Ο νεότερος στρατιώτης του Α’ Π.Π. ήταν ένας 8χρονος από τη Σερβία. Πώς κατάφερε να επιβιώσει και να βρεθεί στην Θεσσαλονίκη

Ο Μομτσίλο Γκάβριτς, ένα παιδί από τη Σερβία, έχασε τους γονείς του, όταν ήταν οκτώ ετών και ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος μόλις είχε ξεκινήσει.

Η μοίρα τον έφερε στο πλάι του σερβικού στρατού. Κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει κόντρα σε όλες τις αντιξοότητες, αλλά και να πάρει μέρος σε κρίσιμες μάχες του Μεγάλου Πολέμου.

Έμεινε στην ιστορία ως ο νεότερος στρατιώτης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ορφάνια, η ένταξη στο σερβικό στρατό και η προαγωγή σε δεκανέα

Γεννήθηκε την Πρωτομαγιά του 1906, σε ένα χωριό κοντά στην πόλη Λόζνιτσα στη Δυτική Σερβία. Ήταν το όγδοο από τα έντεκα παιδιά του Αλίμπιγε και της Γελένα Γκάβριτς.

Τον Αύγουστο του 1914, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν ακόμη στην αρχή του. Οι σχέσεις Αυστροουγγαρίας και Σερβίας επιδεινώθηκαν μετά τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας από τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ.

Αυστροούγγροι στρατιώτες επέδραμαν στο χωριό του μικρού Μομτσίλο και το έκαψαν ολοσχερώς. Σκότωσαν τους γονείς του, τη γιαγιά του και εφτά από τα αδέρφια του, μεταξύ κι άλλων αμάχων.

Το 8χρονο παιδί σώθηκε από καθαρή σύμπτωση, καθώς ο πατέρας του τον είχε στείλει νωρίτερα σε ένα θείο του. Εκτός από ορφανός, έμεινε και άστεγος.

Για καλή του τύχη, όμως, κοντά στο κατεστραμμένο χωριό βρισκόταν το 6ο Τμήμα Πυροβολικού της Μεραρχίας Ντρίνα. Οι στρατιώτες δοκίμασαν τον Γκάβριτς σε μια προσομοίωση ρίψης βομβών με πέτρες και τον ενέταξαν στο δυναμικό τους.

Ένας από τους στρατιώτες, ο Μίλος Μίσοβιτς ορίστηκε ως φροντιστής του. Μαζί του ο Γκάβριτς δημιούργησε μια πολύ στενή σχέση, σαν να επρόκειτο για γιο με πατέρα.

Πριν προλάβει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της ζωής του, ο Γκάβριτς έλαβε μέρος στη μάχη του Τσερ μεταξύ Σερβίας και Αυστροουγγαρίας.

Οι Σέρβοι αναδείχθηκαν νικητές μετά από εννέα ημέρες εχθροπραξιών. Ήταν η πρώτη επίσημη νίκη της Αντάντ έναντι των Κεντρικών Δυνάμεων και η πρώτη αερομαχία του Μεγάλου Πολέμου.

Μετά το τέλος της μάχης, ο Γκάβριτς προήχθη στον βαθμό του δεκανέα και του δόθηκε η κατάλληλη στρατιωτική στολή. Έγινε, έτσι, ο νεότερος δεκανέας στην ιστορία.

Επιβίωσε κατά τον “Αλβανικό Γολγοθά” και δεν άφησε μόνο του τον φροντιστή του

Το φθινόπωρο του 1915, η Αυστροουγγαρία, η Γερμανία και η Βουλγαρία εξαπέλυσαν συγχρονισμένη επίθεση εναντίον της Σερβίας.

Το χειμώνα του ίδιου έτους, ο σερβικός στρατός και λαός υποχώρησαν μέσω Αλβανίας προς τις ακτές της Αδριατικής, με σκοπό να διασωθούν από τα συμμαχικά πλοία.

Οι Σέρβοι πέρασαν από δύσβατες και ορεινές περιοχές και ήρθαν αντιμέτωποι με το δριμύ ψύχος και τις χιονοθύελλες. Το γεγονός έμεινε στην ιστορία ως ο “Αλβανικός Γολγοθάς” και κόστισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες Σέρβους.

Όσοι κατάφεραν να επιζήσουν, μεταφέρθηκαν στην Κέρκυρα, το “νησί της σωτηρίας” για τους Σέρβους.

Ο μικρός Γκάβριτς ήταν ανάμεσα στους επιζώντες και, για την αντοχή και τη γενναιότητά του, τιμήθηκε με το “Αναμνηστικό Μετάλλιο της Μεγάλης Σερβικής Υποχώρησης”.

Σύμφωνα με το γιο του, Μπράνισλαβ Γκάβριτς, κατά τη διάρκεια του “Αλβανικού Γολγοθά”, ο Μίσοβιτς έπεσε κάτω από την εξάντληση και ζήτησε από τον Γκάβριτς να συνεχίσει χωρίς αυτόν.

Το αγόρι δεν τον άκουσε. Κουλουριάστηκε δίπλα στον Μίσοβιτς και εκείνος άντλησε δύναμη προκειμένου να συνεχίσει.

“Ο Μίλος φρόντιζε πολύ τον Μομτσίλο. Του έδινε την τελευταία του μπουκιά και τον κουβαλούσε στην αγκαλιά του”, σύμφωνα με τον Μπράνισλαβ Γκάβριτς.

Στη μάχη του Καϊμάκτσαλαν που τον έκανε λοχία

Ο Γκάβριτς βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη μαζί με τη μονάδα. Εκεί εντάχθηκε σε ένα ακανόνιστο σχολικό πρόγραμμα, μέσω του οποίου ολοκλήρωσε γρήγορα τις τέσσερις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

Το Σεπτέμβριο του 1916, ο Γκάβριτς συμμετείχε στην κρίσιμη και νικηφόρα μάχη του Καϊμάκτσαλαν, κατά την οποία οι Σέρβοι κατατρόπωσαν τους Βουλγάρους και αφού κατέλαβαν την κορυφή του Προφήτη Ηλία, άνοιξαν τον δρόμο για να ελευθερώσουν τη Σερβία.

Ο αρχιστράτηγος, Ζιβόγιν Μίσιτς εντυπωσιάστηκε με την παρουσία ενός 10χρονου αγοριού στη μάχη. Για να επιβραβεύσει τη γενναιότητά του, προήγαγε τον Γκάβριτς σε λοχία. Η διαταγή του διαβάστηκε δυνατά σε ολόκληρη τη μονάδα.

Ο Γκάβριτς τραυματίστηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια του πολέμου. Όμως, συνέχισε να δίνει το “παρών” στα χαρακώματα.

Τι απέγινε

Αφού τελείωσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο 12χρονος πλέον Γκάβριτς τιμήθηκε με διάφορα μετάλλια και αποστρατεύτηκε ως ο νεότερος λοχίας στον κόσμο.

Έλαβε υποτροφία, για να συνεχίσει την εκπαίδευσή του στη Μεγάλη Βρετανία, στο πλαίσιο ενός προγράμματος βοήθειας για ορφανά του πολέμου.

Φοίτησε στο Henry Wreight School, στην κομητεία Κεντ της Αγγλίας, από όπου αποφοίτησε το 1921. Κατόπιν, επέστρεψε στη Σερβία και επανενώθηκε με τα τρία αδέρφια του, τους μοναδικούς επιζώντες από την οικογένειά του.

Απέκτησε δίπλωμα οδήγησης, βρήκε δουλειά σε ένα εργοστάσιο παραγωγής χαρτιού και παντρεύτηκε.

Κατά το Β’ Παγκόσμιο, ο Μομτσίλο Γκάβριτς εντάχθηκε στο Γιουγκοσλάβικο Στρατό και συνελήφθη από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Μπάνιτσα, από όπου αφέθηκε ελεύθερος μετά από λίγους μήνες.

Πέθανε στο Βελιγράδι στις 28 Απριλίου 1993, τρεις ημέρες πριν συμπληρώσει 87 χρόνια ζωής. Μια χρυσή πλακέτα προς τιμήν του βρίσκεται στο νησί της Κέρκυρας και ένα άγαλμά του στη γενέτειρά του, Λόζνιτσα.

Πηγή εικόνων κεντρικής φωτογραφίας: Wikipedia