O ναζί υποστράτηγος που έγινε κατάσκοπος των Αμερικανών. Είχε θάψει σε μικροφίλμ απόρρητες πληροφορίες για τους Σοβιετικούς και δημιούργησε οργάνωση που δρούσε στη Δυτική Γερμανία

Στις 22 Μαϊου 1945 ο Γερμανός υποστράτηγος Ράινχαρτ Γκέλεν παραδίδεται στις αμερικανικές δυνάμεις. Εκ πρώτης όψεως η κίνηση φάνταζε λογική, καθώς ένας γερμανός αξιωματικός δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να πέσει στα χέρια των Σοβιετικών. Ωστόσο τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά.

Ο Γκέλεν κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν επικεφαλής της υπηρεσίας «Ξένες Στρατιές Ανατολή» (Fremde Heere Ost-FHO), η οποία ασκούσε κατασκοπεία σε βάρος του Κόκκινου Στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο. Όντας διορατικός, είχε διαβλέψει την επερχόμενη ρήξη μεταξύ των δύο νέων υπερδυνάμεων και αποφάσισε να την χρησιμοποιήσει προς όφελός του. Έτσι, τον Μάρτιο του 1945, μαζί με μερικούς έμπιστους ανώτερους αξιωματικούς, άρχισε να μετατρέπει τα έγγραφα της υπηρεσίας σε μικροφίλμ και να τα θάβει σε μυστικές τοποθεσίες στα βουνά της Βαυαρίας. Δύο μήνες μετά παραδόθηκε στο αμερικανικό Σώμα Αντικατασκοπείας (Counter Intelligence Corps) και πρότεινε να ηγηθεί μιας άμεσα ενεργής οργάνωσης, η οποία θα «εργαζόταν στον τομέα πληροφοριών κατά της Σοβιετικής Ένωσης».

Αρχικά οι Αμερικάνοι ήταν δύσπιστοι και δίσταζαν να συνεργαστούν με έναν Ναζί. Στη συνέχεια όμως ο Γκέλεν μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ, χάρη στην επιμονή του λοχαγού Τζον Μπόουκερ, γόνου βιομηχάνων της Νέας Υόρκης και αποφοίτου του Γέιλ, με ισχυρές διασυνδέσεις σε πολιτικούς κύκλους της Ουάσιγκτον. Εκεί, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις και με «δόλωμα» τα θαμμένα μικροφίλμ, τα οποία περιείχαν τις θέσεις όλων των σοβιετικών βάσεων στην Ανατολική Ευρώπη, πέτυχε την πολυπόθητη συμφωνία.

Η απελευθέρωση των ναζί

Η οργάνωση Γκέλεν έδρευε κοντά στο Μόναχο. Επισήμως ήταν ένας φορέας για την «Οργάνωση της Βιομηχανικής Ανάπτυξης της Νότιας Γερμανίας». Ο Γκέλεν απελευθέρωσε εκατοντάδες συμπατριώτες του αξιωματικούς από τα στρατόπεδα αιχμαλώτων, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον 100 μέλη της Γκεστάπο (μυστικής κρατικής αστυνομίας των Ναζί) και των SD (υπηρεσία ασφαλείας των SS). Πολλοί ήταν ύποπτοι για εγκλήματα πολέμου για τα οποία απαλλάχτηκαν εν μια νυκτί. Το εντυπωσιακό είναι ότι με βάση γραπτή συμφωνία (13-10-48) οι Αμερικανοί ήταν αυτοί που παρείχαν γενικές κατευθύνσεις και χρηματοδότηση. Ο γερμανός διοικητής, δηλαδή ο Γκέλεν, ήταν αποκλειστικά υπεύθυνος για την πρακτική εφαρμογή των οδηγιών, τη διαχείριση των κονδυλίων και την επιλογή των πρακτόρων, οι οποίοι θα έφεραν σε πέρας επιχειρήσεις κατασκοπείας εναντίον των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η διείσδυση της οργάνωσης στα σώματα ασφαλείας της Δυτικής Γερμανίας. Αμερικανικές αναφορές καταγράφουν «συντονισμένες προσπάθειες» προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς και την απόπειρα διορισμού ενός μέλους της οργάνωσης με «ατυχές κομματικό παρελθόν» (δηλαδή υψηλόβαθμο στέλεχος των ναζί) στο νευραλγικό πόστο του διοικητή των συνοριακών φρουρών της Βαυαρίας.

Η αναφορά του αμερικανού σταθμάρχη

Λιγότερο διακριτική είναι η αναφορά του αναπληρωτή «σταθμάρχη» της CIA στην Καρλσρούη: «Ορισμένοι από τους πράκτορες που απασχολούνται, είναι πρώην μέλη των SS με γνωστό ναζιστικό μητρώο […] Οι μέθοδοι στρατολόγησης αφήνουν να διαφανεί μια έντονα εθνικιστική ομάδα Γερμανών, που εύκολα θα μπορούσε να γίνει ο πυρήνας σοβαρής ανατρεπτικής δραστηριότητας εναντίον οποιασδήποτε κατοχικής δύναμης».

Παρά τις αναφορές αυτές ο Γκέλεν συνέχισε απρόσκοπτα τη δράση του, με πλήρη ελευθερία κινήσεων και ιδιαίτερα γενναιόδωρη χρηματοδότηση.

Το 1956, η οργάνωση περιήλθε στον έλεγχο της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και μετονομάστηκε σε Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών (Bundesnachrichtendienst/BND), ονομασία με την οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με μη διασταυρωμένες πηγές, ο Γκέλεν επάνδρωσε τη νέα υπηρεσία με 20.000 πρώην Ναζί, παρά την επικρατούσα γερμανική πολιτική αποναζιστικοποίησης. Κατάφερε ακόμη να αποκτήσει τους δικούς του συνδέσμους μέσα στην ίδια τη CIA. Ο πρώην αιχμάλωτος είχε εξελιχθεί σε βασικό παράγοντα των εξελίξεων!

Τα παραμύθια του ναζί

Η συμβολή του Γκέλεν στον αγώνα κατά του «Σιδηρούν Παραπετάσματος» παραμένει μέχρι και σήμερα αμφιλεγόμενη. Τον Οκτώβριο του 1998, επί προεδρίας Μπίλ Κλίντον, ξεκίνησε ο αποχαρακτηρισμός απόρρητων εγγράφων, που αφορούσαν στη συνεργασία των ΗΠΑ, με ναζί εγκληματίες πολέμου.

Από τα έγγραφα αυτά προέκυψε ότι το μεγαλύτερο μέρος των διαβιβαζόμενων πληροφοριών του Γκέλεν ήταν από εσφαλμένο, έως τη χειρότερη περίπτωση ψευδές. Πληροφορίες που έκαναν λόγο για ανύπαρκτα μεθοριακά επεισόδια, υποτιθέμενες μετακινήσεις στρατευμάτων, εντατικό επανεξοπλισμό του Κόκκινου Στρατού κ.α., ίσως είχαν ως στόχο να πυροδοτήσουν το κλίμα και να τονίσουν τη σπουδαιότητα της οργάνωσης, επιτρέποντας στον Γερμανό αξιωματικό να έχει σχεδόν πλήρη ελευθερία κινήσεων.

Πράκτορας των βιομηχάνων;

Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για μυστικές συμφωνίες του Γκέλεν με βιομηχανίες πολεμικού υλικού στις ΗΠΑ. Ο πρώτος τροφοδοτούσε τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες με υπερβολικές εκτιμήσεις για τις διαστάσεις της σοβιετικής απειλής και οι βιομήχανοι περίμεναν απλά τις νέες παραγγελίες από τον αμερικανικό στρατό. Το σίγουρο πάντως είναι ότι χάρη στην «οργάνωση Γκέλεν» πολλοί ναζί «αναβαπτίστηκαν» στην «κολυμπήθρα» του αντισοβιετικού αγώνα.

Νίκος Γιαννόπουλος

Ιστορικός

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η απόδραση ενός Νορβηγού κατασκόπου που κάλυψε 200 μίλια σε χιονισμένα βουνά, πηδώντας από δέντρο σε δέντρο για να μην αφήνει ίχνη στους Ναζί…