Τους αποφυλάκισαν στα χαρτιά για να τους σκοτώσουν. Η τελευταία εκτέλεση των Γερμανών πριν φύγουν από την Ελλάδα

Κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής στην Ελλάδα, το στρατόπεδο Χαϊδαρίου δεν αποτελούσε απλώς μια φυλακή των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Είχε μετατραπεί σε σύμβολο τρόμου.

Το 1941 οι Ιταλοί διαχειρίζονταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης από την Ακροναυπλία μέχρι τη Λάρισα. Όταν ο ένοπλος αγώνας κορυφώθηκε την άνοιξη του 1943, και η Ιταλία του Μουσολίνι έγραψε τίτλους τέλους, ξεκίνησε διαδικασία συγχώνευσης των στρατοπέδων.

Οι κατοχικές δυνάμεις ήταν επισφαλείς. Ακόμη και μετά την εδραίωση της νέας κατάστασης, οι Γερμανοί θεωρούσαν τους Ιταλούς αναξιόπιστους.

Το στρατόπεδο Χαϊδαρίου

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα στα τέλη Αυγούστου του 1943 να ξεκινήσει η μεταφορά 590 κρατουμένων από τα στρατόπεδα της Λάρισας στην Αθήνα. Το σημείο που τελικά συγκεντρώθηκαν ήταν το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, το οποίο είχε δημιουργηθεί από τον Ιωάννη Μεταξά το 1936.

Οι Γερμανοί πλέον είχαν τον πλήρη έλεγχο, καθώς οι Ιταλοί τους είχαν μεταβιβάσει όλες τις αρμοδιότητες των στρατοπέδων.

Το στρατόπεδο αρχικά λειτουργούσε ως παράρτημα των φυλακών «Αβέρωφ». Στις 29 Νοεμβρίου του 1943, την διοίκηση ανέλαβε η SD, και διοικλητης ανέλαβε ο ταγματάρχης Πάουλ Ραντόμσκι, και το μετέβαλε σε κέντρο βασανιστηρίων. Με αυτόν τον τρόπο εγκαινιάστηκε το νέο καθεστώς βίας και βαρβαρότητας.

Η εξέλιξη του πολέμου και οι δολοφονίες πολιτών

Το καλοκαίρι του 1944, οι γερμανικές δυνάμεις μετρούσαν αντίστροφα και ετοιμάζονταν να αποχωρήσουν από την Ελλάδα, αφού τα συμμαχικά στρατεύματα είχαν εισέλθει πια στο έδαφος της Γερμανίας.

Οι Γερμανοί φαινομενικά προσπαθούσαν να αποφύγουν τις εχθροπραξίες εις βάρος των Ελλήνων. Στην πράξη όμως άρχισαν να πυκνώνουν τις εκτελέσεις σε ολόκληρη τη χώρα.

Τους τελευταίους μήνες της κατοχής, υπήρξαν εκατοντάδες δολοφονίες πολιτών. Αυτή ήταν η εντολή του αρχηγού των SS και της αστυνομίας στην Ελλάδα, Βάλτερ Σιμάνα και κυρίως του σκληρού βοηθού του Βάλτερ Μπλούμε.

Κατά τη διάρκεια της αρχηγίας του Σιμάνα, εκδόθηκε διαταγή, η οποία τοιχοκολλήθηκε στους δρόμους της Αθήνας. Ανέφερε ότι «για κάθε ένα φόνο Γερμανού στην Ελλάδα, θα εκτελούνται από 50 έως και 100 Έλληνες, ανάλογα με το βαθμό του Γερμανού, ως αντίποινα». Εκτελέστηκαν περίπου 2.000 Έλληνες.

Πολύ σύντομα, ο Μπλούμε άρχισε να παρακάμπτει τον “πολιτικό” Σιμάνα και να ασκεί τη δική του εκδικητική πολιτική. Στην πραγματικότητα αυτός κινούσε τα νήματα.

Η «πολιτική του χάους»

Η Υπηρεσία Ασφαλείας των Γερμανών πριν διαλυθεί υλοποίησε τη λεγόμενη «πολιτική του χάους». Συνέλαβε τους Σοφούλη, Καφαντάρη και Γονατά. Τους θεωρούσε πολιτικές προσωπικότητες, που θα διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας και ζήτησε την άμεση εκτέλεση τους.

Γι αυτό το θέμα έγινε μια κρίσιμη σύσκεψη στην  οποία συμμετείχαν συμμετείχαν εκπρόσωποι της Υπηρεσίας Ασφαλείας, της γερμανικής πρεσβείας και της Βέρμαχτ. Ύστερα από μια έντονη συνεδρίαση η πρότασή του απορρίφθηκε.

Στα τέλη του Αυγούστου, ξεκίνησαν οι απολύσεις κρατουμένων από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, σε μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες. Ωστόσο στις 7 Σεπτεμβρίου 1944, η Υπηρεσία Ασφαλείας έδωσε το τελευταίο της χτύπημα. Κάτω από άκρα μυστικότητα, συγκέντρωσε 59 κρατουμένους και τους οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα, σε δασική περιοχή στο Δαφνί.

Οι εκτελέσεις

Μια ημέρα πριν από την εκτέλεση τους, οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν στο αρχηγείο της SD, το οποίο στεγαζόταν στην οδό Μέρλιν. Εκεί θα τους έδιναν τα προσωπικά τους αντικείμενα και θα αποφυλακίζονταν.

Αντί να αφεθούν όμως ελεύθεροι, το πρωί της 8^ης Σεπτεμβρίου, τους επιβίβασαν σε αυτοκίνητα, τους μετέφεραν στο Δαφνί και τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ.

Στο βιβλίο του Δημητρίου Γατόπουλου «Ιστορία της Κατοχής», περιγράφονται οι εκτελέσεις.

«Εις τας 8 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοί διέπραξαν καινούργιο φρικτό έγκλημα. Χωρίς κανένα δικαιολογητικόν και χωρίς να προηγηθή τίποτε απολύτως που να δικαιολογή το αιώνιον πρόσχημα της ‘’εκτελέσεως ομήρων εις αντίποινα’’, εξετέλεσαν κατά τον αγριώτερον τρόπον δεκάδας αθώων από εκείνους που εκρατούντο στο Χαϊδάρι (…) Το δε νέον γερμανικόν κακούργημα διεπράχθη κοντά στο Δαφνί.

Οι προς εκτέλεσιν μεταφέρθησαν εκεί ‘’χάριν συντομίας’’ κι εθανατώθησαν δια πυροβολισμών. Το θέαμα ήτο αφαντάστως αποτρόπαιον. Το ένα πτώμα ήταν ριγμένο πάνω στο άλλο, τα περισσότερα δε ήσαν παραμορφωμένα από τις πολλές σφαίρες που είχαν δεχθή εις το πρόσωπον και εις το λαιμόν».

Η ταφή και η αναγνώριση των πτωμάτων

Μετά τις εκτελέσεις τα SS αποχώρησαν, ενώ τα πτώματα μεταφέρθηκαν στο Γ’ Νεκροταφείο. Εκεί κατέφθασαν αστυνομικοί υπάλληλοι της «Διευθύνσεως Εγκληματολογικών Υπηρεσιών», ώστε να πάρουν αποτυπώματα και φωτογραφίες των νεκρών. Όταν η διαδικασία ολοκληρώθηκε, τους έθαψαν.

Τα πτώματα δεν είχαν ταυτότητες. Για να αναγνωριστούν από τους συγγενείς έγινε το εξής. Τους έβγαλαν τα ρούχα και τα εξέθεσαν σε ένα χώρο στο νεκροταφείο. Πάνω στον ιματισμό υπήρχε και ένας αριθμός, ο οποίος αντιστοιχούσε σε κάθε τάφο. Οι συγγενείς  έπρεπε από το ρουχισμό να αναγνωρίσουν το δικό τους άνθρωπο.

Από τα 59 άτομα που εκτελέστηκαν τα περισσότερα ήταν μέλη Οργανώσεων Πληροφοριών και Δολιοφθορών. Συνεργάτες της βρετανικής Υπηρεσίας Ειδικών Επιχειρήσεων (SOE), ενώ τουλάχιστον δύο ήταν συνεργάτες των Γερμανών. Είχαν εκτελεστεί μαζί με τους πατριώτες ώστε να μειώσουν το ηθικό ανάστημα της αντίστασης.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από τα «ΙΣΤΟΡΙΚΑ» της «Ελευθεροτυπίας» (2004)