Ο μύθος ότι τα καρότα βοηθούν την όραση στο σκοτάδι. Το ψέμα της Βρετανικής ΡΑΦ για να εξαπατήσει την γερμανική Λουφτβάφε

Σήμερα υπάρχει η γενική εντύπωση ότι η συστηματική κατανάλωση καρότων μπορεί να βελτιώσει την όρασή μας, και μάλιστα τη νύχτα. Τα καρότα, πράγματι, είναι καλά για την υγεία των ματιών διότι έχουν βιταμίνη Α.

Εν τούτοις, δεν υπάρχει κάποιο επιστημονικό στοιχείο που να συνδέει την κατανάλωσή τους με τη νυχτερινή όραση. Πρόκειται για μύθο που προήλθε από τη βρετανική προπαγάνδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Έτσι προσπάθησε να δικαιολογήσει τις καταρρίψεις γερμανικών βομβαρδιστικών από τους πιλότους της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας στη διάρκεια της νύχτας. Στην πραγματικότητα, ο μύθος για τα καρότα κάλυπτε ένα τεχνολογικό επίτευγμα που αυτοί οι πιλότοι διέθεταν το 1940, και ήταν ακόμη άγνωστο στους Γερμανούς

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Η σημασία των ραντάρ στη Μάχη της Αγγλίας

Στη διάρκεια της Μάχης της Αγγλίας το 1940 η Μεγάλη Βρετανία διέθετε επίγεια ραντάρ. Με αυτά ήταν δυνατό να εντοπίζονται τα γερμανικά βομβαρδιστικά που επιχειρούσαν εναντίον των βρετανικών πόλεων πριν ακόμη περάσουν τη Μάγχη. Έτσι, οι Βρετανοί πιλότοι των μαχητικών γνώριζαν που να πετάξουν για να αντιμετωπίσουν τα εχθρικά αεροπλάνα. Αιφνιδίαζαν τους Γερμανούς αεροπόρους και κατέρριπταν τα αεροπλάνα τους σε μεγάλους αριθμούς.

Την περίδο μεταξύ τέλους Αυγούστου και 31 Οκτωβρίου 1940, η Γερμανική Πολεμική Αεροπορία, η Λουφτβάφε, έχασε περίπου 1900 αεροπλάνα όλων των τύπων που επιχειρούσαν εναντίον της Βρετανίας, κυρίως βομβαρδιστικά. Επίσης, περίπου 2.500 έμπειροι αεροπόροι της σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν.

Οι απώλειες αυτές αποδείχτηκαν δυσβάστακτες για τους Γερμανούς. Αυτό κυρίως φάνηκε ένα χρόνο αργότερα στην έναρξη της εκστρατείας κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Αλλαγή τακτικής της Λουφτβάφε

Το γερμανικό Γενικό Επιτελείο αγνοώντας ότι οι επιτυχίες αυτές των Βρετανών οφείλονταν στα ραντάρ τους, αποφάσισε να αλλάξει τακτική στους εναέριους βομβαρδισμούς. Από αρχές Νοεμβρίου 1940, η έμφαση δόθηκε σε νυχτερινούς βομβαρδισμούς. Με τον τρόπο αυτό οι Γερμανοί πίστευαν ότι τα βομβαρδιστικά τους δεν θα μπορούσαν να εντοπιστούν από τα βρετανικά μαχητικά.

Επιπλέον, οι βρετανικές πόλεις είχαν συσκότιση και έτσι οι Γερμανοί συχνά πετούσαν μέσα στο απόλυτο σκοτάδι. Αυτό που δεν γνώριζαν ήταν ότι οι Βρετανοί ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες μπορούσαν να εντοπίζουν τα γερμανικά αεροπλάνα με μία ακόμη τεχνολογία που αγνοούσαν.

Ραντάρ σε βρετανικά μαχητικά

Το 1940 εκτός από επίγεια ραντάρ, η Βρετανική Πολεμική Αεροπορία, η ΡΑΦ, διέθετε μια μυστική τεχνολογία γνωστή με τα αρχικά ΑΙ για «Airborne Interception», δηλαδή «Εναέρια Αναχαίτιση». Επρόκειτο για μικρές συσκευές ραντάρ τοποθετημένες μέσα σε δικινητήρια βαρέα μαχητικά / πολλαπλών χρήσεων αεροπλάνα, τύπου Μπρίστολ Μπόφαϊτερ.

Τα ραντάρ αυτά δεν είχαν την εμβέλεια των επίγειων. Επιπλέον, το 1940 μπορούσαν να εντοπίσουν ένα εχθρικό αεροπλάνο μόλις στο 1.6 χιλιόμετρο απόσταση. Από το Μάρτιο του 1941, οι Βρετανοί διέθεταν καλύτερες συσκευές αεροπορικών ραντάρ, με εμβέλεια τα 4.8 χιλιόμετρα.

Τα Μπρίστολ Μπόφαϊτερ με ενσωματωμένα ραντάρ έγιναν γνωστά ως «νυχτερινά μαχητικά».

Ανέλαβαν δράση εναντίον των γερμανικών βομβαρδιστικών μόλις ξεκίνησαν να επιχειρούν εναντίον του Λονδίνου και των άλλων μεγάλων βρετανικών πόλεων στη διάρκεια της νύχτας.

Η τακτική των πιλότων των «νυχτερινών μαχητικών» ήταν να πλησιάζουν μέσα στο απόλυτο σκοτάδι το σημείο όπου πετούσε κάποιος σχηματισμός γερμανικών βομβαρδιστικών. Στη συνέχεια, οι πιλότοι εντόπιζαν στο ραντάρ τους το στίγμα ενός βομβαρδιστικού που είχε αποκοπεί  από το σχηματισμό. Προσπαθούσαν να το πλησιάσουν όσο γινόταν πιο κοντά ώστε να είναι στην εμβέλεια των πυροβόλων και πολυβόλων του αεροπλάνου τους.

Οι πιλότοι των Μπρίστολ Μπόφαϊτερ είχαν εκπαιδευθεί να επιτίθονται πάντα πίσω από τα γερμανικά αεροπλάνα. Έτσι εκμεταλλεύονταν το σεληνόφως ως φόντο για να εντοπίζουν με τα μάτια τους τη σιλουέτα του εχθρικού αεροπλάνου. Μόλις αυτό γινόταν,  άνοιγαν πυρ με όλα τα όπλα του αεροπλάνου τους κατά πάνω του.

Ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτος.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι Γερμανοί αεροπόροι συνήθως δεν προλάβαιναν να ανταποδώσουν τα πυρά προτού καταρριφθούν.

Η πρώτη κατάρριψη του «Γατομάτη»

Τη νύχτα της 19^ης Νοεμβρίου 1940 έγινε και η πρώτη κατάρριψη γερμανικού βομβαρδιστικού από  «νυχτερινό μαχητικό» της ΡΑΦ. Ο πιλότος λεγόταν Τζον Κάνιγκχαμ και το θύμα του ήταν ένα γερμανικό βομβαρδιστικό Jungers Ju 88. Ήταν το πρώτο από τα συνολικά 20 γερμανικά αεροπλάνα που κατέρριψε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Απ’ αυτά, τα 19 ήταν στη διάρκεια νύχτας.

Η πρώτη κατάρριψη από «νυχτερινό μαχητικό» θεωρήθηκε γεγονός μεγάλης σημασίας για την εξύψωση του ηθικού των Βρετανών. Για μήνες είχαν υποστεί ημερήσιους βομβαρδισμούς και είχαν αρχίσει να τους βιώνουν και τη νύχτα.

Το ότι οι Γερμανοί αεροπόροι δεν ήταν ασφαλείς ούτε στη διάρκεια της νύχτας ήταν κάτι παρήγορο για το βρετανικό λαό. Έτσι, για λόγους προπαγάνδας αποφασίστηκε να κοινοποιηθεί στις εφημερίδες το όνομα και η φωτογραφία του Τζον Κάνιγκχαμ.

Αεροπόροι ήρωες με «υπερφυσική» όραση

Σχεδόν αμέσως, έγινε ένας από τους διάσημους ήρωες της Μάχης της Αγγλίας. Όλοι οι δημοσιογράφοι ήθελαν να του πάρουν συνέντευξη για να περιγράψει το κατόρθωμά του. Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα σε σχέση με τους άλλους πιλότους. Αυτοί κατέρριπταν τα γερμανικά αεροπλάνα στη διάρκεια της ημέρας, ενώ ο Τζον Κάνινγκχαμ το είχε κάνει τη νύχτα.

Ο αεροπόρος όμως, δεν μπορούσε να αποκαλύψει ότι διέθετε στο αεροπλάνο του ένα μικρό ραντάρ που τον είχε καθοδηγήσει στο γερμανικό αεροπλάνο.

Ξεκίνησε έτσι μία φήμη ότι η όρασή του ήταν τόσο καλή, που μπορούσε να δει και μέσα στο σκοτάδι! Φωτογραφίες του Κάνινγκχαμ δημοσιεύονταν στον βρετανικό τύπο που υποστήριζαν ότι είχε τη νυχτερινή όραση μιας γάτας.

Η φήμη της υπερφυσικής όρασης πιθανότατα ξεκίνησε μέσα από την Βρετανική Αεροπορία για να καλύψουν το μυστικό με τα αεροπορικά ραντάρ.

Δεν είναι τυχαίο ότι εκείνη την εποχή απέκτησε και το παρατσούκλι «Γατομάτης», με το οποίο πέρασε στην ιστορία!

Όμως, μετά τον Κάνινγκχαμ και άλλοι πιλότοι «νυχτερινών μαχητικών» είχαν αρχίσει να καταρρίπτουν γερμανικά βομβαρδιστικά. Έπρεπε να βρεθεί μία εξήγηση που φαινόταν λογική για την «εξαιρετική» όραση των πιλότων.

Η “προπαγάνδα του καρότου”

Στις συνεντεύξεις του σε δημοσιογράφους, ο Κάνινγκχαμ ισχυριζόταν ότι αυτός και οι συνάδελφοί του των νυχτερινών μαχητικών έτρωγαν πολλά καρότα. Έτσι, είχαν αποκτήσει νυχτερινή όραση και μπορούσαν να εντοπίζουν τα γερμανικά βομβαρδιστικά!

Ήταν γνωστό ότι το καρότο έχει βιταμίνη Α, που είναι καλή για τα μάτια. Επίσης, οι άνδρες της ΡΑΦ έτρωγαν πολλά καρότα στη διάρκεια του πολέμου. Η Μεγάλη Βρετανία παράγει μεγάλες ποσότητες αυτού του λαχανικού. Έτσι, ήταν σε αφθονία ακόμη και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν υπήρχαν ελλείψεις σε πολλά άλλα καταναλωτικά αγαθά.

Η αλήθεια ήταν ότι η θεωρία περί καρότων ήταν ιδέα της βρετανικής προπαγάνδας που υιοθέτησε ο πιλότος. Θεωρήθηκε ως ένας τρόπος να εξηγηθεί η πετυχημένη δράση των νυχτερινών μαχητικών δίχως να αποκαλυφθεί το μυστικό του αεροπορικού ραντάρ.

Η παραπληροφόρηση της Λουφτβάφε

Όμως, ο πραγματικός σκοπός της «προπαγάνδας του καρότου» δεν ήταν η ενημέρωση των Βρετανών, αλλά η παραπληροφόρηση των Γερμανών.

Φαίνεται ότι σε αυτό τον τομέα το σχέδιο απέτυχε. Δεν υπάρχουν επίσημες γερμανικές αναφορές ότι η Λουφτβάφε πίστεψε την προπαγάνδα αυτή και έδινε στους πιλότους της καρότα για να βελτιώσουν τη νυχτερινή τους όραση. Επιπλέον, πολύ σύντομα, και οι ίδιοι οι Γερμανοί απέκτησαν το δικό τους ενσωματωμένο ραντάρ στα αεροπλάνα, παρόμοιο με το AI της ΡΑΦ.

Έτσι, θα πρέπει να κατάλαβαν ότι οι ισχυρισμοί των Βρετανών για τα καρότα ήταν προπαγάνδα.

Από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι Βρετανοί ανταποκρίθηκαν σε αυτή την προπαγανδιστική εκστρατεία. Πίστεψαν ότι η κατανάλωση καρότων θα τους βοηθούσε να βλέπουν καλύτερα κατά τη διάρκεια της συσκότισης. Ακόμη και σήμερα, πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να τρώνε καρότα, ελπίζοντας ότι η όρασή τους θα βελτιωθεί!

Μετά τον πόλεμο, ο Κάνινγκχαμ αποκάλυψε ότι σιχαινόταν τη δημοσιότητα, και ότι δεν του άρεσε το παρατσούκλι «Γατομάτης». Κυρίως τον ενοχλούσε το γεγονός ότι ήταν ο βασικός υπεύθυνος για να διαδοθεί η ανακρίβεια σχετικά με τα καρότα και τη νυχτερινή όραση. Όμως, τα είχε ανεχτεί όλα αυτά, θεωρώντας ότι βοηθούσαν τον αγώνα εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας.

Τα μεταπολεμικά επιτεύγματα του Κάνιγκχαμ

Μετά το τέλος του πολέμου, ο Τζον Κάνιγκχαμ έφυγε από τη ΡΑΦ και εργάστηκε στην εταιρεία Ντε Χάβιλαντ που είχε αρχίσει να κατασκευάζει αεροπλάνα για την πολιτική αεροπορία. Αρχικά, ήταν δοκιμαστής πιλότος νέων αεροπλάνων και στη συνέχεια κυβερνήτης της πολιτικής αεροπορίας.

Εκτός από τα καρότα, έγραψε ιστορία και ως ο πιλότος της πρώτης πτήσης αεριωθουμένου της πολιτικής αεροπορίας, το 1949 με αεροπλάνο τύπου «Ντε Χάβιλαντ Κόμετ».

Το 1975 στη διάρκεια πτήσης του στη νότια Αγγλία, πουλιά μπήκαν στους κινητήρες του αεροπλάνου του και το έθεσαν εκτός ελέγχου. Ο Κάνιγκχαμ κατάφερε να κάνει αναγκαστική προσγείωση σε κάποιο δρόμο. Εκεί το αεροπλάνο του συγκρούστηκε μ’ ένα αυτοκίνητο, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι έξι επιβαίνοντες. Ο ίδιος έσπασε δύο πλευρά, αλλά κανένας επιβάτης του δεν σκοτώθηκε.

Συνέχισε να πετάει για άλλα πέντε χρόνια, μέχρι που πήρε σύνταξη. Πέθανε το 2002 σε ηλικία 85 ετών.

Η προπαγάνδα για τα καρότα στη διάρκεια του πολέμου είχε και μία άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρο. Το βρετανικό Υπουργείο Τροφίμων προώθησε το καρότο ως εναλλακτική λύση για τα φρούτα σε κέικ και τάρτες λόγω της φυσικής του γλυκύτητας. Τα κολλούσαν ακόμη και σε ξυλάκια και τα έδιναν σε μικρά παιδιά αντί για παγωτό ή γλειφιτζούρια. Δείτε τη σχετική ανάρτηση της ΜΤΧ: