εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Εκεί ξαναπαντρεύτηκε και συνέχισε το ιατρικό του έργο.

Οι υπηρεσίες που προσέφερε ο Οθωμανός ιατροχειρουργός έφτασαν στα αφτιά του Ιωάννη Καποδίστρια. Με διαταγή του προς τον υπεύθυνο των οικονομικών, τον Αύγουστο του 1830, χορήγησε στον Κούρταλη βοήθημα 600 φοινίκων.

Όπως έγραφε το σχετικό έγγραφο:

“Θεωρήσαντες τας σημαντικάς, τας οποίας ο χειρουργός Χασάν Κούρταλης διά της τέχνης του επρόσφερεν αμισθί εις διάφορα στρατιωτικά σώματα κατά την διάρκειαν του πολέμου και θέλοντες να τω χορηγήσομεν αμοιβήν τινα των κόπων του και ποσόν τι χρηματικόν”.

Μάλιστα, στο έγγραφο η αρχική λέξη “τέχνης” έχει σβηστεί και από πάνω έχει γραφτεί η λέξη “επιστήμης“, δείγμα της αποδοχής και της εκτίμησης που τύγχαναν οι εμπειρικοί γιατροί.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia