Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας. Η τελευταία κάτοικος έφυγε μετά από ληστεία. Οι άκαρπες προσπάθειες για αποκατάσταση (drone)

Κοντά στην Πλατεία Αμερικής και, πιο συγκεκριμένα, στην οδό Θήρας 54, ένα ξεχωριστό, αλλά ερειπωμένο κτήριο στέκει ανάμεσα σε δέντρα και κάκτους.

Ο λόγος για τον πύργο Τυπάλδου, ο οποίος δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητος. “Αιχμαλωτίζει” αμέσως τη ματιά οποιουδήποτε περαστικού, διότι αποτελεί ένα από τα σπάνια παραδείγματα κτηρίων νεογοτθικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Το κτήριο αποτελείται από τρεις πύργους και δίνει την αίσθηση φρουριακού οικοδομήματος

Για πολλούς μοιάζει με ένα παραμυθένιο κάστρο που “ξεπήδησε” από κάποια ταινία και δείχνει εντελώς παράταιρο σε σχέση με τις πολυκατοικίες που το περιτριγυρίζουν. Όλοι, όμως, συμφωνούν πως πρόκειται για ένα επιβλητικό αξιοθέατο που έχει αφεθεί εγκαταλελειμμένο στην φθορά του χρόνου.

Σε πείσμα των καταστροφών που έχει υποστεί τόσο στο εξωτερικό του όσο και στο εσωτερικό του, εξακολουθεί να στέκει “όρθιο” και να γοητεύει, αφήνοντας μια αίσθηση ρομαντισμού στους κατοίκους και τους περαστικούς, τη νότα μιας άλλης εποχής, κατά την οποία η ευρύτερη περιοχή άκμαζε.

Ποιος εμπνεύστηκε τον νεογοτθικό πύργο

Ο πύργος της οδού Θήρας, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο κτήριο από το 2008 από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, αριθμεί πάνω από έναν αιώνα “ζωής”. Χτίστηκε το 1914 και ο άνθρωπος που το εμπνεύστηκε ήταν ο Κεφαλονίτης έμπορος, Τζώρτζης Αλφονσάτος Τυπάλδος.

Η οικογένεια Τυπάλδου καταγόταν από τη Νάπολη της Ιταλίας και η εγκατάστασή της στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς έγινε πιθανότατα τον 15ο αιώνα. Δεν είναι γνωστό ποιος ήταν ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε τον πύργο, οπότε είναι πιθανόν να τον έφερε ο Τυπάλδος από το εξωτερικό.

Η επιλογή της τοποθεσίας δεν έγινε τυχαία. Στις αρχές του 20ού αιώνα, μια περίοδος επεκτατικού πολεοδομικού σχεδιασμού στην Αθήνα, μια αναδυόμενη μερίδα αστικής τάξης εγκαταστάθηκε ανάμεσα στις δύο κύριες αρτηρίες πρόσβασης των Αθηναίων στα εξοχικά τους: τη λεωφόρο Αχαρνών και την οδό Πατησίων.

Σε αυτή την περιοχή, ευρύτερα της πλατείας Αμερικής, ανάμεσα σε άλλες μικροκατοικίες, χτίστηκε ο πύργος της οδού Θήρας. Με το πέρασμα των χρόνων οι μικροκατοικίες της περιοχής έδωσαν τη θέση τους σε πολυκατοικίες μεγάλου συντελεστή δόμησης, καθιστώντας τη σημερινή εικόνα εντελώς διαφορετική.

Ο πύργος μοιάζει να “ασφυκτιά” ανάμεσα στις πολυκατοικίες, καθώς την εποχή που ανοικοδομήθηκε αποτελούσε πρότυπο βίλας εξοχής. Είναι πολύ πιθανόν, μάλιστα, η επιλογή του νεογοτθικού στυλ του να μην είναι απλώς μία εκκεντρικότητα, αλλά να αποτελεί αντανάκλαση της προγονικής ιστορίας των κτητόρων.

Όπως αναφέρει στην έκθεσή της η εισηγήτρια του ΥΠΕΧΩΔΕ, Ιωάννα Σωτηρίου, “πρόκειται για ένα από τα σπάνια δείγματα εφαρμογής του νεογοτθισμού που εκπορεύθηκε από την Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα και μάλιστα μια ιδιαίτερα επιτυχημένη εκδοχή αυτού του στυλ.

Ο νεογοτθισμός εκφράζεται εύγλωττα με την φρουριακού τύπου αρχιτεκτονική του, που χρησιμοποιεί με μέτρο στοιχεία του ανάλογου λεξιλογίου, όπως τα στηθαία τύπου επάλξεων, τα οξυκόρυφα τόξα των ανοιγμάτων, οι ιδιότυποι πεσσοί του κεντρικού πρόπυλου, οι ρόδακες και τα εμβλήματα“.

Το σπίτι ήταν γεμάτο βιβλία, επιστημονικά, ιστορικά και λογοτεχνικά, σε τέσσερις γλώσσες, από τα υπόγεια μέχρι τη σοφίτα, από το πάτωμα έως την οροφή. Πολλά από αυτά κλάπηκαν ή καταστράφηκαν στο πέρασμα των χρόνων. Αρκετά εξακολουθούν να υπάρχουν σκονισμένα στα ράφια ή πεταμένα στο πάτωμα, όπως αποκάλυψαν εργασίες καθαρισμού που έγιναν στις αρχές του 2014.

Ένα κτήριο που “αναζητά” αυτόν που θα του “δώσει ζωή”

Ο πύργος Τυπάλδου κατοικείτο μέχρι το 1993 κι έκτοτε εγκαταλείφθηκε. Στις μέρες μας, η ιδιοκτήτρια και μοναδική κληρονόμος του είναι η Σίλια Καλλιμάνη. Της κληροδοτήθηκε το 2013 από τον θείο της, γεωπόνο Παναγή Τυπάλδο – Ξυδιά.

Τελευταία ένοικος ήταν η υπέργηρη αδερφή της γιαγιάς της κ. Καλλιμάνη, η οποία εγκατέλειψε τον πύργο με τον γιο της, μετά από ληστεία.

Το καλοκαίρι του 2014, ακριβώς 100 χρόνια μετά την ανέγερσή του, το κάστρο της οδού Θήρας 54 “άνοιξε” τις πύλες του στο κοινό για ξενάγηση.

Τα “θυρανοίξια” συνδιοργάνωσαν η Monumenta και η Ένωση Πολιτών Πλατείας Καλλιγά. Ήταν το πρώτο δημόσιο άνοιγμα κι έκτοτε έχουν διεξαχθεί αρκετές εκδηλώσεις στο χώρο του κήπου με πρωτοβουλία της κ. Καλλιμάνη.

Ωστόσο, οι μετέπειτα προσπάθειες επικοινωνίας της με τις δημοτικές αρχές, την Περιφέρεια Αττικής και ιδρύματα-φορείς πολιτισμού δεν καρποφόρησαν.

Σε πολλές συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει τα τελευταία χρόνια, η κ. Καλλιμάνη έχει εκφράσει την επιδίωξή της να μετατραπεί ο πύργος της οδού Θήρας σε “φάρο” πολιτισμού που θα αναβαθμίσει την περιοχή.

Όραμα της ιδιοκτήτριας είναι να πραγματοποιούνται εντός του κάστρου εργαστήρια βιβλιοδεσίας και μαθήματα ιστορίας της τέχνης και ξένων γλωσσών και να δημιουργηθούν χώροι αναγνωστηρίου και διαλέξεων. Ουσιαστικά, μια αποκατάσταση που θα σέβεται την ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του οικοδομήματος.

Υπάρχει επίσης η πρόταση ο πύργος της οδού Θήρας να αξιοποιηθεί ως βιβλιοπωλείο, στο οποίο θα υπάρχει και ένας συμπληρωματικός χώρος εστίασης. Με άλλα λόγια, στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα τοπόσημο, το οποίο θα λειτουργεί ως σημείο συνάντησης και αναψυχής για τους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο.

Ωστόσο, οποιοδήποτε σχέδιο αποκατάστασης και αξιοποίησης του πύργου Τυπάλδου παραμένει στα χαρτιά. Μέχρι σήμερα, η εύρεση του φορέα που θα χρηματοδοτήσει και θα υλοποιήσει το όραμα της κ. Καλλιμάνη παραμένει ζητούμενο.

“Ήλπιζα πως λόγω της μοναδικότητας του η πολιτεία θα δείξει ενδιαφέρον. Λατρεύω αυτή τη γειτονιά που είναι δυστυχώς παραγκωνισμένη, έχω συντάξει επιστολή στον Δήμαρχο αφού αναρωτιέμαι γιατί δεν γίνεται καμία προσπάθεια για την Πατησίων“, είχε δηλώσει η κ. Καλλιμάνη σε μία από τις συνεντεύξεις της, όπως επίσης ότι δεν σκοπεύει να το πουλήσει.

Δείτε τον νεογοτθικό πύργο Τυπάλδου μέσα από το βίντεο drone του συνεργάτη μας, Αργύρη Σταματίδη (Droneasgr):

Με πληροφορίες από:

• Θήρας 54
• Καθημερινή
• “Πύργος Τυπάλδου: Ανάδειξη του Νεογοτθικού σε τοπόσημο“, Πτυχιακή Εργασία Μαρίας Ιωάννας Κουτρουμπά

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Youtube